Ενοχοι, αιτίες και συμπεράσματα...

Αλλη μία «φυσική καταστροφή»; Αυτό θα μπορούσε να πει κανείς άραγε για τις μεγάλες καταστροφές στη Χαλκιδική με τους 7 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες; Το έργο το ξαναζήσαμε, και μάλιστα πρόσφατα, πέρυσι στη Μάνδρα, στην Κινέτα και το Μάτι. Και επαναλαμβάνουμε αυτό που λέγαμε και τότε: Ακραία δεν είναι τα φυσικά φαινόμενα, ακραίες είναι οι αιτίες που αφήνουν απροστάτευτη, στο περιθώριο την προστασία της ζωής των εργατικών - λαϊκών στρωμάτων. Και οι αιτίες αυτές είναι κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές. 

Ολη η πορεία ανάπτυξης του ανθρώπινου πολιτισμού περνά μέσα από τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Ο άνθρωπος με την εργασία του επιδρά πάνω στη φύση και την μετασχηματίζει και ταυτόχρονα, ως βασικό ουσιαστικό βήμα στην ανάπτυξή του, σταματάει να είναι έρμαιο των φυσικών φαινομένων (ακραίων ή μη), πολύ περισσότερο αξιοποιεί φυσικά φαινόμενα για την ανάπτυξη του πολιτισμού. Γιατί λοιπόν φαίνεται μια τέτοια βασική αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού, της ανάπτυξης των ανθρώπινων κοινωνιών, σήμερα να τίθεται σε αμφισβήτηση;

Για το ζήτημα της «κλιματικής αλλαγής» υπάρχει άρθρο στη σελίδα 24 της εφημερίδας, που στέκεται σε μοντέλα και μηχανισμούς διαμόρφωσης φαινομένων, ποιες είναι οι επιπτώσεις της, ποια τα αποτελέσματα κ.λπ. Το κύριο ζήτημα είναι η αναγνώριση των κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών αιτιών της, που μπορεί να μην είναι μοναδικές, αφού η φύση έχει τις δικές της νομοτέλειες, αλλά φαίνεται ότι έχουν καθοριστικό ρόλο. Η παραγωγή με κίνητρο το καπιταλιστικό κέρδος, που οργανώνεται από διάφορους επιχειρηματικούς ομίλους, μονοπώλια, με τη στήριξη του αστικού κράτους, είναι από τη φύση της άναρχη, δεν μπορεί να τεθεί υπό ένα σχεδιασμό που να παίρνει υπόψη της τις ευρύτερες λαϊκές, εργατικές και κοινωνικές ανάγκες, δεν ενδιαφέρεται τι, πώς και για ποιον παράγει, αρκεί αυτό που παράγει να φέρνει το μέγιστο κέρδος, σε σχέση μάλιστα με τους ανταγωνιστές κάθε επιχειρηματικού ομίλου ή μονοπωλίου... Μια τέτοια οικονομία και μια τέτοια παραγωγή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει σχεδιασμένα τις επιπτώσεις από την παραγωγική διαδικασία στην ίδια τη φύση, δεν μπορεί να επιλέξει μορφές Ενέργειας και παραγωγής με συνδυαστικά κριτήρια, επιστημονικά, τεχνολογικά, που να εξασφαλίζουν τη μείωση του κόστους σε ανθρώπινη εργασία, σε κατανάλωση φυσικών πόρων και στην προστασία του περιβάλλοντος. Δεν μπορεί να εκπονήσει σχέδια μεγάλης κλίμακας για την προστασία των εργαζομένων αλλά και των κατοίκων σε ευρύτερες βιομηχανικές, εμπορικές ή άλλες οικονομικές ζώνες. Κάθε βήμα προς τη μια ή την άλλη τέτοια κατεύθυνση προσκρούει στο βασικό κίνητρο της ίδιας της παραγωγής, το μέγιστο κέρδος. Το φαινόμενο που ονομάζουμε λοιπόν «κλιματική αλλαγή» συνδέεται άμεσα με τη συσσώρευση στο περιβάλλον επιπτώσεων μιας οικονομικής ανάπτυξης που έχει ως κριτήριο τους ξέφρενους ρυθμούς κερδοφορίας. 

Το πρόβλημα λοιπόν βρίσκεται στη ρίζα του καπιταλιστικού συστήματος, στην ίδια την καπιταλιστική ανάπτυξη, στο κίνητρο της παραγωγής. Ταυτόχρονα, η ίδια η κλιματική αλλαγή αξιοποιείται στον ανταγωνισμό ανάμεσα σε επιχειρηματικούς ομίλους. Για παράδειγμα, η παραγωγή «εναλλακτικών μορφών Ενέργειας» αποτελεί μια αναπτυσσόμενη καπιταλιστική δραστηριότητα - αν και όχι τόσο κερδοφόρα όσο περίμεναν τα προηγούμενα χρόνια οι εμπνευστές της που μίλαγαν για «πράσινη οικονομία» - δηλαδή ακόμα και τα υποτιθέμενα μέσα για την άμβλυνση της επίδρασης στο περιβάλλον αναπτύσσονται πάλι με κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος. Ετσι, λοιπόν, δεν είναι λίγες οι φορές που της εγκατάστασης ανεμογεννητριών σε μια περιοχή στο όνομα της «πράσινης οικονομίας» προηγείται η καταστροφή του δασικού πλούτου σε ορεινούς όγκους - όχι τυχαία οι εγκαταστάσεις αυτές ακολουθούν τις «γραμμές» των πύρινων μετώπων μεγάλων δασικών πυρκαγιών! Αλλο παράδειγμα είναι ότι ο εκσυγχρονισμός με λιγότερες ρυπογόνες τεχνολογίες αξιοποιείται στον ανταγωνισμό ανάμεσα σε επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου ή παρόμοιου και μάλιστα με κρατική παρέμβαση. Στο όνομα της «πράσινης ανάπτυξης» μεγάλα μονοπώλια λαμβάνουν επιδοτήσεις, παροχές από το κράτος, στήριξη, στραγγαλίζοντας του ρυπογόνους ανταγωνιστές τους, που δεν μπορούν γρήγορα να περάσουν σε τέτοιους εκσυγχρονισμούς.

Ακόμα όμως και αν θεωρήσουμε ότι το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι αποκλειστικά φυσικό φαινόμενο και πολύ λιγότερο αφορά την επίπτωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, και πάλι στην αντιμετώπιση του φαινομένου ερχόμαστε αντιμέτωποι με το κίνητρο του καπιταλιστικού κέρδους. Καταγράφουμε ενδεικτικά:

• Προκύπτουν ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια εγκαταστάσεων, σπιτιών, επιχειρήσεων, με δεδομένο ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με «ακραία» όπως λένε φυσικά φαινόμενα. Τι υποδομές προστασίας της ζωής των εργαζομένων και όλων όσοι κινούνται σε τέτοιες εγκαταστάσεις ή χώρους διαμορφώνονται; Ελάχιστες, υποτυπώδεις, πεπαλαιωμένες και ανεπαρκείς. Και εδώ τέτοιες υποδομές θεωρούνται κόστος που αφαιρεί πόντους από τους ρυθμούς κέρδους. Αυτή είναι η αιτία των νεκρών της «Ρικομέξ» στο σεισμό της Αθήνας το 1999, οι αιτίες νεκρών σε διάφορα ναυάγια της χώρας, για τους νεκρούς «πελάτες» ξενοδοχείων και εστιατορίων στη Χαλκιδική, που τους σκότωσαν οι σκεπές και οι τζαμαρίες των εγκαταστάσεων όπου έμεναν ή έτρωγαν κ.λπ.

• Προκύπτουν ζητήματα που αφορούν τις κρατικές υποδομές αντιπυρικής, αντιπλημμυρικής και αντισεισμικής προστασίας. Δηλαδή τις υποδομές που διαμορφώνει το κράτος σε ζώνες οικιστικές, βιομηχανικής και οικονομικής δραστηριότητας, προκειμένου να προστατευτεί η ανθρώπινη ζωή. Τέτοιες υποδομές όμως θεωρούνται κόστος για το αστικό κράτος, έργα τέτοιου είδους θεωρούνται μη επιλέξιμα γιατί τα επιχειρηματικά συμφέροντα δεν βρίσκουν το προσδοκώμενο κέρδος. Αλλά και όταν θεωρούνται επιλέξιμα, πάλι με κριτήριο το κέρδος, γίνονται με προβληματικό τρόπο, χωρίς να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι αντιπλημμυρικά έργα σε μια περιοχή μπορεί να γίνονται η αιτία για να πνιγεί μια άλλη. Γιατί το αστικό κράτος, όταν έχει να διαλέξει αν θα διαμορφώσει μια πιο κοστοβόρα υποδομή με κριτήριο την προστασία της ζωής του λαού ή μια λιγότερο κοστοβόρα υποδομή που θα μπορεί πιο άμεσα να προσφέρει ή να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο των επιχειρηματικών σχεδιασμών, θα επιλέγει πάντα το δεύτερο. Το έχουν πει εξάλλου, προτιμούν στην πρώτη περίπτωση να δίνουν ή να υπόσχονται αποζημιώσεις από τις καταστροφές παρά να φτιάχνουν τέτοιες υποδομές.

• Προκύπτουν ζητήματα που αφορούν τη στελέχωση των οργανισμών και υπηρεσιών που σχετίζονται με τις ανάγκες προστασίας της ζωής του λαού. Πυροσβεστική, Δασοπροστασία, μονάδες διάσωσης, ΕΚΑΒ, δομές Υγείας φυτοζωούν γιατί το κράτος δεν επιλέγει τη στήριξη και την ενίσχυσή τους, δεν τα έχει ως προτεραιότητα, προσπαθεί να καλύψει τις αρμοδιότητές τους με το λιγότερο δυνατό κόστος προκειμένου κρατικοί πόροι - μαζεμένοι ευρώ το ευρώ από τις τσέπες του λαού, που συνδράμει στο 95% της κρατικής φορολογίας - να διοχετεύονται σε τομείς που είναι πιο αναγκαίοι για το κεφάλαιο. Πολύ περισσότερο που ορισμένες τέτοιου είδους υπηρεσίες ειδικά στον τομέα της Υγείας θεωρούνται πεδία επιχειρηματικής δράσης, η Υγεία είναι εμπόρευμα στη σημερινή κοινωνία και όχι «κοινωνικό αγαθό» όπως λένε.

Ετσι λοιπόν βρισκόμαστε απέναντι σε μια επιλεκτική αποτελεσματικότητα του κράτους και την δράση των διάφορων αστικών κυβερνήσεων. Το κράτος και οι κυβερνήσεις εμφανίζονται πολύ αποτελεσματικές όταν είναι να τσακίσουν το εργατικό - λαϊκό κίνημα, να βγάλουν παράνομες απεργίες, να εμποδίσουν διαδηλώσεις, να προστατέψουν π.χ. το άγαλμα του Τρούμαν, να μαζέψουν χαράτσια και φόρους, να δώσουν επιδοτήσεις και «ζεστό» χρήμα στο κεφάλαιο, εμφανίζονται ισχυροί όταν παίρνουν μέρος στα ιμπεριαλιστικά σχέδια στην περιοχή, όταν δίνουν δαπάνες της τάξης του 2% του ΑΕΠ για το ΝΑΤΟ και την ίδια στιγμή αναποτελεσματικοί, ανίκανοι, ανύπαρκτοι, για να προστατέψουν τη ζωή του λαού, των εργαζομένων από «ακραία» ή μη φυσικά φαινόμενα.

Συμπέρασμα: Μαζί με την αναγκαία πάλη για διεκδίκηση της αντιμετώπισης των επιπτώσεων από φυσικές καταστροφές, διεκδίκηση αποκαταστάσεων, αποζημιώσεων κ.λπ., η οργή, ο θυμός και η αγανάκτηση πρέπει να στραφούν προς την πραγματική αιτία, τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης και το αστικό κράτος και τις κυβερνήσεις που τον υπερασπίζονται. Αυτός ο αγώνας είναι ο πιο ολοκληρωμένος και πιο αποτελεσματικός για το μέλλον.

Κ.

Κλιμάκιο της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ