Το λαϊκό κίνημα και το «μαντρί» της αστικής διαχείρισης

Στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Χιλής (19/12/21) ο Γκαμπριέλ Μπόριτς αναδείχθηκε νέος Πρόεδρος, επικεφαλής του συνασπισμού «Apruevo Dignidad» (Εγκρίνω Αξιοπρέπεια), όπου συμμετείχαν διάφορα σοσιαλδημοκρατικά και οπορτουνιστικά κόμματα.

Ο Μπόριτς είναι μέλος του κόμματος «Convergencia Social» (Κοινωνική Σύγκλιση), που αυτοπροσδιορίζεται ως «φεμινιστικό», «σοσιαλιστικό», «της χειραφέτησης» και συμμετέχει στη λεγόμενη «Προοδευτική Διεθνή» που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Γ. Βαρουφάκη (ΜέΡΑ25) και του ηγέτη της «αριστερής πτέρυγας» του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, Μπέρνι Σάντερς...

Το ΚΚ Χιλής αρχικά υποστήριζε τον Ντανιέλ Χάουδε, που απέσυρε μετά τις προκριματικές εκλογές του Ιούλη του 2021, για να στηρίξει την υποψηφιότητα του Μπόριτς.

Η εκλογή του Μπόριτς πανηγυρίστηκε από αστικές σοσιαλδημοκρατικές και οπορτουνιστικές δυνάμεις. Χαρακτηριστικά, συγχαρητήρια εκφράστηκαν από τον πρώην πρόεδρο του Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας, Τζ. Κόρμπιν, τον πρώην Πρόεδρο και ξανά υποψήφιο στη Βραζιλία Λούλα Ινάσιο ντα Σίλβα, τον Πρόεδρο της Βενεζουέλας, Ν. Μαδούρο, μέχρι τον αχυράνθρωπο των ΗΠΑ εκεί, Χ. Γκουαϊδό. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, τηλεφωνικά συνεχάρη τον Μπόριτς και αποκάλεσε τη Χιλή «παράδειγμα για τη δημοκρατία στην περιοχή». Ανάλογα συγχαρητήρια διατυπώθηκαν από τον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για Εξωτερικές Υποθέσεις, Ζ. Μπορέλ.

Στην Ελλάδα πανηγύρισαν οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας ΣΥΡΙΖΑ, ΜέΡΑ25 και ο οπορτουνιστικός χώρος ΝΑΡ/ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αναπαράγοντας στον λαό ψευτοδιλήμματα και αυταπάτες για την υποτιθέμενη φιλολαϊκή διαχείριση του καπιταλισμού.

Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως η εκλογή Μπόριτς στη Χιλή δεν έρχεται να αμφισβητήσει ούτε κατ' ελάχιστο την καπιταλιστική τάξη πραγμάτων στη Χιλή και διεθνώς. Ο Μπόριτς διαδέχεται τον δεξιό Σεμπαστιάν Πινιέρα, σε μια τυπική εναλλαγή στην αστική διακυβέρνηση, αναγκαία για τη σταθερότητα του αστικού πολιτικού συστήματος, ενώ στην ουσία πρεσβεύει ένα διαφορετικό μείγμα διαχείρισης του ίδιου σάπιου και βάρβαρου καπιταλιστικού συστήματος.

Κοινωνικό ξέσπασμα και ενσωμάτωση

Η εκλογή Μπόριτς παρουσιάζεται ως επιστέγασμα του μεγάλου λαϊκού κινήματος που ξέσπασε τον Οκτώβρη του 2019 ενάντια στα οξυμένα προβλήματα που βιώνουν η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα στη Χιλή, ως αποτέλεσμα της πολιτικής των προηγούμενων κυβερνήσεων (φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατικών) των τελευταίων δεκαετιών.

Το προηγούμενο «αστέρι» της «αριστεράς» και της σοσιαλδημοκρατίας στη Χιλή, η Μιτσέλ Μπατσελέ, κυβέρνησε δύο φορές (2006-2010 και 2014-2018). Στο διάστημα αυτό, τα «ριζοσπαστικά» μέτρα της εξαντλήθηκαν σε ορισμένα μέτρα για την ακραία φτώχεια και αστικούς εκσυγχρονισμούς για την αναίρεση παρωχημένων διατάξεων που παρέμεναν από την περίοδο της δικτατορίας. Σημαντική ήταν η συνεισφορά της στην ώθηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, για την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, δημιουργώντας ειδικό ταμείο με τα έσοδα από τις εξαγωγές για τη στήριξη των μονοπωλίων την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης, την ίδια ώρα που ο λαός υπέφερε, ενώ βρέθηκε αντιμέτωπη με μεγάλες μαθητικές και φοιτητικές κινητοποιήσεις που απαιτούσαν αύξηση του προϋπολογισμού για την Παιδεία, στις οποίες απάντησε με βία και καταστολή.

Η Χιλή είναι η 5η μεγαλύτερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής, με ΑΕΠ πάνω από 250 δισ. δολάρια, με σχεδόν αδιάκοπα ισχυρούς ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης την προηγούμενη 20ετία, με εξαγωγές μεταλλευμάτων και βιομηχανικών προϊόντων ύψους δεκάδων δισ. δολαρίων και με κύριο αγοραστή την καπιταλιστική Κίνα.

Την ίδια στιγμή, τα αποτελέσματα της καπιταλιστικής ανάπτυξης για τον λαό σήμαναν αύξηση της σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης. Ενδεικτικά: Το 50% των φτωχότερων οικογενειών καρπώνεται μόλις το 2,1% του πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 10% καρπώνεται το 63% του πλούτου. Ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται στα 337 χιλιάδες πέσος (350 ευρώ), πάνω από το 50% των εργαζομένων αμείβεται με κάτω από 400 χιλιάδες πέσος (416 ευρώ), πάνω από τις μισές οικογένειες δηλώνουν πως δεν μπορούν να βγάλουν τον μήνα. Το 41,1% του εργατικού δυναμικού απασχολείται με ελαστικές σχέσεις απασχόλησης, ενώ η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία ανέρχεται στο 27,7%.

Αυτή η κοινωνική πραγματικότητα, με αφορμή την αύξηση των τιμών των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, έφερε μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις, με συμμετοχή εκατομμυρίων εργαζομένων και νεολαίας. Εγιναν μεγάλες πανεθνικές απεργίες, απαιτώντας βελτίωση των όρων ζωής. Θαρραλέα απαντήθηκε το όργιο βίας και καταστολής που εξαπέλυσε η κυβέρνηση του αντιδραστικού Σ. Πινιέρα. Ωστόσο, το κίνημα αυτό δεν μπόρεσε να χαράξει γραμμή σύγκρουσης με τον καπιταλισμό και τα μονοπώλια, δεν συνέβαλε στη ριζοσπαστικοποίηση των διεκδικήσεων της εργατικής τάξης και του λαού, παρέμεινε εγκλωβισμένο στα πλαίσια των αστικών μεταρρυθμίσεων.

Για το ζήτημα του αστικού Συντάγματος

Το ζήτημα της αναθεώρησης του αστικού Συντάγματος της Χιλής, που εκκρεμεί από την εποχή της δικτατορίας του Πινοσέτ, αναδείχθηκε και τελικά υιοθετήθηκε από σημαντικό κομμάτι του λαϊκού κινήματος ως πανάκεια για την εγγύηση των λαϊκών συμφερόντων. Βέβαια, η ζωή και η ιστορική πείρα έχουν αποδείξει ποικιλοτρόπως πως κανένα Σύνταγμα στο έδαφος του καπιταλισμού, όσο «προοδευτικές» και «δημοκρατικές» διατυπώσεις και να περιλαμβάνει, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα λαϊκά συμφέροντα.

Το Σύνταγμα αποτυπώνει σε νομική μορφή και κατοχυρώνει τις ήδη υπάρχουσες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, τα ταξικά συμφέροντα της αστικής τάξης, του αστικού κράτους και των θεσμών - μηχανισμών του, και οπωσδήποτε τον έλεγχο - καταστολή της δράσης του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Οι όποιες διατυπώσεις περί δικαιώματος στην Εργασία, στη δημόσια δωρεάν Παιδεία, Υγεία κ.λπ. αθετούνται και αναιρούνται στην πράξη από τα μέτρα και τα νομοσχέδια όλων των αστικών κυβερνήσεων που έχουν ως ύψιστο καθήκον την υπεράσπιση της «ιερής» καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και κερδοφορίας, όπως ακριβώς προβλέπει το Σύνταγμα...

Μια προσεκτικότερη εξέταση της εξέλιξης των γεγονότων και των λαϊκών κινητοποιήσεων στη Χιλή αποκαλύπτει πως το ζήτημα της αναθεώρησης του Συντάγματος, η συζήτηση περί ανάγκης εκλογής Συντακτικής Συνέλευσης κ.λπ. αξιοποιήθηκε από τις αστικές δυνάμεις ως βαλβίδα εκτόνωσης και ασφαλιστική δικλίδα που εξασφάλισε πως η λαϊκή αγανάκτηση και δυσαρέσκεια θα καναλιζαριστεί σε ανώδυνα για το σύστημα μονοπάτια. Ο ίδιος ο Μπόριτς πρωτοστάτησε για να επιτευχθεί συμφωνία με τον Πρόεδρο Πινιέρα, ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αλλαγής του Συντάγματος, για να δοθεί, όπως δήλωσε ο ίδιος, «θεσμική διέξοδος στην κρίση που βιώνει η χώρα», δηλαδή να τερματιστούν οι κινητοποιήσεις.

Τι πραγματικά υπόσχεται ο Γκαμπριέλ Μπόριτς;

Η αναλυτική κριτική του προεκλογικού προγράμματος του Μπόριτς ξεφεύγει από τα όρια αυτού του άρθρου. Ωστόσο, έχει νόημα να δούμε την ουσία, που βρίσκεται στο εξής: Μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση για τη στήριξη της κερδοφορίας του κεφαλαίου, παραγωγική ανασυγκρότηση με κρατική επιδότηση για τη στήριξη της «πράσινης» και «ψηφιακής» μετάβασης και την άνοδο της παραγωγικότητας του κεφαλαίου για την απεξάρτηση της χώρας από τη «μονοκαλλιέργεια» των εξαγωγών μεταλλευμάτων (προς την Κίνα...).

Η μεγάλη εικόνα φανερώνει πως οι θέσεις του Μπόριτς ευθυγραμμίζονται με την ατζέντα της κυβέρνησης των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ. Οχι τυχαία, ο Μπόριτς και το επιτελείο του χαρακτηρίζουν την Κούβα, τη Νικαράγουα και τη Βενεζουέλα δικτατορίες, συντάσσονται με τις ΗΠΑ στην ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση με το Πεκίνο, προτάσσοντας τη λεγόμενη «παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» στην Κίνα κ.ά.

Βεβαίως, όλα αυτά πλαισιώνονται με πολύ «ατομικό δικαιωματισμό» και είναι «πασπαλισμένα» με χιλιοειπωμένες διακηρύξεις περί στήριξης των αδύναμων, δικαιότερης διανομής του πλούτου κ.λπ., χωρίς να θιγεί ούτε τρίχα από τα καπιταλιστικά συμφέροντα. Οπως έχει αποδειχτεί επανειλημμένα, οι σιδερένιοι νόμοι της καπιταλιστικής οικονομίας και οι ανάγκες των μονοπωλίων θρυμματίζουν τις απατηλές προεκλογικές διακηρύξεις περί «εξανθρωπισμού» του καπιταλισμού, οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις αργά ή γρήγορα λαμβάνουν «νεοφιλελεύθερα» μέτρα, οδηγώντας τους λαούς σε απογοήτευση και το κίνημα σε υποχώρηση, όπως άλλωστε έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, που υιοθέτησε τα μνημόνια μέχρι κεραίας κ.ά.

Το τι εννοεί ο Μπόριτς με τις διακηρύξεις του περί «περισσότερης δημοκρατίας» φανερώνεται με το ξαναζεσταμένο - από την περίοδο της «παλιάς» σοσιαλδημοκρατίας και του ευρωκομμουνισμού - σύνθημα περί συμμετοχής των εκπροσώπων των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των μονοπωλιακών ομίλων. Είναι η θεσμική κατοχύρωση του κοινωνικού εταιρισμού και της «συνεργασίας των τάξεων», η ενσωμάτωση του εργατικού - συνδικαλιστικού κινήματος στη διοίκηση των μονοπωλίων, στη λογική πως έχει τελειώσει η ταξική πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη, πως αφεντικά και εργάτες μπορούν να βρουν τη χρυσή τομή των συμφερόντων τους... Τόσο ριζοσπαστικά και επαναστατικά!

Ακόμη μια φορά για τις προοδευτικές κυβερνήσεις

Αυτές τις μέρες, στη διεθνή αρθρογραφία περισσεύουν οι αναλύσεις περί νέου κύματος αριστερών, προοδευτικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική. Σε αυτές εκτός από τη Χιλή εντάσσουν τις κυβερνήσεις του Περού, της Αργεντινής, της Βολιβίας, προσβλέπουν στην επανεκλογή του Λούλα στη Βραζιλία κ.ά., ενώ φτάνουν να αποκαλούν έτσι και την κυβέρνηση του Ομπραδόρ στο Μεξικό, που πριν λίγες βδομάδες ενεργά συνέβαλε στη Σύνοδο Κορυφής ΗΠΑ - Μεξικού - Καναδά για την ιμπεριαλιστική συμφωνία NAFTA 2, κηρύσσοντας «ανένδοτο» στην εμπορική διείσδυση της Κίνας στην περιοχή, στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Καμία ανεξαιρέτως από τις κυβερνήσεις που χαρακτηρίστηκαν έτσι την τελευταία 20ετία δεν μπόρεσε να λύσει τα μεγάλα προβλήματα των λαών, τη φτώχεια, την ανεργία, να εξασφαλίσει την προστασία της υγείας (όπως φανέρωσε και η πανδημία), δεν αμφισβήτησε τα θεμέλια της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Στην καλύτερη περίπτωση πάρθηκαν ορισμένα μέτρα κατά της ακραίας φτώχειας, που αναιρέθηκαν αργά ή γρήγορα από τις ανάγκες του κεφαλαίου. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι αυτή της Βενεζουέλας, που σήμερα η κυβέρνηση του PSUV παίρνει αντιλαϊκά μέτρα, ιδιωτικοποιεί δημόσιες επιχειρήσεις, φυλακίζει συνδικαλιστές και επιτίθεται με αντικομμουνισμό στο ΚΚ Βενεζουέλας.

Το γεγονός ότι στους πανηγυρισμούς για τη νίκη του Μπόριτς συμμετέχουν και κάποια Κομμουνιστικά Κόμματα, δείχνει πως αυτά δεν έχουν αντλήσει καίρια συμπεράσματα από τη λαθεμένη στρατηγική των σταδίων, των «αριστερών» συμμαχιών και κυβερνήσεων, καλλιεργώντας κι αυτά προσδοκίες για φιλολαϊκή διέξοδο στα πλαίσια του εκμεταλλευτικού συστήματος.

Ομως μπροστά στον λαό της Χιλής είναι οι νέοι εργατικοί - λαϊκοί αγώνες, που αναπόφευκτα θα έρθουν και θα έχουν την αμέριστη στήριξή μας, στην κοινή προσπάθεια να βγαίνουν συμπεράσματα από την πρόσφατη και την ιστορική πείρα, να κερδίζει έδαφος η επαναστατική ανασυγκρότηση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ώστε να αντιστοιχηθεί η στρατηγική των ΚΚ με τον χαρακτήρα της εποχής μας, που είναι εποχή επαναστατικού περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό.

Του
Αρη ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ*
*Ο Αρης Ευαγγελίδης είναι μέλος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ