Η ηρωική επιχείρηση της αντιστασιακής ΠΕΑΝ στο κέντρο της Αθήνας.
Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1942 πραγματοποιήθηκε μια από τις μεγαλύτερες αντιστασιακές ενέργειες που έγιναν στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη ενάντια των Γερμανών κατακτητών και των Ελλήνων δοσίλογων συνεργατών τους. Η ανατίναξη του κτιρίου των γραφείων της προδοτικής φασιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στο κέντρο της Αθήνας μέρα μεσημέρι από την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ.
Η ΕΣΠΟ (Εθνικοσοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση) ήταν βασικός φορέας της γερμανικής προπαγάνδας. Ιδρύθηκε από τον γερμανόφιλο ιατρό Γεώργιο Βλαβιανό. Καλλιεργούσε πνεύμα συνεργασίας με τους κατακτητές, τον χαφιεδισμό, τον τραμπουκισμό και το γνωστό τρίπτυχο Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια στο πλαίσιο του εθνικοσοσιαλισμού και της Νέας Τάξης. Στρατολόγησε τους πιο αισχρούς και επικίνδυνους χαφιέδες για την αντιμετώπιση των λαϊκών εξεγέρσεων. Είχε εμφανιστεί πολύ πριν τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας. Η ΕΣΠΟ επίσης έβρισκε Έλληνες εργάτες για τα πολεμικά εργοστάσια της Γερμανίας. Όμως ο βασικός στόχος της προδοτικής οργάνωσης ήταν η δημιουργία και στρατολογία «Λεγεώνας Ελλήνων Εθελοντών», οι οποίοι θα πολεμούσαν στο ανατολικό μέτωπο στο πλευρό των Γερμανών, όπως είχαν κάνει οι κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες. Τον Ιούλιο του 1941, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας της δοσιλογικής κυβέρνησης Τσολακογλου, Στρατηγός Γεώργιος Μπάκος, είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει την «Κυανόλευκη Μεραρχία» με Έλληνες εθελοντές που θα πολεμούσαν μαζί με τους Γερμανούς. Έθεσε όμως βέτο η Ιταλική κατοχική δύναμη στην Ελλάδα και σταμάτησε. Η ΕΣΠΟ βρισκόταν στο κτίριο Πατησίων και Γλάδστωνος, που της είχαν παραχωρήσει οι Γερμανοί. Έξω ανέμιζε η ελληνική σημαία, μαζι με τη γερμανική, την ιταλική και την ιαπωνική. Η σφραγίδα της οργάνωσης είχε την ελληνική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό. Τα μέλη της ΕΣΠΟ εφοδιάζονταν με ταυτότητες που τους έδιναν πλήρη ελευθερία κινήσεων και δωρεάν μετακίνηση. Το 1942 ο Βλαβιανός έδωσε την αρχηγία στον προδότη Σπύρο Στεροδήμα.
Η ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1941 από τον δημοκρατικό αξιωματικό της αεροπορίας Κώστα Περρίκο, ο οποίος είχε αποστρατευθεί το 1935. Η ΠΕΑΝ θεωρείται ως η τέταρτη σημαντικότερη αντιστασιακή οργάνωση, μετά από το ΕΑΜ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ. Προάγγελος της ηταν η βραχύβια και ολιγομελής αντιστασιακή οργάνωση ΣΣΝ (Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών) που ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1941 από τους Περρίκο και Αλεξιάδη. Δρούσε στην κατεχόμενη Αθήνα διενεργώντας σαμποτάζ, δημόσιους ξυλοδαρμούς μαυραγοριτών και καλώντας τη νεολαία σε αντίσταση. Από τον Αύγουστο του 1942 προεβει σε δολιοφθορές γερμανικών υπηρεσιών και φιλογερμανικων οργανώσεων. Η ΠΕΑΝ απέκτησε δημοτικότητα στη μορφωμένη νεολαία των αστικών περιοχών. Τα μέλη της έφτασαν τα 400. Σκοπός της ΠΕΑΝ ήταν να κρατήσει ψηλά το ηθικό και το αγωνιστικό φρόνημα του λαού και να δημιουργεί εμπόδια και ανασφάλεια στον κατακτητή και τους προδότες συνεργάτες τους με διανομή παράνομων εντύπων, ρίψη προκηρύξεων, τοιχοκόλληση, αναγραφή συνθημάτων και με δολιοφθορές. Εφημερίδα της ΠΕΑΝ ήταν η «Δόξα». Διαλύθηκε με απόφαση των μελών της στις 12 Μαρτίου 1945.
Ο Περρίκος ίδρυσε παρακλάδι της ΠΕΑΝ τον Ουλαμό Καταστροφών που είχε κύριο στόχο τις προδοτικές οργανώσεις. Στις 15 Αυγούστου του 1942 ο Ουλαμός Καταστροφών έκανε το πρώτο χτύπημα στην οδό Πατησίων και Βασιλέως Ηρακλείου. Έβαλε βόμβα σε γερμανική υγειονομική υπηρεσία που στεγαζόταν στο ημιυπόγειο του επιταγμένου μεγάρου Ιωσηφόγλου. Καταστράφηκε υγειονομικό υλικό που θα πήγαινε στον Ρόμμελ. Μια εβδομάδα αργότερα έγινε το δεύτερο χτύπημα με στόχο τη φιλοναζιστική ΟΕΔΕ (Οργάνωσις Εθνικοσοσιαλιστικών Δυνάμεων Ελλάδος), που βρισκοταν σε ενα παλιό διώροφο στην οδό Κατακουζηνού 7. Τον Σεπτεμβρη του 1942 ηρθε η ωρα της ΕΣΠΟ.
Επί δεκαπέντε μέρες έκαναν αναγνωρίσεις και αποτύπωσαν τη διαρρύθμιση του κτιρίου. Η ΕΣΠΟ ήταν στον πρώτο όροφο. Τις Κυριακές συγκεντρωνόταν στελέχη στα γραφεία για διαλέξεις. Στο ισόγειο υπήρχαν εμπορικά καταστήματα. Στον δεύτερο και τρίτο όροφο ήταν εγκατεστημένα γραφεία της γερμανικής στρατιωτικής αστυνομίας. Μερικά δωμάτια χρησίμευαν για αποθήκες βενζίνης και πυρομαχικών. Ανάμεσα στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο ήταν ένας ημιόροφος που στέγαζε διάφορα ελληνικά γραφεία, με ξεχωριστή και αφύλακτη είσοδο από την οδό Γλάδστωνος. Η επιθεση συμφωνήθηκε να γίνει το πρωί της Κυριακής 20 Σεπτεμβρίου του 1942, όταν η φιλοναζιστική οργάνωση είχε συνέλευση και τα υπόλοιπα γραφεία του κτιρίου θα ήταν άδεια, οπότε δεν θα υπήρχαν αθώα θύματα. Στην επιχείρηση συμμετείχαν τέσσερα μέλη της ΠΕΑΝ, ο αρχηγός της, η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα, ο τεχνικός Αντώνης Μυτιληναίος και ο φοιτητής Σπύρος Γαλάτης. Τη βόμβα βάρους 10 οκάδων δυναμίτιδας, συναρμολόγησαν και τη μετέφεραν με μέσα σε πάνινη σακούλα για ψώνια γεμάτη με χόρτα.
Οι Γαλάτης και Μυτιληναίος μπήκαν στο κτίριο και απόθεσαν τα εκρηκτικά στο χώρο του ημιώροφου κάτω από τα γραφεία της ΕΣΠΟ. Οι δυο σαμποτέρ πυροδότησαν το μήκους 6 μέτρων βραδύκαυστο φιτίλι και απομακρύνθηκαν γρήγορα. Στις 12.03 ακριβώς, ένα πυκνό σύννεφο καπνού απλώνεται και η περιοχή σείεται από την εκκωφαντική έκρηξη της ανατίναξης των γραφείων της ΕΣΠΟ. Ο κόσμος πανικοβλήθηκε και άρχισε να τρέχει προς κάθε κατεύθυνση. Η σύγχυση ήταν μεγάλη. Οι Γερμανοί σήμαναν συναγερμό, υποθέτοντας ότι πρόκειται για αεροπορικό βομβαρδισμό.
Η εσωτερική ξύλινη σκάλα του κτιρίου κατέρρευσε με αποτέλεσμα όσοι Εσπίτες επέζησαν να παγιδευτούν. Μέσα στον πανικό οι Γερμανοί, που με την κατάρρευση της σκάλας είχαν παγιδευτεί κι αυτοί στους πάνω ορόφους, άρχισαν να πηδούν στο κενό. Ένας γερμανός έπεσε πάνω στο περίπτερο και κυριολεκτικά καρφώθηκε στην κορυφή του. Σε λίγο πήραν φωτιά και τα πυρομαχικά. Το κτίριο καταστράφηκε ολοσχερώς. Μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι έμειναν όρθιοι. Εξαιτίας της έκρηξης προκλήθηκε πυρκαγιά. Σκοτώθηκαν 39 μέλη της ΕΣΠΟ και 43 Γερμανοί. Ο αρχηγός Στεροδήμας γλίτωσε αρχικά από την έκρηξη αλλά τον πρόλαβε η πυρκαγιά και υπέστη βαριά εγκαύματα. Πέθανε στον Ευαγγελισμό ύστερα από δύο μέρες. Η ΕΣΠΟ διαλύθηκε οριστικά.
Το νέο εγινε γνωστο στην Αθήνα, στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη με ταχύτητα αστραπής. Αυτό το τόσο δύσκολο κατόρθωμα τόνωσε το ηθικό του λαού. Τα ραδιόφωνα του Λονδίνου, του Καΐρου και της Μόσχας μιλούσαν για το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ που έγινε σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη.
Οι κατοχικές αρχές προχώρησαν σε άγριο κυνήγι για την σύλληψη των δραστών. Έπειτα από προδοσία του Πολύκαρπου Νταλιάνη στελέχους της ελληνικής κατοχικής χωροφυλακής, που συνεργαζόταν με την ΠΕΑΝ έφτασαν μετά από μια εβδομάδα στη σύλληψη των σαμποτέρ. Οι υπαίτιοι μεταφέρθηκαν στα γραφεία της Γκεστάπο του Πειραιά, όπου υποβλήθηκαν σε απάνθρωπα βασανιστήρια, χωρίς όμως να αποκαλύψουν κάτι. Ο Μυτιληναίος κατάφερε να ξεφύγει και να δραπετεύσει, καταλήγοντας τελικά στη Μέση Ανατολή. Οι υπόλοιποι τρεις καταδικάστηκαν σε θάνατο από γερμανικό στρατοδικείο. Ο Γαλάτης απέφυγε τη θανατική ποινή καθώς η οικογένειά του δωροδόκησε 1.000 λίρες και πέτυχε τη μετατροπή της ποινής του σε ισόβια, ετσι μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου επέστρεψε με κλονισμένη υγεία μετά τον πόλεμο. Ο Περρίκος εκτελέστηκε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής στις 4 Φεβρουαρίου του 1943, ενώ η Ιουλία Μπίμπα στάλθηκε στην Αυστρία, όπου καρατομήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1943. Σε ισόβια καταδικάστηκε και η Αικατερίνη Μπέση, η οποία αρνήθηκε να αποκαλύψει οτιδήποτε και κλείσθηκε στις φυλακές Αβέρωφ μεχρι την Απελευθέρωση. Εκτελέστηκαν για συμμετοχή στην οργάνωση, οι Κατεβάτης, Λόης, Σκούρας και Παπαδόπουλος. Στις 17 Δεκεμβρίου του 1942, επιζώντα μέλη της ΠΕΑΝ μαζί με στελέχη της οργάνωσης Όμηρος έκαναν συνάντηση με τον προδότη Π. Νταλιάνη. Τον ανακρίνουν σε ένα υπόγειο στην οδό Παμίσου όπου ομολογεί την προδοσία του. Τον σκοτώνουν επιτόπου μ' ένα σφυρί. Μεταφέρουν το πτώμα στη Νέα Σμύρνη και το ρίχνουν σ' έναν υπόνομο.
Η ΕΣΠΟ συνέχισε τη δραστηριότητά της, αλλά δεν συνήλθε ποτέ από το χτύπημα. Τα όνειρα της ΕΣΠΟ έγιναν στάχτη με τα συντρίμμια του κτιρίου. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης που δεν έστειλε ταξιαρχία στο Ανατολικό Μέτωπο. Κανένας Έλληνας δεν πολέμησε με ναζιστική στολή, αν και κάποιοι ‘’πατριωτες’’ το ήθελαν. Διαλύθηκε τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής. Μετά την Απελευθέρωση με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών του 1948 μέλη της ΕΣΠΟ απαλλάχτηκαν, αλλά και όσοι καταδικάστηκαν σε λίγο αφέθηκαν ελεύθεροι παίρνοντας θέσεις και αξιώματα από το κράτος για την βοήθεια τους κατά τον Εμφύλιο.
Στον πεζόδρομο της Γλάδστωνος έχει τοποθετηθεί προτομή του Κώστα Περρίκου. Αναθηματικές πλάκες μνημονεύουν το σαμποτάζ και τα ονόματα των έξι εκτελεσμένων. Το όνομα του Περρίκου έχει δοθεί σε δρόμο της Αθήνας. Στην πλατεία ΠΕΑΝ, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κελαινούς και Θάσου στην Κυψέλη, έχει απομείνει το βάθρο που στήριζε την ορειχάλκινη προτομή του Θάνου Σκούρα. Το γλυπτό κλάπηκε το 2012 για να πουληθεί ως μέταλλο στο χωνευτήρι των διάφορων παράνομων πράξεων, στον Ασπρόπυργο Αττικής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια στο μπλοκ πρέπει να συνοδεύονται από ένα ψευδώνυμο, ενσωματωμένο στην αρχή ή το τέλος του κειμένου