Η προστασία του λαού από φυσικά φαινόμενα

 

Τα φυσικά φαινόμενα που έχουν τη δυνατότητα να «απειλήσουν» τον άνθρωπο διακρίνονται σε γεωλογικά, υδρολογικά και σχετικά με την υγεία.

Το πρόβλημα του σεισμού είναι απ' τα σημαντικότερα, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση σεισμικότητας στην Ευρώπη και την έκτη παγκοσμίως. Ο σεισμός εκδηλώνεται συνήθως χωρίς προειδοποίηση, δεν μπορεί να αποτραπεί στην εκδήλωσή του και παρά τη μικρή χρονική διάρκεια και περιοδικότητα, προκαλεί υλικές ζημιές σε υποδομές και κατασκευές, με επακόλουθο τραυματισμούς και απώλειες ανθρώπινων ζωών, δηλαδή προκαλεί «βλάβες» σε ανθρώπους και κατασκευές.

Οι περισσότεροι σεισμοί που γεννιούνται στη χώρα μας δεν προκαλούν ιδιαίτερα προβλήματα, ωστόσο μερικοί είναι πολύ ισχυροί και έχουν επιπτώσεις στον άνθρωπο και στις κατασκευές.

Το προσδόκιμο ζωής, η «υγεία» και ο «θάνατος» ενός κτιρίου, εξαρτάται από τον τρόπο δόμησής του, τις καταχρήσεις, την περιποίηση, τη φροντίδα και συντήρηση, το ευ ζην του δηλαδή και κινείται σχεδόν παράλληλα με τη ζωή και λειτουργία του ανθρώπου.

Ετσι το ίδιο περιοδικό φαινόμενο μπορεί να παρέλθει χωρίς μεγάλες απώλειες ή να δημιουργήσει κατάσταση «επιδημίας - πανδημίας», με την εκ νέου αναβίωση, από τον κρατικό μηχανισμό, του τρίπτυχου «ατομική ευθύνη - ατομική ενοχή» και φυσικά την προτροπή του για «ατομικές λύσεις».

Οι κυβερνήσεις προτάσσουν το ιδιωτικό από το συλλογικό για να σμπαραλιάσουν για μια ακόμη φορά το λαό, φορτώνοντάς του εκ νέου τα βάρη της κρίσης που δεν δημιούργησε.

Ομως, το να μη νοσήσουμε όλοι μαζί και να μη μεταδοθεί ο ιός δεν ισχύει στο σεισμικό φαινόμενο.

Στον σεισμό δεν υπάρχει το ...«σπίρτο» που αρκεί να το απομακρύνουμε για να σταματήσει η διάδοση του γεγονότος. Μέσα σε λίγα λεπτά, σε ελάχιστες ώρες, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο σύνολό της η ανθρώπινη βλάβη.

Ας μας απαντήσουν: Τι μέτρα έχει πάρει το σύστημά τους, που «τρέχει» πίσω από τραγικά γεγονότα και πάντα με γνώμονα τις επενδύσεις, σύμφωνα με το τρίπτυχο κόστος - όφελος - κέρδος που είναι η μοναδική λογική των κεφαλαιοκρατών;

Τραγικά ανυπεράσπιστος ο λαός σε έναν σεισμό

Ενας σεισμός θα μας βρει ανυπεράσπιστους, με ό,τι συνεπάγεται για τα σπίτια ή τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τους χώρους εργασίας και συνάθροισης.

Μελέτη του ΕΜΠ το 1999 αναφέρει ότι σε ενδεχόμενο ισχυρό σεισμό δεν υπάρχει διέξοδος διαφυγής για τους κατοίκους του δήμου της Αθήνας, ιδιαίτερα των λεγόμενων υποβαθμισμένων συνοικιών. Το ίδιο ισχύει σε όλα τα αστικά κέντρα.

Αν γίνει κάποιος μεγάλος σεισμός, δεν έχουν κάποιο σχέδιο. Μέτρα αντισεισμικής προστασίας, έτσι κι αλλιώς, δεν έχουν πάρει εδώ και δεκαετίες.

Οπως στην Υγεία η Πρόληψη είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση ακόμα και από την Περίθαλψη, έτσι και στις κατασκευές γίνονται εκ των υστέρων επεμβάσεις για την αποκατάσταση ζημιών σεισμόπληκτων ανθρώπων και κτιρίων, αντί να υπάρχει πολιτική αντισεισμικού σχεδιασμού, ελέγχου και προστασίας, με τις απαραίτητες παρεμβάσεις επί των κατασκευών.

Ενδεικτικό είναι το έγγραφο δήμου στο Λεκανοπέδιο της Αττικής:

«Λόγω έλλειψης προσωπικού της Τεχνικής Υπηρεσίας του δήμου, παρακαλούμε τους εφημερεύοντες καθηγητές όπως κάνουν ενδελεχή αυτοψία στο σχολικό κτίριο και να ενημερώσουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση εάν υπάρχουν πιθανές ζημιές».

Στους μεγάλους σεισμούς, στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα όπου ζει και εργάζεται σχεδόν ο μισός πληθυσμός της πατρίδας μας, το 1978 στη Θεσσαλονίκη, και το 1981 και το 1999 στην Αθήνα, επίσης σε εκείνους της Καλαμάτας το '86, του Πύργου το '92, του Αιγίου το '95, θρηνήσαμε νεκρούς, είχαμε πολλούς τραυματίες και μεγάλες ζημιές στις κατασκευές.

Σήμερα, το 75% των υφιστάμενων ιδιωτικών κτιρίων, σύμφωνα με το ΤΕΕ, έχουν χτιστεί πριν από το 1985, δηλαδή με παλαιούς αντισεισμικούς κανονισμούς. Το δε 65% των δημόσιων κτιρίων και το 55% των σχολικών κτιρίων με τον Αντισεισμικό Κανονισμό του 1959!

Σεισμός και πανδημία μαζί

Προκύπτει το ερώτημα: Ο συνδυασμός δύο «επιδημιών», αυτής του Covid-19 και ενός σεισμού, μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους μηχανισμούς της άρχουσας τάξης, των καπιταλιστών; Αντέχουν το υπάρχον σύστημα Υγείας και η δομή του;

Είναι θωρακισμένοι η χώρα και ο λαός; Δυστυχώς όχι...!

Θα ανταποκριθεί ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας σε περίπτωση εκδήλωσης σεισμικών φαινομένων και, λόγω του ανάγλυφου της χώρας μας, σε περίπτωση εκδήλωσης θαλάσσιου κύματος βαρύτητας (τσουνάμι);

Σε αυτόν το σχεδιασμό εμπλέκονται το ΕΚΑΒ, νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, ιατρεία, νοσοκομειακή περίθαλψη, Πυροσβεστική κ.ά.

Ο πρόσφατος σεισμός στον Κόλπο της Εφέσου, στη Σάμο, της 30ήςΟκτώβρη απέδειξε του λόγου το αληθές. Τα 6,7 Ρίχτερ κατά το ΕΑΑ ή 7,0 κατά το USGS είχαν ως αποτέλεσμα στην Ελλάδα και στην Τουρκία να έχουμε πάνω από 120 νεκρούς, δύο αδικοχαμένα παιδιά στη Σάμο, έναν πνιγμό στη Σμύρνη από τα 3 τσουνάμι που δημιουργήθηκαν στην περιοχή και εκατοντάδες τραυματίες και μεγάλες ζημιές στις κατασκευές.

Η «θεωρία» είναι, όπως και στην Υγεία, «όποιος επιζήσει».

Πρέπει να επικεντρωθούμε και να αναδείξουμε τι συμβαίνει στα κτίρια συνάθροισης κοινού, κρίσιμων λειτουργιών, όπως κατά κανόνα είναι τα κτίρια δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης και κυρίως νοσοκομεία, σχολεία, διοίκησης, τηλεπικοινωνιών, παραγωγής και μεταφοράς Ενέργειας, εργοστάσια, επιχειρήσεις εμπορίου κ.ά.

Το κέρδος είναι η αιτία

Γεννάται το ερώτημα: Πρόκειται για ανοησία της αστικής τάξης, μιας και ανοσία για τις κατασκευές δεν υπάρχει, ή για στοχευμένη πολιτική της απόφαση;

Αναλύοντας τη «διαδικασία παραγωγής» μιας κατασκευής και το τι θέλουν οι «επενδυτές» του χώρου (κατασκευαστικές επιχειρήσεις, εταιρείες μεταλλουργίας, αδρανών υλικών, τσιμεντοβιομηχανίες, μεγάλες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικών συστημάτων και ειδών μπάνιου - κουζίνας και όλες οι άλλες που συμπληρώνουν τον κύκλο παραγωγής, ντόπιες και ξένες), θα καταλάβει κανείς ότι σε ορισμένες περιπτώσεις το κέρδος μεγαλώνει όταν οι κατασκευές είναι «άρρωστες», απροστάτευτες, πλημμελώς φτιαγμένες, ακόμα και αυθαίρετες, ακόμα και χωρίς τις απαραίτητες μελέτες.

Στον καπιταλισμό, όπου στόχος είναι το κέρδος, συχνά το εμπόρευμα σχεδιάζεται για να σταματήσει να είναι χρήσιμο σύντομα, ώστε να μεγιστοποιηθούν οι πωλήσεις.

Πρόκειται για έναν ακόμα λόγο για τον οποίο η χρηματοδότηση για αντισεισμική θωράκιση είναι πολιτική απόφαση που δεν είναι επιλέξιμη από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις κυβερνήσεις.

Εδώ φαίνεται καθαρά η βαρβαρότητα του καπιταλιστικού συστήματος. Στο βωμό της κερδοφορίας θυσιάζει ανθρώπινες ζωές.

Αντιθέτως ενδιαφέρονται για την «ενεργειακή αναβάθμιση και απόδοση των κατασκευών», να «βελτιώσουμε - ανακαινίσουμε», γιατί έτσι τους συμφέρει, τις υπάρχουσες κατασκευές, που όμως, όπως αναφέρουν, «η παρούσα μελέτη προσανατολίζεται στη σταδιακή και συντονισμένη αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος, ώστε το 2050 τουλάχιστον το 80% του υφισταμένου κτιριακού αποθέματος να έχει αναβαθμιστεί ενεργειακά».

Δηλαδή, μας προτρέπουν, στην ουσία μάς εξαναγκάζουν, να χρηματοδοτήσουμε, από αυτά που δεν έχουμε, βελτιώσεις σε κτίρια που η ηλικία τους στην πλειοψηφία τους το 2050 θα υπερβαίνει τα 100 χρόνια. Κι αυτό με δεδομένο, επιστημονικά, ότι η μέση ηλικία «ζωής» ενός κτιρίου δεν υπερβαίνει κατά κανόνα τα 60 χρόνια!

Επιτακτική ανάγκη για έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης

Η αντισεισμική δόμηση και η θωράκιση των υπαρχόντων κτιρίων αποτελούν τον κύριο και καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση ενός σεισμού, με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης ζωής και υγείας και όχι η ενεργειακή βελτίωση, η οποία εντέλει δυσκολεύει την αντισεισμική αντιμετώπιση.

Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν τη σεισμική συμπεριφορά των κτιρίων που έχουν κατασκευαστεί την ίδια χρονική περίοδο, η αναζήτηση και ο εντοπισμός των οποίων αποτελεί μία εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη ενέργεια.

Και αυτό γιατί σε πολλές περιπτώσεις οι μελέτες των κτιρίων είτε έχουν χαθεί (όπως στον Δυτικό Τομέα Αττικής που «πνίγηκαν» στις 2/11/1977!) ή είναι δύσκολο να βρεθούν, αλλά και όταν είναι διαθέσιμες είναι δύσκολο να διαπιστωθεί η ακρίβεια της εφαρμογής τους. Αυτό σημαίνει ότι πολλά κατασκευαστικά στοιχεία που είναι καθοριστικά για τη σεισμική συμπεριφορά ενός κτιρίου, όπως για παράδειγμα οι οπλισμοί, οι διατομές στοιχείων, η ποιότητα των υλικών, η θεμελίωση και άλλα, είναι αδύνατο να ελεγχθούν οπτικά και απαιτείται η χρήση σύνθετων μεθόδων.

Πρέπει άμεσα να αξιοποιηθεί το επιστημονικό, τεχνικό δυναμικό, με μόνιμη εργασία, το οποίο είναι έτοιμο, πολυάριθμο, έμπειρο και πλήρως καταρτισμένο γι' αυτόν τον σκοπό. Υπάρχει πολυάριθμο εργατικό δυναμικό, ακόμα και υψηλής επιστημονικής και τεχνολογικής ειδίκευσης.

Χρειάζονται πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος, δευτεροβάθμιος προσεισμικός έλεγχος για αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας της κατασκευής και, τρίτον, αναλυτική αποτίμηση της σεισμικής συμπεριφοράς. Σύνταξη μελέτης αποκατάστασης, ενίσχυσης για όσα κτίρια προκύπτει ότι έχουν τοπική ή γενική σεισμική ανεπάρκεια. Σημαντικός παράγοντας που πρέπει να συνυπολογιστεί, είναι οι συσσωρευμένες βλάβες και καταπονήσεις από προηγούμενες σεισμικές επιβαρύνσεις και η ελλιπής συντήρηση.

Το σύνολο όλων αυτών των εξελίξεων αποδεικνύει την τεράστια αντίθεση που ζούμε σήμερα. Απ' τη μια, οι δυνατότητες να ζούμε σε σύγχρονα, ασφαλή κτίρια και να βιώνουμε ποιοτική ζωή πολλαπλασιάζονται μέρα με τη μέρα. Απ' την άλλη, το κέρδος, η σιδερένια καπιταλιστική λογική κάνουν τη ζωή των εργαζομένων έναν μόνιμο εφιάλτη.

Σήμερα είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ η οργάνωση της αντεπίθεσης για ένα άλλο κοινωνικό σύστημα, που μόνος του σκοπός και χρέος είναι να ανθρωπεύει ο άνθρωπος. Ενα σύστημα που θα καταργήσει το κέρδος και την καπιταλιστική ιδιοκτησία, που θα κάνει το λαό αφέντη στον τόπο του.

Σε ένα τέτοιο σύστημα ο ενιαίος κρατικός φορέας κατασκευών, με ευθύνη μεταξύ άλλων για την αντισεισμική προστασία, αποτελεί τη διέξοδο στον υπαρκτό κίνδυνο που ελλοχεύει στη ζωή μας και τις περιουσίες μας.

Το αποκλειστικά δημόσιο και δωρεάν σύστημα Υγείας και Πρόνοιας θα μπορεί να αντέξει και φυσικές καταστροφές, με ιδιαίτερο βάρος στην πρόληψη, παρέχοντας υπηρεσίες για την εξασφάλιση της σωματικής και ψυχικής ευεξίας, της πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του ανθρώπου, τη διασφάλιση συνολικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών συνθηκών που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία, την ικανότητα για εργασία και κοινωνική δράση.

Στη «Χάρτα της Αθήνας ΙΙ», ο Ι. Δεσποτόπουλος διευκρίνιζε: «...η πόλις έχει φυσιογνωμίαν εξαρτωμένην εκ του χαρακτήρος των κατοίκων, του κλίματος και εκ των πολιτικο-οικονομικών και πνευματικών εκδηλώσεων του κυριαρχούντος κοινωνικού συστήματος...».

Βαγγέλης Γ. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ
Αρχιτέκτονας μηχανικός,πρώην επιστημονικός συνεργάτης του ΤΕΕΤεχνικός Σύμβουλος στο Δήμο Περιστερίου 1986-90