Πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών στην ΕΣΣΔ: Η ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος

Η τραγωδία που βιώνει η χώρα μας τις τελευταίες ώρες, με τους περισσότερους από 80 νεκρούς, τους εκατοντάδες τραυματίες και τα αποκαΐδια που άφησαν πίσω τους οι φονικές πυρκαγιές, ανέδειξε, για άλλη μια φορά, την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να προλαμβάνει και να αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις. Το είδαμε πριν λίγους μήνες στη Μάνδρα, το ξαναβλέπουμε και τώρα.

Αναδεικνύεται, με τον πλέον τραγικό τρόπο, ότι στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, ο τομέας της πολιτικής προστασίας υποβαθμίζεται και περιθωριοποιείται. Αντιπυρικά και αντιπλημμυρικά έργα δεν χρηματοδοτούνται διότι δεν είναι κερδοφόρα, προληπτικές παρεμβάσεις στα δασικά οικοσυστήματα αποφεύγονται ενώ οι δραματικές ελλείψεις σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό και στελέχωση της πυροσβεστικής υπηρεσίας αντανακλούν την πολιτική που εξυπηρετεί το κεφάλαιο σε βάρος των λαϊκών αναγκών.

Το καπιταλιστικό σύστημα, που υπηρετούν πιστά και διαχρονικά οι ελληνικές κυβερνήσεις, βάζει στο περιθώριο τις ανάγκες των πολλών, υποβαθμίζει την κρατική μέριμνα για την προστασία του λαού. Ότι δεν συμφέρει το κεφάλαιο δεν είναι υλοποιήσιμο. Ότι δεν αποφέρει κέρδος δεν είναι επιλέξιμο από τις αστικές κυβερνήσεις, την Ε.Ε. και τους μηχανισμούς της.

Ανάμεσα στα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που γνωρίσαμε τον 20ο αιώνα, σημαντική θέση κατέχει ο τομέας της πολιτικής προστασίας, τόσο από άποψη πρόληψης φυσικών- η μη- καταστροφών όσο και από πλευράς οργάνωσης του κρατικού μηχανισμού ώστε να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά τις κρίσιμες στιγμές.

Στην Σοβιετική Ένωση, η αντιμετώπιση των πυρκαγιών αποτελούσε κομβικό σημείο της πολιτικής προστασίας, στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού. Στις 17 Απρίλη 1918, ο Λένιν υπέγραψε σχετικό διάταγμα για την ίδρυση του «Οργανισμού Προστασίας από Πυρκαγιές». Στο διάταγμα γίνονταν λόγος για την ανάγκη σωστής και συστηματικής υλοποίησης των μέτρων προστασίας από πυρκαγιές και εφιστούσε την προσοχή στην σημασία ανάπτυξης υπηρεσιών πρόληψης, θεσμοθέτηση κανόνων και οδηγιών πυροπροστασίας, αλλά και δημιουργία υλικοτεχνικής υποδομής για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

 

                                         Η Κρατική Σχολή Πυροσβεστικής στο Λένινγκραντ.

Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην πρόληψη, πάνω στην οποία βασίστηκε το σοβιετικό σύστημα πυρόσβεσης. Το 1924 ιδρύθηκε στο Λένινγκραντ η πρώτη σχολή πυροσβεστικής, ενώ το 1925 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το περιοδικό «Pozharnoe delo» (πυρόσβεση). Η ραγδαία εκβιομηχανοποίηση στην ΕΣΣΔ είχε ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό των πυροσβεστικών τμημάτων στην επικράτεια και τον εξοπλισμό τους με πυροσβεστικά μηχανήματα σοβιετικής κατασκευής. Δημιουργήθηκαν τμήματα πυρόσβεσης σε κάθε δήμο και κάθε εργοστάσιο, τα οποία εξοπλίστηκαν με αυτόματους μηχανισμούς εντοπισμού εστιών φωτιάς, συναγερμούς και μη-έφλεκτα υλικά.

Το 1934, ιδρύθηκε το Κεντρικό Συμβούλιο Πυροπροστασίας που αποτελούσε τμήμα του Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων. Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκε υπηρεσία επικουρικής βοήθειας για την πυρόσβεση, με σκοπό την προστασία βιομηχανικών περιοχών υψηλού κινδύνου. Στο πλαίσιο του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας, δόθηκε επί δεκαετίες ιδιαίτερο βάρος στην χρηματοδότηση υψηλού επιπέδου εκπαίδευση των επαγγελματιών πυροσβεστών, αλλά και την συνεχή επιστημονική έρευνα για νέες μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης πυρκαγιών. Υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ οργανώθηκε το Πανενωσιακό Επιστημονικό Ινστιτούτο Ερευνών για την Πυροπροστασία, ενώ σε όλη την σοβιετική επικράτεια συγκροτήθηκαν εθελοντικές ομάδες πυρόσβεσης (τη δεκαετία του 1960 υπήρχαν σε όλη τη χώρα 4 εκατομμυρία εθελοντές) οι οποίες λειτουργούσαν επικουρικά στο έργο των επαγγελματιών πυροσβεστών, βοηθώντας παράλληλα και σε έργα πρόληψης, όπου αυτό κρίνονταν αναγκαίο.

Στα σχολεία, οι μαθητές από μικρή ηλικία διδάσκονταν μεθόδους πρόληψης πυρκαγιών, αλλά και πως να αντιδράσουν σε περίπτωση φωτιάς. Προς αυτήν την κατεύθυνση υπήρχαν ώρες προβολής σχετικών εκπαιδευτικών βίντεο, αλλά και ασκήσεις έκτακτης ανάγκης. Τα παιδιά- όπως και ευρύτερα οι εργαζόμενοι- ενθαρρύνονταν να συμμετέχουν σε τοπικές εθελοντικές ομάδες πυρόσβεσης, όπου τους παρέχονταν από το κράτος υλικοτεχνικός εξοπλισμός και σχετική εκπαίδευση.

Αξίζει να παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία έρευνας (Νοέμβρης 1964) του βρετανικού Οργανισμού Έρευνας για την Αντιπυρική Προστασία:

Το 1962, στην σοβιετική επικράτεια καταγράφτηκαν συνολικά 19.500 πυρκαγιές, μικρής, μεσαίας και μεγάλης έκτασης. Ο αντίστοιχος αριθμός στη Μεγάλη Βρετανία, το ίδιο έτος, ανέρχονταν σε 167.000 εστίες φωτιάς.

Την ίδια χρονιά, στην ΕΣΣΔ οι ανθρώπινες απώλειες από πυρκαγιές ανήλθαν σε 150, ενώ στη Μ. Βρετανία σε 667. Σημείωση: Η ΕΣΣΔ είχε έκταση 22.4 εκατομ. τετραγωνικά χιλιόμετρα και η Μ. Βρετανία 243.000 τετρ. χλμ.

Πηγή: Fire Research Note, Joint Fire Research Organisation (Fire Offices’ Committee & Department of Scientific and Industrial Research), No.574, November 1964.

 

  Αριστερά: Σοβιετικό πυροσβεστικό όχημα | Δεξιά: Πυροσβέστες δοκιμάζουν τον εξοπλισμό τους.

Στο καπιταλιστικό σύστημα, κάθε καμμένη έκταση, κάθε δασική γη που μετατρέπεται σε στάχτη, αποτελεί ευκαιρία για εκμετάλλευση, για επένδυση και κερδοφορία από επιχειρηματικούς ομίλους. Αντίθετα, στον Σοσιαλισμό ο φυσικός πλούτος της χώρας, οι δασικές εκτάσεις, θεωρούνταν δημόσια-λαϊκή περιουσία και προστατεύονταν αυστηρά από κάθε είδους παράνομη δραστηριότητα και εκμετάλλευση. Από τη δεύτερη κιόλας μέρα της επικράτησης της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, στις 8 Νοέμβρη 1917, το 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ επικυρώθηκε το Διάταγμα για τη Γη. Ο φυσικός πλούτος γίνονταν κτήμα του λαού και κάθε προσπάθεια φθοράς της λαϊκής περιουσίας θεωρούνταν βαρύτατο έγκλημα που τιμωρούνταν απ’ το επαναστατικό δικαστήριο.

Εν μέσω εμφυλίου πολέμου και ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης, η επαναστατική κυβέρνηση των μπολσεβίκων υπό το Λένιν επικύρωσε σχετικό διάταγμα «Για τα Δάση» – έκτοτε, οι δασικές εκτάσεις χωρίζονταν σε δύο τομείς: της προστασίας, όπου δεν επιτρέπονταν καμία ανθρώπινη παρέμβαση και της διαχείρισης όπου επιτρέπονταν- σχεδιασμένα και υπό κρατική επίβλεψη- η εκμετάλλευση τους (π.χ. ξυλεία, άρδευση, κλπ) προς όφελος των λαϊκών αναγκών.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση έθεσε τις βάσεις για την προστασία του φυσικού πλούτου μιας τεράστιας σε έκταση χώρας, ενώ από νωρίς αναπτύχθηκε το αίσθημα της οικολογικής συνείδησης στο λαό. Το 1924 ιδρύθηκε η Πανρωσική Επιτροπή Προστασίας της Φύσης (VOOP) στην οποία δραστηριοποιήθηκαν δεκάδες σοβιετικοί επιστήμονες και η οποία έφτασε το 1985 να αριθμεί 37 εκατομμύρια μέλη, όντας ο μεγαλύτερος οργανισμός προστασίας της φύσης παγκοσμίως.

Η σταδιακή λοξοδρόμηση από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και μια σειρά οπορτουνιστικών επιλογών που ενίσχυσαν το βραχυπρόθεσμο προσωπικό και ομαδικό συμφέρον έναντι του γενικού κοινωνικού συμφέροντος, που υιοθετήθηκαν στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, επέδρασαν αρνητικά στο ζήτημα της περιβαλλοντικής συνείδησης. Απότοκα αυτής της διαδικασίας αποτέλεσαν αργότερα μεγάλες καταστροφές όπως, παραδείγματος χάρη, η μόλυνση του οικοσυστήματος της λίμνης Βαϊκάλης και η πυρηνική τραγωδία του Τσέρνομπιλ το 1986.

Η ανωτερότητα του Σοσιαλισμού

Η σοσιαλιστική οικοδόμηση που γνωρίσαμε τον 20ο αιώνα στην ΕΣΣΔ, στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και μέχρι σήμερα στην Κούβα, απέδειξε στην πράξη την ανωτερότητα του Σοσιαλισμού και στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Το σοσιαλιστικό σύστημα αναδείχθηκε η πυροπροστασία, η προστασία δασικών εκτάσεων από πυρκαγιές, ως θεμελιώδες αντικείμενο μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης του ενιαίου και αδιάσπαστου χώρου που συνιστούν τα δασικά οικοσυστήματα.

Ο καπιταλισμός ακολουθεί ακριβώς αντίθετη πορεία από αυτήν που ακολουθήθηκε στα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης: συγκεντρώνει τη γη σε ολοένα και λιγότερα χέρια, προωθεί πολιτική ιδιωτικοποίησης των δασών, εκχωρεί υπηρεσίες διαχείρισης δασών και δασοπυρόσβεσης σε ιδιωτικές εταιρείες, αποσαρθρώνει και υποβαθμίζει τον τομέα της πρόληψης περιορίζοντας τις ευθύνες της πυροσβεστικής μόνο στην καταστολή (σβήσιμο) πυρκαγιών. Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί πυξίδα του καπιταλιστικού συστήματος και όσων το υπηρετούν είναι το κέρδος.

Ακόμη και σήμερα, η μικρή σοσιαλιστική Κούβα των 11 εκατομμυρίων κατοίκων, που παραμένει εμπορικά και οικονομικά αποκλεισμένη σχεδόν 60 χρόνια από τη γειτονική της υπερδύναμη, παραδίδει μαθήματα πολιτικής προστασίας στις ΗΠΑ και σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο. Οι ισχυροί, φονικοί τυφώνες που έπληξαν την Καραϊβική και τη Βόρειο Αμερική τα τελευταία χρόνια (π.χ. Κατρίνα 2005, Μάθιου 2016, Ίρμα 2017) αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της υπεροχής της Κούβας έναντι των ΗΠΑ στο ζήτημα της πρόληψης, της κινητοποίησης, της αλληλεγγύης και της εν γένει λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού σε τέτοιες κρίσιμες καταστάσεις.

Μόνο όταν οι εργαζόμενοι πάρουν στα χέρια τους τα κλειδιά της οικονομίας της χώρας, όταν ο σχεδιασμός της παραγωγής και των υπηρεσιών θα γίνεται από την εργατική εξουσία- και όχι από αστικές κυβερνήσεις «έρμαια» των διαθέσεων του κεφαλαίου- τότε μόνο θα δει άσπρη μέρα ο λαός. Μόνο έτσι θα αναγεννηθεί η ελπίδα από τις στάχτες της βαρβαρότητας του συστήματος που ζούμε.

Νίκος Μόττας