Από τους Gastarbeiter στους Zeitarbeiter

 Μια γρήγορη βόλτα στο διαδίκτυο θα σας ανοίξει πύλες αναζήτησης εργασίας στη Γερμανία και μέσα από αυτές, σελίδες ολόκληρες που διαφημίζουν τον σχετικά χαμηλό στατιστικά αριθμό ανέργων, τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας, αλλά και τη γρήγορη ανέλιξη στην καριέρα σας, εάν φυσικά πληρούνται οι προϋποθέσεις. Αγγελίες εταιρειών βρίσκονται σε όλες τις πλατφόρμες, αναζητώντας εργάτες όλων των ειδικοτήτων, αλλά και χωρίς καμία εξειδίκευση. Σπάνια θα βρείτε - αν βρείτε - αγγελία για γιατρό ή πολιτικό μηχανικό. Θα βρείτε όμως χιλιάδες για εργάτες, με εμπειρία σε τομείς δουλειάς ή όχι. Εάν βάλετε τώρα και τις αγγελίες αναζήτησης προσωπικού στην ελληνική εστίαση που δραστηριοποιείται στη χώρα, τότε θα νομίσει κανείς ότι η Γερμανία είναι ένας εργασιακός παράδεισος, που στην κυριολεξία σε παρακαλούν να πας να δουλέψεις και να κερδίσεις υψηλά μεροκάματα και ποιοτικό τρόπο διαβίωσης.

* * *

Στην Ελλάδα μάς είναι γνωστός ο όρος Gastarbeiter. Για όσους δε το γνωρίζουν, σημαίνει «φιλοξενούμενος εργάτης» και με αυτόν τον όρο περιγράφουμε τους εργάτες από το εξωτερικό, οι οποίοι δούλευαν στις φάμπρικες της Γερμανίας, κάνοντας κατά κύριο λόγο τις πιο βρώμικες και επικίνδυνες δουλειές, ανεξαρτήτως υπηκοότητας. Ο όρος αφορά κυρίως τα χρόνια προ της συνθήκης Σένγκεν, της ενοποίησης της ΕΕ κ.λπ. Σήμερα έχουμε έναν άλλο όρο, αυτόν του Zeitarbeiter, «εργάτης χρόνου», ή Leiharbeiter, «δανεικός εργάτης», που ενώ έχει γίνει γνωστός και εξαιρετικά δημοφιλής στους εργοδότες τις τελευταίες δεκαετίες, ο Γερμανός νομοθέτης τον εισήγαγε στο Εργατικό Δίκαιο ήδη από το μακρινό έτος 1972. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι ανήκω στο εργατικό δυναμικό μιας εταιρείας, που το μοναδικό έργο που «παράγει» είναι να με νοικιάζει σε άλλες εταιρείες για χρονικό διάστημα που αυτή με χρειάζεται. Κατά κανόνα λιγότερο από 9 μήνες, γιατί αν ξεπεραστεί αυτό το όριο, τότε ο «εργάτης χρόνου» θα πρέπει να πάρει τον ίδιο μισθό που παίρνει και ο απευθείας εργαζόμενος του μισθωτή.

* * *

Ολες αυτές οι αγγελίες λοιπόν που θα δείτε στις πύλες προσφοράς εργασίας, σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, έρχονται από αυτές τις εταιρείες. Αν πάμε τώρα μια βόλτα στην ιστοσελίδα της Budesagendur fur Arbeit, τον «δικός μας» αντίστοιχο ΟΑΕΔ, θα δείτε πως διαφημίζει αυτή την κατάσταση εργασίας ως ιδανική για αυτούς που θέλουν «να γεφυρώσουν το χάσμα» ανάμεσα σε δύο δουλειές και να εμπλουτίσουν το βιογραφικό τους. Παρακάτω εξηγεί τον όρο, τα γενικά δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και στο τέλος έρχεται το «καλό». Εκεί δηλαδή που αναφέρεται στους μετανάστες - γιατί ας μην ξεγελιόμαστε, αυτές οι εταιρείες ζουν πίνοντας κατά κύριο λόγο το αίμα των μεταναστών. Παραθέτω αυτολεξεί τη μετάφραση: «Ως μετανάστης, μπορείτε να επωφεληθείτε ιδιαίτερα από την προσωρινή εργασία. Τα προσόντα που αποκτήθηκαν στο εξωτερικό είναι συχνά δύσκολο να εκτιμηθούν από τους εργοδότες. Η προσωρινή εργασία σας δίνει την ευκαιρία να δοκιμάσετε τις ικανότητες και τις γνώσεις σας - στην καλύτερη περίπτωση, με την προοπτική μιας μεταγενέστερης μόνιμης θέσης στον μισθωτή. Ταυτόχρονα, μαθαίνετε Γερμανικά πιο γρήγορα και μπορείτε να εξοικειωθείτε με τη γερμανική εταιρική κουλτούρα».

* * *

Αν τώρα πάτε και στις ιστοσελίδες αυτών των εταιρειών, θα δείτε και άλλα «ιδανικά» πράγματα να συμβαίνουν. Ωραίο το όνειρο; Ξυπνήστε τώρα. Εργάτης χρόνου σημαίνει στην κυριολεξία χαμηλόμισθος, κάτω από τα στατιστικά όρια της φτώχειας, περιφερόμενος, χωρίς κανένα δικαίωμα συνδικαλισμού ή γενικότερα δυνατότητα αντίδρασης στα «θέλω» του αφεντικού. Οι εταιρείες εκμίσθωσης εργατών, εκμεταλλευόμενες και «βολικά κενά» της εργατικής νομοθεσίας, έχουν μετατρέψει τους εργάτες σε σύγχρονους σκλάβους. Και αν νομίζετε πως τελειώσαμε εδώ, κάνετε λάθος! Οι εταιρείες εκμίσθωσης εργατών διαχωρίζουν το προσωπικό τους σε δύο κατηγορίες: Τους μόνιμους και αυτούς που έρχονται με τρίμηνες συμβάσεις, είτε από τις χώρες της ΕΕ είτε εκτός. Οι μόνιμοι συνήθως έχουν μια βασική γνώση της γλώσσας, σπίτι όπου διαμένουν με φίλους ή τις οικογένειές τους, υποτυπώδη γνώση των δικαιωμάτων τους, έχουν στήσει ένα δίκτυο επικοινωνίας με τις εδώ υπάρχουσες κοινότητες της χώρας από όπου έρχονται. Οι εποχιακοί όμως είναι αυτοί που φέρνουν τα μεγάλα κέρδη και είναι εξ ορισμού τα μεγάλα θύματα.

* * *

Σας παραθέτω τη μαρτυρία συναδέλφου Κροάτη, ο οποίος πριν λίγες βδομάδες ολοκλήρωσε το δεύτερο τρίμηνο σε δύο διαφορετικές εταιρείες, σε δύο διαφορετικές χώρες. Ο Εμίλ και η γυναίκα του είχαν μια καντίνα και δραστηριοποιούνταν στο χώρο του street food. Οι δουλειές πήγαιναν καλά και αποφάσισαν να αγοράσουν την πρώτη τους κατοικία. Δυστυχώς όμως ήρθε ο COVID. Εμειναν άνεργοι για σχεδόν ένα έτος, χωρίς κανένα έσοδο και με τα χρέη να συσσωρεύονται. Μη βλέποντας φως στο τούνελ, υπέγραψαν τα πρώτα συμβόλαιά τους με την εταιρεία «Tommato», η οποία προσφέρει εργασία στην Ολλανδία. Αυτός και άλλοι συμπατριώτες του φορτώθηκαν στο λεωφορείο που μίσθωσε η εταιρεία και βρέθηκαν στο Αμστερνταμ. Εκεί το ωρομίσθιό τους ήταν 10 ευρώ την ώρα. Δούλευαν συχνά 12ωρα, λαμβάνοντας 2 ευρώ την ώρα για την υπερωρία. Κατά τη διάρκεια της εργασίας δεν είχαν κανένα δικαίωμα, να κάνουν μισάωρο διάλειμμα, να σταματήσουν για να πάνε τουαλέτα ή να πιουν νερό! Η εταιρεία τούς υποσχέθηκε στέγη, η οποία μεταφράζεται στο μυαλό του απλοϊκού ανθρώπου ως δωρεάν, αλλά όχι! Ηταν διαμερίσματα τριών ή περισσότερων δωματίων, τα οποία χρεώνονται με το κεφάλι για 400 ευρώ μηνιαία. Αυτός και η γυναίκα του πλήρωναν 800 ευρώ το μήνα για ένα δωμάτιο και τους κοινόχρηστους χώρους, συν 200 ευρώ το κεφάλι για τη μεταφορά προς και από το εργοστάσιο.

* * *

Ο μισθός που έπαιρναν ήταν περίπου στα 1.200 ευρώ το άτομο, από τα οποία αφαιρούνταν τα 600 ευρώ από την εταιρεία εκμίσθωσης, ως έξοδα διαβίωσης. Δηλαδή για τα απανωτά 12ωρα, ο Εμίλ πληρώνονταν με 600 ευρώ τον μήνα! Και αφού έληξε το συμβόλαιο με την «Tommato», ο Εμίλ με την γυναίκα του υπέγραψαν εκ νέου συμβόλαιο εργασίας, στη Γερμανία αυτήν τη φορά, με την εταιρεία «MS», καθώς είχαν ακούσει πως εδώ υπήρχαν «κανόνες» και «δικαιοσύνη», «γρήγορη απευθείας επαγγελματική αποκατάσταση» για τους εργάτες χρόνου κ.λπ. Κάπως έτσι ο Εμίλ βρέθηκε στη δική μου ομάδα εργασίας και υπό την ευθύνη μου. Αυτός και η γυναίκα του λαμβάνανε στα χαρτιά 1.100 ευρώ τον μήνα, εκ των οποίων έκαστος πλήρωνε 300 ευρώ για κοινόχρηστη στέγη συν 200 ευρώ το κεφάλι για έξοδα μεταφοράς από και προς το εργοστάσιο. Και πάλι λοιπόν αυτός ο άνθρωπος έπαιρνε 600 ευρώ τον μήνα, αλλά αυτήν τη φορά είχε ...μισάωρο διάλειμμα, χρόνο για τουαλέτα και νερό. Εχοντας ζήσει τα χειρότερα στο Αμστερνταμ, το Αουγκσμπουργκ του φαινόταν παράδεισος! Σε αυτό το σημείο να σας ενημερώσω πως ένα διαμέρισμα τριών δωματίων πλήρως ανακαινισμένο στην περιοχή που έμενε ο Εμίλ κοστίζει μηνιαία 600 ευρώ κατά μέσο όρο. Ουσιαστικά, οι τέσσερις εργάτες που συστεγάζονταν στο διαμέρισμα πλήρωναν τον μισθό των άλλων δύο.

* * *

Στη Γερμανία από την κρίση του 2010 έως σήμερα υπολογίζεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες πως έχουν μεταναστεύσει 160.000 Ελληνες. Κάποιες χιλιάδες επέστρεψαν, αλλά ο αριθμός αυτών που διαμένουν στη χώρα παραμένει σταθερός, μιας και έρχονται συνεχώς και νέοι Ελληνες οικονομικοί μετανάστες. Σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες, από τους 160.000 Ελληνες μόνο το 27% έχει ολοκληρώσει την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, που σημαίνει πως το υπόλοιπο 63% οδεύει στο χωνευτήρι τη φάμπρικας ή στην ελληνική εστίαση, το οποίο είναι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα. Η συντριπτική πλειοψηφία δεν γνωρίζει τη γλώσσα ή δεν μπορεί να αναγνωρίσει την όποια εξειδίκευση διαθέτει, με αποτέλεσμα να μένει επ' αόριστον απασχολούμενος ως Zeitarbeiter. Οι Ελληνες εργάτες χρόνου μαρτυρούν πως συχνά δουλεύουν βδομάδες χωρίς ρεπό και όταν αυτό τους δίνεται, ειδοποιούνται την τελευταία στιγμή, με το ενδεχόμενο κι αυτό να ακυρωθεί. Γίνονται καθημερινά δέκτες προσβολών και υποτίμησης, ενώ πάντα κάνουν τις βαρύτερες και πιο βρώμικες δουλειές. Είναι υποχρεωμένοι να κάνουν υπερωρίες όταν τους ζητηθεί και ο φόβος «παρέα» με το στρες είναι μόνιμος σύντροφός τους. Και ο φόβος αυτός αγγίζει όλους τους εργάτες χρόνου, ανεξαρτήτως φυλής, κουλτούρας, μόρφωσης.

* * *

Με όλα τα παραπάνω επιχειρώ να ανοίξω ένα μικρό παράθυρο στις κλειστές κοινωνίες των Ελλήνων νέων μεταναστών στη Γερμανία και να φωτίσω έναν κόσμο και έναν χώρο που δεν είναι ευρέως γνωστός ούτε καν στους Ελληνες που έχουν ζήσει επί δεκαετίες στην ξενιτιά. Το θέμα όμως είναι πολύ μεγάλο και πολυδιάστατο, και αυτά που σήμερα διαβάζετε είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου...

Ενας νέος μετανάστης στη Γερμανία