Η δράση του 2ου Τάγματος της 126 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ στην Αττικο-Βοιωτία

 Η δράση των μαχητών του 2ου Τάγματος της 126 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ στην περιοχή.

Τις ρίζες αυτής της δράσης πρέπει να τις αναζητήσουμε στην ανάπτυξη του κινήματος στην περιοχή πριν ακόμα από τον πόλεμο, στην ανάπτυξη της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ, στη διαμόρφωση των πρώτων κομμουνιστικών πυρήνων, στη δράση των εργατικών σωματείων στη Θήβα, στις αγροτικές κινητοποιήσεις κ.λπ.

Στις απεργίες των τσαγκαράδων της Θήβας το 1931, στις κινητοποιήσεις των υπερχρεωμένων αγροτών τη δεκαετία του 1930, όπως τα συλλαλητήρια τον Απρίλη του 1936, που μάλιστα ήταν ένοπλα, και άλλα πολλά. Ο «Ριζοσπάστης» της δεκαετίας του 1930 είναι γεμάτος ανταποκρίσεις για τη δράση του Εργατικού Κέντρου Θηβών, τις αντιφασιστικές συγκεντρώσεις, τις κινητοποιήσεις τσαγκαράδων, των επαγγελματιών, της φτωχής αγροτιάς.

Η σημερινή καταγραφή δεν αφορά γενικά στη σημαντική και πλούσια δράση του ΔΣΕ στη Ρούμελη αλλά στη δράση των τμημάτων του που είχαν ως ορμητήριο, ως βάση τον Ελικώνα.

Η ανάπτυξη του ΔΣΕ στην περιοχή βασίστηκε στην αντίστοιχη δράση του ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ και η ΕΠΟΝ είχαν μεγάλη ανάπτυξη και δράση στα χωριά της περιοχής, έχοντας εντάξει στις γραμμές τους πολλούς φτωχούς αγρότες και νεολαίους.

Κώστας Αντωνόπουλος (Κρόνος)

Στην περιοχή, από το καλοκαίρι του 1943 δρούσε το 2/34 τάγμα του ΕΛΑΣ με διοικητή τον Κώστα Αντωνόπουλο από τον Παπά Φθιώτιδας, τον καπετάν Κρόνο.

Από τις πρώτες μάχες που έδωσε το 2/34 τάγμα του ΕΛΑΣ ήταν η μάχη της Δομβραίνας τον Αύγουστο του 1943. Ως αντίποινα αυτής της μάχης οι Γερμανοί μπήκαν στα χωριά Δομβραίνα, Θίσβη, Χώστια και τα έκαψαν στα τέλη Αυγούστου, ενώ επίσης βομβάρδισαν με αεροπορία τα Κούκουρα (Αγία Αννα).

Το τάγμα 2/34 πήρε μέρος σε πολλές μάχες στην ευρύτερη περιοχή της Στερεάς και της Αττικής. Μία από αυτές ήταν και η νικηφόρα μάχη του Αυλώνα κατά τη διάρκεια της υποχώρησης των Γερμανών τον Οκτώβρη του 1944, που προκάλεσε μεγάλες απώλειες στους ναζί.

Επίσης, το τάγμα πήρε μέρος και στις μάχες του Δεκέμβρη του 1944 στις περιοχές Βύρωνα - Καισαριανής.

Στην περιοχή, από την πλευρά της Λιβαδειάς, δρούσε επίσης το 3/34 τάγμα του ΕΛΑΣ. Στέλεχος του 3/34 ήταν και ο Σεραφείμ Κοσσόρας, ο καπετάν Πελοπίδας, που εκτελέστηκε το 1948 στο Γουδί.

Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, τα μέλη και τα στελέχη των ταγμάτων 2/34 και 3/34 στη συνέχεια συνέβαλαν στη συγκρότηση του Τάγματος Θήβας του ΔΣΕ (του 2ου Τάγματος της 126 Ταξιαρχίας του ΔΣΕ) με επικεφαλής τους Κρόνο, Φίτσιο, Εκτορα και Λιάσκα Παντελή (Πελοπίδας) και του Τάγματος Λιβαδειάς του ΔΣΕ. Τα Τάγματα αυτά υπάγονταν στο Αρχηγείο Παρνασσίδας που επικεφαλής του ήταν ο θρυλικός καπετάν Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου).

Από τον Ελικώνα έως την Πάρνηθα

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας το κλίμα τρομοκρατίας και διωγμού του λαϊκού κινήματος οξύνεται, σε όλη τη διάρκεια του 1945 και του 1946. Συλλήψεις στελεχών, χαλκευμένες κατηγορίες σε βάρος αγωνιστών, δεκάδες δολοφονίες, σύσταση συμμοριών (Δουρδουβέλας στο Σχηματάρι, Μπόκος στο Μαυρομάτι και άλλοι).

Το καλοκαίρι του 1947 συγκροτούνται από καταδιωκόμενους αντάρτες τα δύο τάγματα του ΔΣΕ, της Λιβαδειάς και της Θήβας, και το Σεπτέμβρη του 1947 ξεκινά η επιχείρηση εγκατάστασής τους στον Ελικώνα. Οι στόχοι της δράσης αυτών των ταγμάτων ήταν:

Το κυνήγι των ΜΑΥδων και παρακρατικών που τρομοκρατούσαν την περιοχή, λήστευαν τους αγρότες, τη διάλυση των τμημάτων της Χωροφυλακής, τη διαφώτιση του λαού για τους σκοπούς του αγώνα του ΔΣΕ, τη διείσδυση προς την Αττική και το κόψιμο των διαδρόμων του αστικού στρατού.

Τα δύο αυτά τάγματα δρούσαν σε μια περιοχή στρατηγικής σημασίας αφού μέσω Ελικώνα και Κιθαιρώνα ενώνονταν ουσιαστικά όλες οι περιοχές διεξαγωγής πολέμου της Ρούμελης με την Αττική μέσω του ορεινού όγκου της Πάρνηθας. Αυτά τα τάγματα άλλωστε πρωτοστάτησαν στη διείσδυση που πραγματοποίησε ο ΔΣΕ στην Πάρνηθα την άνοιξη του 1948, φτάνοντας 20 χλμ. έξω από την Αθήνα και δίνοντας μάχες στα Δερβενοχώρια αλλά και στα οροπέδια της Πάρνηθας.

Εχει σημασία ότι η περιοχή δεν ήταν ιδανική για ελιγμούς, αφού η βασική δίοδος προς την Πάρνηθα ήταν η πορεία Ανατολικός Ελικώνας (Ζαγαράς) - Κορομπήλι - Κιθαιρώνας - Πάστρα - Πάρνηθα, ή εναλλακτικά Γεράνεια.

Η σύνθεση του τάγματος ήταν από ντόπιους αντάρτες και Αθηναίους, ενώ στην πορεία ενισχύθηκε και από μία δύναμη Θεσσαλών ανταρτών που στάλθηκαν με στόχο να ισχυροποιηθεί η δύναμη του ΔΣΕ στην περιοχή και να συγκροτηθεί αργότερα η 2η Μεραρχία.

Σημειώνουμε ορισμένα σημαντικά στοιχεία από τη δράση του Τάγματος του Κρόνου στην περιοχή, χωρίς να αναφερθούμε στη συμμετοχή του τάγματος σε άλλες μάχες που δόθηκαν στην ευρύτερη Στερεά.

Ξεχωρίζουμε τις νικηφόρες μάχες που δόθηκαν το Σεπτέμβρη του 1947 στο Κυριάκι, στο Μπαμπλούκι (κάτω από την Παλιοβούνα) - θέση που σύμφωνα με αναφορές αποτέλεσε σημείο στρατοπέδευσης των μαχητών του ΔΣΕ - όπου ουσιαστικά η δύναμη των ΛΟΚατζήδων που είχαν σταλεί για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή έπαθε πανωλεθρία, τη μάχη στο Καλιμάνι πάνω από το Σταυρό στον Ελικώνα. Οι μάχες αυτές επέτρεψαν στον ΔΣΕ να αποκτήσει βάσεις στον Ελικώνα και να επεκταθεί στον Ανατολικό Ελικώνα.

Τον Οκτώβρη του 1947, μέσα από μάχες και ελιγμούς, τα δύο τάγματα καταφέρνουν να ελέγχουν τον Ελικώνα και να πραγματοποιούν διεισδύσεις στα χωριά της περιοχής φτάνοντας ακόμα και στα χωριά της Κωπαΐδας. Ενα τμήμα του Τάγματος του Κρόνου καταστρέφει το Σταθμό Παραγωγής Ρεύματος της Κωπαΐδας στη θέση Μπούκα της Υλίκης.

Στα τέλη του 1947, τα δύο τάγματα του ΔΣΕ παίρνουν μέρος σε μάχες που διεξάγονται στον Παρνασσό. Ενώ στις αρχές του Γενάρη του 1948 ανασυγκροτούνται και περνάνε πάλι στον Ελικώνα, όπου ξεκινάνε τις διεισδύσεις. Τα τμήματα του Τάγματος του Κρόνου συμμετείχαν σε αποστολές στελεχών από Αθήνα προς το βουνό, μεταξύ αυτών, την περίοδο που περιγράφουμε μεταφέρθηκε ομάδα στελεχών της ΚΟΑ στον Παρνασσό (ανάμεσά τους ο Στέφανος Γκιουζέλης, μετέπειτα Διοικητής της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ στο Μοριά).

Στα τέλη του Γενάρη του 1948, λόχοι του Τάγματος του Κρόνου επιχειρούν την πρώτη διείσδυση στην Αττική, περνάνε στην Πάρνηθα, όπου δίνουν σημαντικές μάχες. Αρχές Φλεβάρη καταλαμβάνουν το χωριό Πύλη στα Δερβενοχώρια, ενώ επίσης μπήκαν στα Σκούρτα. Τμήματα του ΔΣΕ κινήθηκαν στον Κιθαιρώνα και στα Γεράνεια. Η διείσδυση αυτή προκαλεί αναταραχή στην αστική κυβέρνηση, που βλέπει τον ΔΣΕ να φτάνει 20 χλμ. απόσταση απ' την Αθήνα. Στη συνέχεια, ένα μικρό τμήμα παραμένει στην Πάρνηθα ενώ το μεγαλύτερο μέρος του τάγματος ελίσσεται στον Ελικώνα. Με ορμητήριο τον Ανατολικό Ελικώνα στα τέλη Φλεβάρη ξεκινάει νέα διείσδυση στην Πάρνηθα. Στην προσπάθειά τους να περάσουν από Κιθαιρώνα προς Πάστρα, ένα τμήμα του τάγματος εξοντώνεται.

Τμήματα του τάγματος έδωσαν μάχες στα οροπέδια της Πάρνηθας, σε χωριά και θέσεις των Γερανείων. Οι δυνάμεις του τάγματος χωρίζονται στα δύο. Ενας λόχος με διοικητή τον Φίτσιο περνάει στα Γεράνεια, ενώ το υπόλοιπο τάγμα προωθείται στην Ανατολική Πάρνηθα, στη θέση Σαλονίκι, πάνω από τη Μαλακάσα.

Στη διάρκεια του Μάρτη και τα δύο τμήματα δίνουν μάχες, κάνουν επιχειρήσεις, ο λόχος Φίτσιου φτάνει έως την περιοχή Περαχώρας Λουτρακίου και το υπόλοιπο τάγμα μπαίνει στα Οινόφυτα.

Τα δύο τμήματα συναντώνται στις 26 Μάρτη στον Κιθαιρώνα. Μπαίνουν το βράδυ στα Λεύκτρα, τροφοδοτούνται, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα φτάνει δύναμη του αστικού στρατού από Θήβα. Μετά από σύντομη εμπλοκή, ο στρατός υποχωρεί και το τάγμα κινείται προς Αλυκή.

Στις 29 Μάρτη του 1948 το Τάγμα του Κρόνου δίνει μάχη στην περιοχή Αλυκής - Ξηρονομής. Η μάχη είναι σκληρή και διαρκεί περίπου 8 ώρες. Κατά τη διάρκειά της πέφτει νεκρός ο Κρόνος. Το κομμένο κεφάλι του τίθεται σε δημόσια θέα στην πόλη της Θήβας. Το τμήμα έχει σημαντικές απώλειες και ελίσσεται προς τον Παρνασσό.

Στις 15 - 20 Απρίλη 1948 ο αστικός στρατός ξεκινάει μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη Στερεά. Αποφασίζεται οι μεγαλύτερες δυνάμεις της 2ης Μεραρχίας να ελιχθούν στο χώρο της Ρούμελης, ενώ το τάγμα να ελιχθεί προς την Πάρνηθα. Επιλέγεται η διαδρομή από Λοκρίδα - Ριτσώνα - Σχηματάρι - Πάρνηθα. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ εντοπίζονται γρήγορα και μαχόμενες καθημερινά φτάνουν έως τον Αυλώνα. Υποχωρούν προς Ριτσώνα, επιστρέφουν Σχηματάρι, όπου εξοντώνονται σχεδόν ολοκληρωτικά. Από όσους συνελήφθησαν, δεν εκτελούνται μόνο δύο ανήλικες αντάρτισσες, που περνάνε στρατοδικείο.

Με τον τρόπο αυτό παύει η δράση του Τάγματος του ΔΣΕ στην περιοχή. Κατά τη διάρκεια του 1948, μεμονωμένες δυνάμεις του ΔΣΕ φτάνουν άλλη μία φορά μέχρι τον Ελικώνα.