Μήτσος Παπαρήγας

Αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στην υπόθεση της εργατικής τάξης 

Ασύνορη η θλίψη σύντροφε/ του χαμού σου./ Παγκόσμιο το μίσος κι η οργή/ στους φονιάδες... Μα εμείς δεν κλαίμε!/ Κάνουμε τη δύναμη και τα δάκρυά μας/ και τον πόνο μας όρκο!/ Κι ορκιζόμαστε σύντροφε!/ Τη θηλιά που σου πέρασαν/ ν' ανοίξουμε πιότερο μεις/ ως εκεί που φτάνει/ να χωρέσει και να πνίξει/ τους δήμιους που σ' έπνιξαν.

- Τη θέση π' άφησες στο χαράκωμα/ να την πάρουμε μεις/ οι χιλιάδες προλετάριοι της Ελλάδας./ Το θάνατό σου σύντροφε/ να τον κάνουμε φλάμπουρο της Νίκης/ ο θάνατός σου να γίνει σπόρος/ να βλαστήσει μεμιάς/ η Μεραρχία των προλεταρίων!!!
Σ. Μαυρόγιαννος1
Ηταν 22 Φεβρουαρίου του 1949, όταν ανακοινώθηκε από τις αρχές του μοναρχοφασιστικού καθεστώτος των Αθηνών πως ο ηγέτης του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος της Ελλάδας, ο κομμουνιστής γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ Μ. Παπαρήγας, είχε περάσει τα σύνορα της ζωής με το θάνατο. Η επίσημη εκδοχή ήταν πως ο εκλιπών «αυτοκτόνησε» στο κελί του, χρησιμοποιώντας τη ζώνη της πιτζάμας του. Κανένας δεν πίστεψε τη συγκεκριμένη εκδοχή. Ούτε αυτοί που γνώριζαν τον Παπαρήγα και ήξεραν το ακατάβλητο αγωνιστικό του φρόνημα, αλλά ούτε κι εκείνοι που δεν είχαν την τύχη να τον συναντήσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, αλλά είχαν πληροφορηθεί για τη δράση του. Αλλωστε, οι σκηνοθετημένες αυτοκτονίες ήταν κλασική μέθοδος της Ασφάλειας για την εξόντωση των λαϊκών αγωνιστών, ιδιαίτερα σε κείνες τις βάρβαρες συνθήκες του εμφυλίου πολέμου.

Ο αστικός Τύπος της εποχής, που ακολουθεί την άποψη του μοναρχοφασιστικού καθεστώτος για τη δολοφονία του Μ. Παπαρήγα

Το ΚΚΕ μιλά για δολοφονία

Την εκδοχή της αυτοκτονίας δεν την πίστεψε ούτε το ΚΚΕ, η ηγεσία του οποίου γνώριζε πολύ καλά ποιος ήταν ο Παπαρήγας, ποια ήταν η διαπαιδαγώγησή του και, φυσικά, ποιοι ήταν οι αγώνες του, που πιστοποιούσαν πως δεν επρόκειτο για άνθρωπο απ' αυτούς που τα διπλώνουν μπροστά στις δυσκολίες και το «βάζουν κάτω». Ετσι, με ένα άρθρο του Γιάννη Ιωαννίδη, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Μαρτίου 1949 του περιοδικού «Δημοκρατικός Στρατός», το ΚΚΕ δεν άφησε τίποτα όρθιο από αυτήν τη βρώμικη και συκοφαντική φιλολογία περί αυτοκτονίας.

«Αφησαν να φανεί - έγραφε μεταξύ άλλων ο Γ. Ιωαννίδης2 - πως ο Παπαρήγας αυτοκτόνησε την παραμονή της δίκης του, για να γίνει πιστευτό ότι δεν είχε την τόλμη να αντιμετωπίσει το δικαστήριο. Φυσικά, πιο βλακώδης δικαιολογία δε θα μπορούσε να βρεθεί. Οι οργανωτές και εκτελεστές της δολοφονίας του Παπαρήγα δεν πήραν υπόψη τους, κάτι που αυτοί δεν είναι σε θέση να το καταλάβουν και να το νιώσουν. Κι αυτό το κάτι είναι ότι οι πραγματικοί κομμουνιστές δεν αυτοκτονούν ποτέ, μα παλεύουν ενάντια σε οποιαδήποτε δυσκολία, αντιξοότητα, κίνδυνο, μέχρι το τέλος και προτιμούν να πέσουν μαχόμενοι, παρά να παραδοθούν στον ταξικό εχθρό είτε ν' αυτοκτονήσουν3. Και ο Παπαρήγας ήτανε πραγματικός κομμουνιστής, μπολσεβίκος, άφοβος και αλύγιστος μαχητής, πιστός και αφοσιωμένος αγωνιστής στην υπόθεση της εργατικής τάξης και του λαού. Και δεν ήταν δυνατό ποτέ ούτε να σκεφθεί ν' αυτοκτονήσει.

Τι είχε να φοβηθεί ο Παπαρήγας απ' τη δίκη αυτή; Μήπως την καταδίκη του σε θάνατο; Μα, ο Παπαρήγας ήξερε πολύ καλά πως ο θάνατός του με μια καταδίκη απ' τα στρατοδικεία των εχθρών του λαού είναι ο πιο έντιμος και παλικαρίσιος θάνατος, παρά μια αυτοκτονία. Και ποτέ δε θα δείλιαζε μπροστά στον τέτοιο θάνατο.

Δεν μπορούν, λοιπόν, οι εγκληματίες της Αθήνας και τ' αφεντικά τους, οι Αμερικάνοι, να ξεγελάσουν κανένα. Και το έγκλημά τους δεν μπορούν να το κρύψουν και αν ακόμα τη σκηνοθεσία της "αυτοκτονίας" την έκαμναν πιο μαστορικά.

Εκείνος λοιπόν που είχε κάθε συμφέρο να μην παρουσιαστεί ο Παπαρήγας στο δικαστήριο, δεν ήταν ο Παπαρήγας, μα οι Αμερικάνοι καταχτητές και η ψευτοκυβέρνηση της Αθήνας...

Οι Αμερικάνοι και η ψευτοκυβέρνηση της Αθήνας δεν ήθελαν οπωσδήποτε να εμφανιστεί ο Παπαρήγας στο δικαστήριο, γιατί ήξεραν πως στο όνομα της εργατικής τάξης και σ' ολόκληρου του ελληνικού λαού, θα βροντοφώναζε στα πέρατα του κόσμου το αμείλικτο "κατηγορώ" του, για το αιματηρό όργιο που γίνεται στην Ελλάδα από τότε που οι Αμερικάνοι πάτησαν το καταραμένο πόδι τους στην Ελλάδα και έγιναν αφέντες της, για το άφθονο λαϊκό αίμα που χύνεται, για τα τόσα δεινά, τα βάσανα και την κατάντια του λαού μας, που είναι αποτέλεσμα της εφαρμογής στη ζωή του δόγματος Τρούμαν.

Ο Μήτσος Παπαρήγας (στο κέντρο)σε μια συγκέντρωση. Δίπλα του, διακρίνονται οι Ζαχαριάδης και Στρατής

Οι Αμερικάνοι και η ψευτοκυβέρνηση του Σοφούλη δεν ήθελαν, ακόμα, να παρουσιαστεί ο Παπαρήγας στο δικαστήριο, γιατί δεν ήταν τόσο εύκολο και τόσο απλό πράγμα να βγάλουν μια θανατική καταδίκη του. Ο Παπαρήγας ήταν ο νόμιμος και εκλεχτός ηγέτης της εργατικής τάξης της χώρας. Μια καταδίκη του σε θάνατο, χωρίς στοιχεία, όπως γίνεται με όλους τους άλλους αγωνιστές του λαού, θα ξεσήκωνε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Και σήμερα το διεθνές κλίμα δεν είναι τόσο ευνοϊκό για ένα τέτοιο ξεσκέπασμα και ξεσήκωμα ενάντια στους Αμερικάνους και τον προστατευόμενό τους μοναρχοφασισμό.

Και γι' αυτό προτίμησαν να τον δολοφονήσουν προτού γίνει η δίκη του και ν' απαλλαγούν κατά τον ανωδυνότερο τρόπο από έναν τόσο επικίνδυνα άξιο υπερασπιστή των λαϊκών συμφερόντων».

Οπως αποκαλύφθηκε μερικά χρόνια αργότερα, στη μετεμφυλιοπολεμική περίοδο, ο Μ. Παπαρήγας εξοντώθηκε με αργό και συστηματικό τρόπο, αφού οι δήμιοί του φρόντιζαν να του βάζουν στο φαγητό δόσεις από κάποιο είδος δηλητηρίου4. Ας δούμε, όμως, με περισσότερες λεπτομέρειες τη ζωή και τη δράση του Μ. Παπαρήγα.
Αφιερωμένος στα ιδανικά της εργατικής τάξης

Ο Μήτσος Παπαρήγας γεννήθηκε στο Βόλο το 1896 από φτωχή οικογένεια. Ο πατέρας του, φτωχός επαγγελματίας, μόλις μετά βίας κατάφερνε να βγάζει τα απαραίτητα για να συντηρεί την οικογένειά του και να αναθρέφει τα πέντε παιδιά του. Ετσι, ο Μήτσος αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο από τη δευτέρα τάξη του σχολαρχείου και να στραφεί στη βιοπάλη για να εξασφαλίσει το ψωμί του.

Σε ηλικία 14 χρονών έγινε σιδεράς, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τη ζωή του εργάτη κι αυτή του η επαφή με την εργατική τάξη σφράγισε νωρίς την πολιτική του πορεία. Πήρε μέρος στα «επιστρατικά» του Βόλου, ένα κίνημα που εξέφραζε τις αντιπολεμικές διαθέσεις των φαντάρων κι αργότερα όταν υπηρετούσε τη θητεία του στο ναυτικό μοίραζε αντιπολεμικές - σοσιαλιστικές προκηρύξεις που του έδινε η οργάνωση του ΣΕΚΕ.

Χαρακτικό του Γ. Βαρλάμου

Στο οργανωμένο μαζικό κίνημα μπαίνει το 1919, όταν γίνεται μέλος του Σωματείου Ξυλουργών Βόλου. Το 1922, όταν επιστρέφει στο Βόλο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οργανώνει το κίνημα των παλαιών πολεμιστών στη Μαγνησία και γίνεται γραμματέας του Συνδέσμου τους. Το 1924 εκλέγεται γραμματέας του Σωματείου Μεταλλουργών Βόλου, το 1927 εκλέγεται γραμματέας του Πανεργατικού Κέντρου της πόλης, το 1928 εκλέγεται στο πενταμελές γραφείο των εργατικών οργανώσεων που αποκλείστηκαν από τη ΓΣΕΕ και το 1929, στο ιδρυτικό συνέδριο της Ενωτικής ΓΣΕΕ, εκλέγεται στην Εκτελεστική Επιτροπή και στη Γραμματεία της. Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, εκλέχτηκε πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Βόλου και στο 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ, το 1946, αναδείχτηκε στη θέση του γενικού γραμματέα της κορυφαίας αυτής εργατικής συνδικαλιστικής οργάνωσης της χώρας.

Στο ΚΚΕ ο Μήτσος Παπαρήγας οργανώθηκε τον Οκτώβρη του 1922. Στο 3ο τακτικό συνέδριο του Κόμματος, στα 1926, εκλέχτηκε μέλος της ΚΕ και μετά το 4ο Συνέδριο, το Δεκέμβρη του 1928, μέλος του ΠΓ. Δούλεψε για το Κόμμα σε πολλές περιοχές της χώρας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της δράσης του εξελίχθηκε στην Αθήνα, στον Πειραιά και το Βόλο.

Συνδικαλιστικά στελέχη μιλούν στο λαός. Τρίτος από δεξιά, ο Μήτσος Παπαρήγας

Για την επαναστατική του δραστηριότητα, η αντίδραση τον καταδίωξε άγρια. Πρωτοπιάστηκε το 1923, όταν ήταν γραμματέας του Συνδέσμου Παλαιών Πολεμιστών Μαγνησίας, για την έκδοση μιας προκήρυξης κατά του Πάγκαλου. Καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλακή και δύο χιλιάδες δραχμές πρόστιμο. Το 1927 πιάστηκε πάλι και στάλθηκε για έξι μήνες εξορία στην Αμοργό. Κάθισε μόνο τους τρεις, γιατί με τις πολιτικές μεταβολές που συνέβησαν η ποινή του πήρε ανασταλτικό χαρακτήρα. Το 1930, την παραμονή της Πρωτομαγιάς, πιάστηκε, δικάστηκε δυόμισι μήνες φυλακή και κλείστηκε στο Ιτζεδίν. Μόλις αποφυλακίστηκε, ξαναπιάστηκε με άλλα μέλη του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος και δικάστηκε σε τριάμισι χρόνια φυλακή και δύο χρόνια εξορία. Κατάφερε, όμως, να δραπετεύσει στις 18 Απρίλη 1931 από τις φυλακές Συγγρού και για ένα διάστημα κρύφτηκε στην Αθήνα. Δούλεψε παράνομα, καθοδηγώντας το εργατικό κίνημα. Ομως, στις 10 Ιούλη του 1936, πιάστηκε στην Πάτρα, όπου είχε σταλεί με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου για να καθοδηγήσει την Οργάνωση της Πελοποννήσου. Ακολούθησε η Μεταξική Δικτατορία και ο Παπαρήγας δεν ξαναβγήκε από τη φυλακή, παρά μόνο μετά από 8 χρόνια. Εμεινε τρία χρόνια στην απομόνωση στις φυλακές της Κέρκυρας, κατόπιν στάλθηκε στην Κίμωλο και μετά στην Ακροναυπλία.

Μετά την κατάρρευση του αλβανικού μετώπου, οι «ελληνικές» αρχές τον παρέδωσαν, όπως και άλλους κρατούμενους κομμουνιστές, στους κατακτητές. Το 1944, όταν βρισκόταν στο Χαϊδάρι, κατάφερε, με τη βοήθεια του Κόμματος, να δραπετεύσει, και μέχρι την απελευθέρωση δούλεψε στην Αθήνα. Στη συνέχεια, στάλθηκε στο Βόλο, όπου και έμεινε ως το Μάρτη του 1946.
Καταξιωμένος στο εργατικό κίνημα

Στο 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ (Μάρτης 1946), πήρε μέρος ως αντιπρόσωπος των εργατών του Βόλου και εκλέχτηκε γενικός γραμματέας της Γενικής Συνομοσπονδίας5.

Τον Ιούλη του 1947, στα μεγάλα αντιλαϊκά πογκρόμ που έγιναν στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας κατ' εντολή των Αμερικάνων, ο Παπαρήγας ξαναπιάστηκε και στάλθηκε εξορία στην Ικαρία. Το Δεκέμβρη όμως της ίδιας χρονιάς, κατάφερε να δραπετεύσει και επέστρεψε στην πρωτεύουσα, όπου και δούλεψε σε συνθήκες βαριάς παρανομίας. Τον ξανάπιασαν το καλοκαίρι του 1948, τον έκλεισαν στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, όπου και τον δολοφόνησαν το Φλεβάρη του 19496. Η εργατική τάξη έχασε έναν άξιο ηγέτη της και το ΚΚΕ ένα από τα καλύτερα παιδιά του.

Την αξία του την παραδέχτηκαν όλοι όσοι τον γνώρισαν. Κι όσοι απ' αυτούς έγραψαν κάτι γι' αυτόν, ήτανε πάντα επαινετικό, αλλά και σεμνό ταυτόχρονα, όπως ταίριαζε στη μεγάλη προλεταριακή φυσιογνωμία του.

Πολύ ενδιαφέροντα είναι και όσα αναφέρει για την προσωπικότητα του Μ. Παπαρήγα ο Βάσος Πετρίδης σ' ένα άρθρο του, δημοσιευμένο στο Περιοδικό του ΚΚΕ «Νέος Κόσμος», το 1966. «Ηταν - γράφει7 - ένας σύντροφος με πολύπλευρες ικανότητες και υψηλές αρετές. Από τους θαλασσόλυκους του κόμματός μας. Ηταν σοβαρός, μετρημένος, σχολαστικός και λιγομίλητος. Ακέραιος και με ήθος. Σαν κομμουνιστή, τον χαρακτήριζε η προσωπική παλικαριά, η αφοσίωση στην υπόθεση της εργατικής τάξης, η αδιαλλαξία απέναντι στον ταξικό εχθρό. Σαν ηγετικό στέλεχος, τον διέκρινε το πρακτικό πνεύμα, συγκροτημένη σκέψη, οργανωτικότητα, ικανότητα να ξεχωρίζει κάθε φορά το βασικό στην κάθε κατάσταση. Σαν συνδικαλιστή ηγέτη - η προσπάθεια να πραγματοποιηθεί μια όσο το δυνατόν πολύπλευρη ενότητα της εργατικής τάξης, την οποία έβλεπε σαν το αποφασιστικό όπλο για την επιτυχία της πάλης των εργαζομένων.

Από μαρτυρίες που υπάρχουν στο διάστημα του Εμφυλίου που ήταν παράνομος ο Μ. Παπαρήγας, έγραφε μια μπροσούρα για τα οργανωτικά προβλήματα των συνδικάτων στο καθεστώς τη Λαϊκής Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Επίσης είχε γράψει ένα σχέδιο Καταστατικού της ΓΣΕΕ και ένα "Σχέδιο για την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος" της χώρας μας». Οπως γράφει ο Β. Πετρίδης8 - που πιθανόν είχε δει το υλικό - το χειρόγραφο της τελευταίας ημιτελούς αυτής μπροσούρας σταματάει στο σημείο που γράφεται ο τίτλος του κεφαλαίου «Η δράση των ρεφορμιστών και των πρακτόρων».

Ο Μήτσος Παπαρήγας έφυγε πρόωρα, μαρτυρικά, αλλά παλικαρίσια από τη ζωή. Το πέρασμά του, όμως, άφησε ανεξίτηλα σημάδια στους δρόμους της ταξικής πάλης. Οι νεότερες γενιές αγωνιστών έχουν πολλά να διδαχτούν από την κληρονομιά που τους άφησε.
 
1 Σ. Μαυρόγιαννος: «Στη μνήμη του Παπαρήγα», Συλλογή, «Τραγούδια της Αντίστασης», εκδοτικό «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», Οκτώβρης 1951, σελ. 67-68

2 Περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός», επανέκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος β`, σελ. 171-173

3 Η υπογράμμιση στο πρωτότυπο

4 Βλέπε το σημείωμα του Παντελή Σ. Καραγκίτση στο «Ρ» 16/12/1979

5 Δημήτρης Λιβιεράτος: «Τα Συνέδρια της ΓΣΕΕ», εκδόσεις «Προσκήνιο», σελ. 102 και Ν. Παπανδρέου: «Μ. Παπαρήγας», Περιοδικό «Νέος Κόσμος» τεύχος 5/1969, σελ. 109

6 «Νέος Κόσμος», στο ίδιο, σελ. 114-116 και «Ηρωες και Μάρτυρες», εκδόσεις «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», 1954, σελ. 222-223

7 Β. Πετρίδη: «Μήτσος Παπαρήγας 1896-1949», Περιοδικό «Νέος Κόσμος», 5/1966, σελ. 116

8 Στο ίδιο, σελ. 116