Ελία Καζάν

Εκείνος «έφυγε», η ντροπή του μένει...

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2003 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 94 χρόνων ο διάσημος σκηνοθέτης Ελία Καζάν. Ενας, αναμφίβολα, ταλαντούχος δημιουργός, ο οποίος όμως, μόνος του αμαύρωσε το έργο, τη φήμη και την υστεροφημία του, όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 1950, κατέθεσε ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Υποθέσεων του διαβόητου κομμουνιστοφάγου γερουσιαστή Μακάρθι, καταδίδοντας ονόματα ομοτέχνων του — συνεργατών, φίλων, πρώην συντρόφων του — με την κατηγορία ότι υπήρξαν μέλη ή οπαδοί του ΚΚ ΗΠΑ. 

Ο Ε. Καζάν όχι μόνον δε μετάνιωσε γι’ αυτή την αποτρόπαια πράξη του, η οποία σήμαινε απόλυση, ταπείνωση, φυλάκιση, μακρόχρονη ανεργία, έως και θάνατο των στιγματισμένων καλλιτεχνών, αλλά και την υπερασπίστηκε ως «τη μόνη ορθή» και «αναγκαία ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο» (!), το 1999. Τη χρονιά, δηλαδή, που οι διοικούντες την ελεγχόμενη από το μεγάλο κεφάλαιο του Χόλιγουντ Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου, τον τίμησε με Οσκαρ για το σύνολο της «προσφοράς» του. Τιμή, που προκάλεσε τη δίκαιη οργή, τις δημόσιες καταγγελίες και διαδηλώσεις έξω από το χώρο απονομής των Οσκαρ, των επιζώντων καλλιτεχνών — θυμάτων του μακαρθισμού, αλλά και πολλών νεότερων προοδευτικών Αμερικανών καλλιτεχνών.

Ο Ηλίας Καζάν, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη από Ελληνες γονείς, το 1909, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες σε ηλικία 4 ετών. Μεγάλωσε σε μια ελληνική συνοικία στο Χάρλεμ κι αργότερα στο Νιου Ροσέλ. Ξεκίνησε την καριέρα του, στη δεκαετία του 1930, ως ένας από τους πολύ ελπιδοφόρους και προοδευτικούς σκηνοθέτες, για να καταλήξει, μετά τις υπηρεσίες που πρόσφερε στο μακαρθισμό, ως ένας από τους πολύ ευνοούμενους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ. Μεταξύ άλλων γύρισε τις ταινίες «Αμέρικα Αμέρικα», «Λεωφορείον ο Πόθος», «Ανατολικά της Εδέμ», «Αγριος Ποταμός» κ.ά. Στο Χόλιγουντ κέρδισε Οσκαρ για τις ταινίες «Λιμάνι της Αγωνίας» και «Συμφωνία Κυρίων».