Νόμιμος ο Ριζοσπάστης

 

 

25η Σεπτέμβρη 1974. Ο «Ριζοσπάστης» μετά από 30 ολόκληρα χρόνια βαθιάς παρανομίας σαλπίζει νόμιμα πια τη φωνή του κόμματος της εργατικής τάξης.

Ναι, η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, η νόμιμη επανέκδοση του οργάνου της ΚΕ, του «Ριζοσπάστη», ήταν για τη δοσμένη χρονική στιγμή η μεγαλύτερη κατάκτηση των εργατών, όλου του λαού, μετά από πολύχρονους σκληρούς, κοινωνικοπολιτικούς αγώνες.

 

Ο λόγος στους συντρόφους του «Ριζοσπάστη» του 1974

Προκειμένου να μπορέσει να επανεκδοθεί και να κυκλοφορήσει ο «Ριζοσπάστης» έπρεπε και τυπικά να εκλείψει η νομοθεσία με την οποία τόσο το ΚΚΕ όσο και η εφημερίδα του είχαν βγει εκτός αστικής νομιμότητας στα 1947. Αυτή η διαδικασία δεν έγινε αυτόματα τον Ιούλη του 1974 όταν η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία ερχόμενη σε συμβιβασμό με τις αστικές πολιτικές δυνάμεις αντικαταστάθηκε από την πρώτη τότε κυβέρνηση Καραμανλή. Ο νόμος 509 του 1947 όπως και το Γ' 

Ψήφισμα ήταν σε ισχύ. Το ΚΚΕ βεβαίως προετοιμαζόταν γι' αυτή τη στιγμή μέσα στις τότε πολιτικές συνθήκες, με κρατικό μηχανισμό απότοκο των μετεμφυλιοπολεμικών καθεστώτων και φυσικά της χούντας, αλλά και σε συνθήκες έντονης ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης με τη δεξιά οπορτουνιστική ομάδα, τα ηγετικά στελέχη της οποίας αφού δεν κατάφεραν να διαλύσουν το Κόμμα όπως είχαν σκοπό, το 1968 διαγράφτηκαν, διέσπασαν το ΚΚΕ και καπηλεύονταν τον τίτλο του προσθέτοντας στο τέλος και το προβοκατόρικο «Εσωτερικού». Επαιζαν έτσι το παιχνίδι του κατεστημένου που αιχμή της αντικομμουνιστικής του προπαγάνδας ήταν ότι το ΚΚΕ είναι ξενοκίνητο. Η ίδια ομάδα το ΚΚΕ το αποκαλούσε επίσης προβοκατόρικα «Εξωτερικού».

Απ' αυτή την οπορτουνιστική ομάδα υπήρχε ο κίνδυνος κατοχύρωσης του τίτλου του «Ριζοσπάστη» (νομική διαδικασία για τα έντυπα που διεκπεραιώνεται στο υπουργείο Εμπορίου), πριν ακόμη από την εξασφάλιση της αστικής νομιμότητας, ή ακόμη και παρεμπόδισης να κατοχυρωθεί ο τίτλος της εφημερίδας στο ΚΚΕ. Μ' αυτές τις σκέψεις, όπως αφηγείται ο σύντροφος Νίκανδρος Κεπέσης («Ρ» 23/9/1984, ένθετο «7 μέρες»), που μετέπειτα ήταν και ο πρώτος εκδότης του «Ριζοσπάστη», απευθύνθηκε στο ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος και πήρε την εντολή να κατοχυρώσει τον τίτλο. Ετσι κατοχυρώθηκε ο τίτλος του «Ριζοσπάστη» στις 9 Αυγούστου 1974 και ώρα 11.30 π.μ. με αριθμό σήματος 62584.

Εφτανε λοιπόν η ώρα που η εφημερίδα του ΚΚΕ μαζί με το Κόμμα θα έβγαιναν από τη βαθιά παρανομία. Ηδη είχαν ετοιμαστεί τα τρικάκια που από τη μια πλευρά έγραφαν ΚΚΕ και από την άλλη ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ.

Εκείνα τα πρώτα βήματα

Και πράγματι έγινε. Εχει αξία όμως να δούμε πώς ακριβώς εκδόθηκε το πρώτο φύλλο στις 25 Σεπτέμβρη του 1974. Ας «δώσουμε το λόγο» λοιπόν σε δυο συντρόφους που πήραν μέρος στη νόμιμη επανέκδοση της εφημερίδας και - δυστυχώς - δε βρίσκονται πλέον μαζί μας («Ρ» 25/9/1994).

- Ζήνωνας Ζορζοβίλης: «Το Πολιτικό Γραφείο αποφάσισε να βγει αμέσως εφημερίδα. Η ταυτότητά μου γράφει δημοσιογράφος, αλλά μέχρι τότε η σχέση μου ήταν με τον παράνομο Τύπο. Μου είπαν πάρε τον Βασίλη τον Εφραιμίδη και αρχίστε. Πάρε και τον Γιάννη τον Παλαβό. Δεν είχαμε να σταθούμε πουθενά. Μας είπαν θα βοηθήσει κι ένας Παπαστεργιόπουλος Ηλίας, δικηγόρος. Στο γραφείο του φωνάξαμε και τους ειδικούς, τον Θεμιστοκλή τον Υψηλάντη. Το πρώτο ήταν ο τίτλος. 

Κάλεσα τον Γιώργο τον Φαρσακίδη, να βγάλει τον τίτλο, γιατί δεν πήγαμε να βγάλουμε κατευθείαν το "Ρ", καθώς το Κόμμα ήταν ακόμα στην παρανομία και δεν ξέραμε πότε θα νομιμοποιηθεί.

Διαλέξαμε τίτλο το "Νέα Δημοκρατία", που εξέφραζε έναν από τους στόχους του 9ου Συνεδρίου. Οταν ο Φαρσακίδης χάραξε τον τίτλο, ανακαλύψαμε στο υπουργείο Εμπορίου, ότι ο τίτλος ήταν κατοχυρωμένος από τον Πλυτά, για ένα περιοδικό. Κόψαμε το "Δημοκρατία" και βγήκαμε με τίτλο "Νέα Ελλάδα".

Στις 24 Σεπτέμβρη, βγήκαμε με τίτλο "ΝΟΜΙΜΟ ΤΟ ΚΚΕ" και την είδηση "καταργείται ο νόμος 509 του 1947 και επαναλειτουργούν τα κόμματα". Πάνω δεξιά σε πλαίσιο: "Ενα μεγάλο γεγονός για το λαό, για τη δημοκρατία. Αύριο Τετάρτη, 25 Σεπτέμβρη, ξανακυκλοφορεί ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ". Στα γραφεία της "Νέας Ελλάδας" είχε ήδη εγκατασταθεί η Συντακτική Επιτροπή, που είχε ορίσει το Κόμμα για το "Ρ". Το ίδιο βράδυ τον τυπώσαμε. Το λογότυπό του είχε αποφασιστεί να είναι το ίδιο, που είχε πάντα. Και επειδή δεν είχαμε καμιά παλιά εφημερίδα, για να το πάρουμε, στείλαμε μια κοπέλα, γραφίστα, στην Εθνική Βιβλιοθήκη και το αντέγραψε πάνω σε ρυζόχαρτο.

Ιστορίες τρέλας... Ο Παλαβός ήταν οικονομικός διευθυντής και ταυτόχρονα δούλευε και "πιάστης" (σ.σ. αυτός που παίρνει τα φύλλα από τη μηχανή, τα δένει και τα μετράει). Δεν είχαμε λεφτά. Με στέλνει ο Εφραιμίδης σ' ένα γραφείο στη Σοφοκλέους, γυρίζω με 100.000 δραχμές προσφορά. Ηταν 12 μισθοί τότε.

Είχαμε και καλούς επαγγελματίες σε εκείνα τα πρώτα βήματα. Μετά ήρθαν νέα παιδιά, εκπαιδεύτηκαν και έγιναν μεγάλοι και τρανοί...

Ηρθε κι ένας Αρμένης δημοσιογράφος και μας ρώταγε πώς βγάλαμε την εφημερίδα και όταν του λέγαμε ότι δεν είχαμε καν χώρο και κάναμε τις διορθώσεις στα σκαλάκια, δεν το πίστευε. Ομως έτσι έγινε...».

-- Μάκης Λυμπεράτος: «Στις 23 το απόγευμα πληροφορηθήκαμε ότι καταργήθηκε ο νόμος 509, που είχε απαγορέψει τη νόμιμη λειτουργία του ΚΚΕ. Κατά συνέπεια, από την άλλη μέρα, από την ίδια στιγμή, το ΚΚΕ ήταν νόμιμο. Και σκεφτήκαμε, λοιπόν, ότι πρέπει να βγει η εφημερίδα. Δεν ήταν το ίδιο πράγμα με τη "Νέα Ελλάδα", που βγάζαμε μέχρι τότε. Ηταν ο "Ριζοσπάστης", που έπρεπε να βγει. Δουλέψαμε όλη την ημέρα από το πρωί. Δεν πήγαμε σχεδόν ούτε για φαγητό και το ίδιο βράδυ, στις 12 ακριβώς, έπιασα στα χέρια μου το πρώτο φύλλο από τυπογραφείο. Εκείνο, που θυμάμαι είναι ότι πραγματικά τρέμανε τα χέρια μου...

Και καταλαβαίνεις τη νύχτα αυτή, μου ήρθαν όλα στο νου. Η 27χρονη παρανομία, τα 27 χρόνια στέρησης της εφημερίδας. Το τελευταίο φύλλο της προηγούμενης νόμιμης περιόδου του "Ρ", που το φύλαγα όλ' αυτά τα χρόνια... Θυμάμαι τον Μεσίνη. Εναν άνθρωπο που δεν είχε καμιά ιδεολογική σχέση με το Κόμμα. Και μόλις με είδε έτσι, με αγκάλιασε, με έσφιξε και άρχισε να με φιλάει. Αλλα το ωραίο είναι η αντιμετώπιση του κόσμου την άλλη μέρα. Γιατί κανείς δεν πίστευε, ότι στις 25 το πρωί, θα βρεθεί ο "Ρ" καρφωμένος στα περίπτερα. Και δεν το περίμενε, γιατί δεν είχε γίνει καμιά διαφήμιση. Και πραγματικά ο κόσμος το δέχτηκε με πολλή χαρά και ιδιαίτερα ο δημοσιογραφικός κόσμος. Οι παλιοί δημοσιογράφοι είχαν τεράστιο σεβασμό στο "Ρ". Θυμάμαι είχε καλέσει ο Ράλλης, ως υπουργός Προεδρίας, τους διευθυντές σύνταξης όλων των εφημερίδων. Και όταν κατεβαίναμε, ήταν μαζί μου ο μακαρίτης ο Χάρης Μπουσμπουρέας, ο οποίος μου λέει "κύριε συνάδελφε, δεν ξέρω αν θα με πιστέψεις, όταν είδα το Ριζοσπάστη στα περίπτερα, έκλαψα"...".

Το πρώτο νόμιμο φύλλο του «Ρ» (25/9/1974)

έπειτα από 27 χρόνια παρανομίας