«Οσα μας ενώνουν»: Συναυλία στο Ηρώδειο στις 7 Σεπτέμβρη

 Μ. ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ - Ζ. ΛΙΒΑΝΕΛΙ

Δύο μεγάλοι και αναγνωρισμένοι διεθνώς καλλιτέχνες ενώνουν τις φωνές τους στους πρόποδες της Ακρόπολης και τραγουδούν για την αλληλεγγύη και την ειρήνη μεταξύ των λαών. Η Ελληνίδα ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη και ο Τούρκος συνθέτης Ζιλφί Λιβανελί δίνουν μία και μοναδική, μια πραγματικά ξεχωριστή συναυλία στο Ηρώδειο την Πέμπτη 7 Σεπτέμβρη, με τραγούδια από το κοινό τους ρεπερτόριο καθώς και από έργα του Μίκη Θεοδωράκη. Συμμετέχει η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ με μαέστρο τον Στάθη Σούλη. Μαζί τους η Gorkem Ezgi Yildirim.

Με αφορμή τη συγκεκριμένη συναυλία είχαμε τη χαρά και την τιμή να συνομιλήσουμε με την Μαρία Φαραντούρη, την σπουδαία ερμηνεύτριά μας, η οποία από τις γειτονιές της Νέας Ιωνίας που μεγάλωσε βρέθηκε στις μεγάλες «γειτονιές» του κόσμου μαζί με το τραγούδι μεγάλων συνθετών και μεγάλων ποιητών...

Από τον πρώτο ολοκληρωμένο δίσκο της, το 1966, στα 17 της χρόνια, την «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη, έως και σήμερα δεν σταματά να δημιουργεί. Ευτύχησε να συνεργαστεί με τους μεγαλύτερους Ελληνες συνθέτες, να πραγματοποιήσει σπουδαίες συνεργασίες με Ελληνες και ξένους μουσικούς, να γίνει η «φωνή» των μεγάλων ποιητών...

Παρ' όλα αυτά δεν επαναπαύεται. «Αναπνέω με τη μουσική και το τραγούδι...», είχε αναφέρει σε παλαιότερη συνέντευξή της στην εφημερίδα μας. Την απασχολεί τι «νέο» θα προσφέρει με την Τέχνη της αλλά και πώς θα κάνει κτήμα των νεότερων γενιών τα σπουδαία έργα της ελληνικής μουσικής.

Η γνωριμία και οι συνεργασίες με τον Λιβανελί

Μ. Φαραντούρη - Ζ. Λιβανελί

«Η χαρά μου είναι μεγάλη που συναντιέμαι ξανά με έναν σπουδαίο δημιουργό, τον μουσικό, τον συγγραφέα, τον ακτιβιστή, τον φίλο Ζιλφί Λιβανελί», αναφέρει η Μαρία Φαραντούρη για τη μουσική της συνάντηση με τον Τούρκο συνθέτη στο Ηρώδειο. «Θα τραγουδήσουμε στο αττικό κοινό επιλεγμένα τραγούδια από τους δύο δίσκους που έχουμε κάνει μαζί, αλλά και τραγούδια του Μίκη.Μάλιστα, ο Ζ. Λιβανελί θα τραγουδήσει και στα Ελληνικά τρία τραγούδια του Μίκη».

Και η κουβέντα γυρίζει χρόνια πίσω, καθώς η Μ. Φαραντούρη θυμάται πότε πρωτογνωρίστηκε με τον Ζ. Λιβανελί αλλά και τις συνεργασίες που ακολούθησαν.«Πρωτοσυναντηθήκαμε το '80 σε μια περιοδεία μου στην Ευρώπη. Ο Λιβανελί είχε καταφύγει από τα τέλη της δεκαετίας του '70 στη Σουηδία κυνηγημένος από το καθεστώς της χώρας του... Μια φίλη μου, μου πρωτομίλησε για έναν νεαρό Τούρκο συνθέτη που είχε γράψει τη μουσική για το "Κοπάδι" του Γιουλμάζ Γκιουνέι και είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία... Πρέπει να τον γνωρίσεις, μου έλεγε.

Συναντηθήκαμε, στη συνέχεια τον κάλεσα και τον φιλοξένησα στην Ελλάδα. Καθώς επιλέγαμε τα τραγούδια σκέφτηκα ότι ιδανικότερος για να γράψει τους ελληνικούς στίχους ήταν ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Πράγματι, με τη βοήθεια του φίλου μου Μ. Λοΐζου, απευθυνθήκαμε στον Λευτέρη, ο οποίος με μεγάλη μαεστρία, πατώντας πάνω στις μελωδίες και κρατώντας την αρχική θέση των τραγουδιών, μας έδωσε αυτούς τους στίχους... Δεν ξεχνάω την πρώτη μας συνάντηση με τον Λευτέρη... Ημασταν όλοι μαζί, εγώ, ο Ζιλφί, ο Μάνος... Και τότε πήρε ο Λιβανελί το σάζι του και τραγούδησε...

Ακούγοντας τα τραγούδια μερικές φορές, δεν ξέρουμε πόσο "ξένα" είναι και πόσο "δικά" μας. Αλλωστε, με την άλλη πλευρά του Αιγαίου έχουμε πολλά κοινά στοιχεία στη λαϊκή μουσική: Η βυζαντινή μουσική και η επιρροή της και φυσικά μην ξεχνάμε τους Μικρασιάτες πρόσφυγες με τους μουσικούς δρόμους που έφεραν και μας δίδαξαν».

Και ήρθαν, στη συνέχεια, οι συναυλίες απ' άκρη σ' άκρη στην Ελλάδα... Το 1983 τους άκουσε και ο Μίκης και μαζί με τον Λιβανελί συγκρότησαν τον Σύνδεσμο Ελληνοτουρκικής Φιλίας. «Η πιο συγκινητική στιγμή ήταν η μεγάλη συναυλία που δώσαμε στην Εφεσσο, με χιλιάδες κόσμου, μαζί με τον Πέτρο Πανδή. Συγκλονιστικό το συναίσθημα. Και μετά ακολούθησαν άλλες πόλεις της Τουρκίας».

Οι περιοδείες συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου, ενώ ξεχωριστή στιγμή ήταν όταν τραγούδησαν μαζί, το 2000, καθώς τους διηύθυνε ο σπουδαίος μαέστρος Ζούμπιν Μέτα στο Παρίσι, υπό την αιγίδα της UNESCO για την ειρηνική γειτνίαση των λαών.

Ο δεύτερος δίσκος, επιστέγασμα της συνεργασίας τους, κυκλοφόρησε το 2005 σε στίχους Αγαθής Δημητρούκα, με τίτλο «Η μνήμη του νερού». «Σε αυτόν τον δίσκο η Α. Δημητρούκα με την γυναικεία ευαισθησία της καταπιάστηκε με τα προβλήματα της γυναίκας», αναφέρει η Μ. Φαραντούρη.

Τραγούδια διαχρονικά

Η συνεργασία της Μ. Φαραντούρη με τον Ζ. Λιβανελί μάς χάρισε σπουδαία τραγούδια, όπως τα «Λέι λιμ λέι», «Μοιρολόι», «Σαν τον μετανάστη», «Με φυτέψανε σαν καμένη γη», «Σαν τον Κερέμ»...

«Είναι τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ και εξακολουθούν να αγαπιούνται. Είναι τραγούδια διαχρονικά, που κουβαλάνε μέσα τους τη συλλογική μνήμη. Αραγε, και μετά από 40 και πλέον χρόνια τα ίδια προβλήματα δεν αντιμετωπίζουν οι λαοί; Η μετανάστευση, η εξορία, η αναγκαστική φυγή, ο πόνος της μάνας είναι κάποια από τα θέματα που ακουμπάνε αυτά τα τραγούδια.

Με συγκίνησε πολύ που τώρα, με αφορμή την τραγωδία των Τεμπών, το CNN Turk έστειλε το δικό του μήνυμα συμπαράστασης στον ελληνικό λαό και τα θύματα με το "Μοιρολόι" των Λιβανελί - Παπαδόπουλου και ερμηνεία δική μου.

Αλλωστε, σκοπός της Τέχνης είναι να ενώνει, να εξανθρωπίζει, να φέρνει κοντά τον έναν με τον άλλον. Η Τέχνη μπορεί και ξεπερνά τα σύνορα. Και τότε, αλλά ακόμα περισσότερο τώρα μπορούμε μέσα από την Τέχνη να χαράξουμε έναν δρόμο, να δείξουμε ότι είναι περισσότερα αυτά που μας ενώνουν παρά αυτά που μας χωρίζουν και να βρούμε τον τρόπο να απευθυνθούμε και σε αυτούς που δεν γνωρίζουν ή φοβούνται... Να κάνουμε πράξη αυτό που έλεγε ο Μίκης. Εμείς δεν είμαστε με τους πολεμοκάπηλους. Οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Θέλουν να ζήσουν ειρηνικά».

  Ο Μίκης και ο Μάνος

Η κουβέντα φτάνει και στους μεγάλους μας δημιουργούς, τον Μ. Θεοδωράκη και τον Μ. Χατζιδάκι, των οποίων η Μαρία Φαραντούρη ερμήνευσε σπουδαία έργα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», την «Κατάσταση Πολιορκίας», το «Πνευματικό Εμβατήριο», το «Κάντο Χενεράλ», τον κύκλο του Λόρκα σε μουσική Μ. Θεοδωράκη και τα «Παράλογα», την «Εποχή της Μελισσάνθης», τη «Σκοτεινή Μητέρα» σε μουσική Μ. Χατζιδάκι.

«Προσωπικότητες αυτού του επιπέδου δεν φεύγουν. Μόνο βιολογικά. Είναι τόσο δυνατή η μουσική τους, το μήνυμα που έχουν τα τραγούδια, αλλά και η ίδια τους η στάση. Και αυτές οι εμπειρίες είναι οδηγός μου και στις μετέπειτα συνεργασίες. Δεν θα μπορούσα να κάνω και αλλιώς... Με ενδιαφέρει αυτό που τραγουδώ να το βιώνω εγώ πρώτα και αυτό θα περάσει και στην καρδιά του κόσμου.

Και αυτά τα έργα έχουν διάρκεια και αντοχή. Μπορεί να μην ακούγονται συχνά, αλλά ζουν μέσα στον χρόνο, γιατί περιέχουν την αλήθεια μας. Και είμαι σίγουρη ότι νεότερες γενιές θα τα πάρουν στα χέρια τους. Θα τα ενορχηστρώσουν με τον δικό τους τρόπο και τη δική τους ματιά, θα τα τραγουδήσουν, ίσως, και διαφορετικά, αλλά θα βρουν και μέσα σε αυτά τις απαντήσεις που ψάχνουν.

Και δεν μπορώ να μην αναφέρω ότι οι δράσεις του ΚΚΕ πάνω σε αυτή τη μεγάλη παράδοση και διαδρομή του ελληνικού τραγουδιού είναι συγκλονιστικές. Η προσπάθεια που καταβάλλει να τιμά και να αναδεικνύει το έργο μεγάλων δημιουργών, όπως του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι, του Ξαρχάκου, του Μικρούτσικου, του Μαρκόπουλου κ.ά. σημαίνει πολλά τόσο για την κοινωνία μας, όσο και για τους ανθρώπους του ελληνικού τραγουδιού».

 Τραγούδια που σε κάνουν να θυμάσαι

Και τελικά, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Τέχνης, σύμφωνα με την Μαρία Φαραντούρη;

«Η Τέχνη έχει τη δύναμη, όταν είναι αληθινή, να εκφράζει τους βαθύτερους πόθους και τις ανάγκες μας. Δεν είναι μια απλώς ωραία μελωδία για να ξεχνιόμαστε. Το αντίθετο. Είναι αυτό που έλεγε ο Μίκης. Μελωδίες και μουσική που σε κάνουν να θυμάσαι. Να αγρυπνείς.

Δυστυχώς στην εποχή μας κυριαρχεί το εύκολο θέαμα, το εύκολο σουξέ. Αυτό όμως το τραγούδι είναι το τραγούδι της φυγής, της απομόνωσης. Κόντρα στο μονότονο, μονοσήμαντο σημερινό τραγούδι, το τραγούδι που γέννησαν οι μεγάλοι μας συνθέτες, "ντύνοντας" συχνά λόγια μεγάλων ποιητών, εξέφραζε το όλον, τόσο σε προσωπικό, υπαρξιακό, όσο και σε κοινωνικό, πολιτικό, αγωνιστικό επίπεδο.

Ομως, είμαι σίγουρη ότι όσο υπάρχει άνθρωπος, θα υπάρχει και ευαισθησία και ανάγκη να εκφράσει και μέσα από τον δρόμο της Τέχνης όλα αυτά που τον "καίνε"... Κάποια σπίθα θα ανάψει...

Φαντάζεστε τη χαρά μου όταν πριν από 2 μήνες σε μια συναυλία μου ένα παιδί μού είπε ότι όταν έδινε Πανελλήνιες τον συντρόφευε το "Γελαστό παιδί". Μια χαρά δημιουργική! Μπορεί να έχουμε μεγαλώσει αλλά νιώθουμε ότι ξεκινήσαμε χτες...».

Α. Π.