Εγραψαν με το αίμα τους ηρωικές σελίδες

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΚΚΕ

 

Οι Βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής συλλαμβάνουν,6/10/1941, έπειτα από προδοσία και εκτελούν κοντά στην Παλαιοκόμη Σερρών 6 μέλη του Μακεδονικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, μεταξύ αυτών και τον Γραμματέα του Παρασκευά Μπάρμπα. 

Οι θυσίες τους ήταν από τις πρώτες στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Απόσπασμα από την ομιλία του Ζήση Λυμπερίδη, Γραμματέα της Επιτροπής Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και μέλους της Γραμματείας της ΚΕ του Κόμματος, στην εκδήλωση που έγινε στην πλατεία του Ροδολίβους Σερρών.

 «Εβδομήντα χρόνια μετά, είμαστε εδώ για να αποδώσουμε τιμή στον Παρασκευά Μπάρμπα, Γραμματέα του ΓΠ Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης (ψευδώνυμο Δράκος, ναυτικός από το Βόλο), στον Αποστόλη Τζανή, μέλος του ΓΠ Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης (ψευδώνυμο Κωστάκης, δάσκαλος από το χωριό Κλινές του Νομού Φλώρινας), στον Μωυσή Πασχαλίδη, οργανωτικό της ΟΚΝΕ (ψευδώνυμο Γρηγόρης, αγρότης από το γειτονικό χωριό Αμφίπολη), στα αδέλφια Αραμπατζή και Λάμπρο Μαζαράκη, μέλη του ΓΠ Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης (από το χωριό Ηλιοκώμη).

Για να δημιουργηθεί η ΕΑΜική Αντίσταση και αργότερα ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, το ΚΚΕ προσέφερε, όπως σε όλη την Ελλάδα και εδώ στην Ανατολική Μακεδονία, στις Σέρρες, στην περιοχή του Παγγαίου, τα καλύτερα παιδιά του.

Παρά τις διώξεις, τα βασανιστήρια, τις φυλακίσεις, την προσπάθεια διάβρωσης των γραμμών του στα τέλη της δεκαετίας του '30 - αρχές '40, το ΚΚΕ κατόρθωσε να διατηρήσει σε ορισμένες περιοχές της χώρας μικρές Οργανώσεις, ανάμεσά τους και η μόνη που είχε κατορθώσει να παραμείνει αλώβητη ήταν η Οργάνωση των Σερρών.

Μετά την εξάρθρωση των Οργανώσεων του ΚΚΕ στη Μακεδονία, όσα στελέχη έμειναν ασύλληπτα, πήραν μέρος σε μία σύσκεψη, που με χίλιες προφυλάξεις πραγματοποιήθηκε στις 24 Ιούλη 1939, όπου αποφασίστηκε η ανασυγκρότηση του Μακεδονικού Γραφείου. Ετσι, συνεχίστηκε η δράση του όλο τον επόμενο ενάμιση χρόνο, μέχρι την επίθεση της Ιταλίας.

Η εισβολή της χιτλερικής Γερμανίας κινητοποιεί τα στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου και σε σύσκεψη που πραγματοποιούν στο κρησφύγετο των Σερρών, το πρωί της 8ης Απρίλη 1941, αποφασίζουν την ανάπτυξη δράσης, παίρνοντας και τα απαραίτητα οργανωτικά μέτρα.

Σύμφωνα με την απόφαση εκείνη, το σημαντικότερο τμήμα, με επικεφαλής τον Απόστολο Τζανή, που ορίσθηκε νέος γραμματέας του, και μέλη τον αθλητή Σίμο Κερασίδη από την Τούμπα Θεσσαλονίκης, υπεύθυνο του μηχανισμού, της ΟΚΝΕ και της ένοπλης δράσης, που δολοφονήθηκε στις 10 Απρίλη του 1943 από τη συμμορία του συνεργάτη των Γερμανών Μιχάλ Αγά στα Ιμερα της Κοζάνης μαζί με άλλους 7 συντρόφους του, τον Παντελή Τσέγα από τη Χαλκιδική, τον Βασίλη Τσουκαλίδη από την Κοζάνη και τον Μωυσή Πασχαλίδη από την Αμφίπολη, έπρεπε να μεταφερθεί και να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, ενώ για τα υπόλοιπα στελέχη, καθορίστηκε να παραμείνουν στις Σέρρες, με επικεφαλής τον Παρασκευά Δράκο, ως γραμματέα κλιμακίου του Μακεδονικού Γραφείου για την Ανατολική Μακεδονία.

Τις επόμενες μέρες, με την κατάρρευση του μετώπου και την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους επιδρομείς, το Μακεδονικό Γραφείο (ΜΓ) δίνει στα μέλη και τις επιρροές του Κόμματος οδηγία για τη συγκέντρωση του οπλισμού που άφηναν πίσω τους οι υποχωρούντες Ελληνες στρατιώτες. Το καθήκον αυτό το ανέλαβε το μέλος του ΜΓ Μωυσής Πασχαλίδης από την Αμφίπολη.

Το κλιμάκιο Ανατολικής Μακεδονίας του Μακεδονικού Γραφείου, που παρέμεινε στις Σέρρες, άρχισε κι αυτό να αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα και με προκηρύξεις, που συχνά κυκλοφορούσε, προσπαθούσε να ενημερώσει τον πληθυσμό και να τονώσει το ηθικό του, καλώντας ταυτόχρονα σε αντίσταση κατά των Βουλγάρων κατακτητών.

Παράλληλα, ενεργοποιήθηκε το μυστικό τυπογραφείο, που βρισκόταν στο υπόγειο του σπιτιού των αδελφών Χρυσόστομου και Κώστα Κουτουρούση, στη Μυρίνη. Εκεί, άρχισε να εκτυπώνεται μυστικά η εφημερίδα "Λευτεριά", που ήταν δισέλιδη, εκδιδόταν σε 200 αντίτυπα και χέρι με χέρι κυκλοφορούσε στο Νομό Σερρών και σε όλη την Ανατολική Μακεδονία.

Πολύ γρήγορα, από τις αρχές ακόμη της Κατοχής, σημειώθηκαν στο Νομό Σερρών αυθόρμητες αντιστασιακές ενέργειες, πολλές φορές και ένοπλες. Αυτό οφειλόταν αφενός στη σκληρότητα και βαρβαρότητα της βουλγαρικής κατοχής αλλά και στην ύπαρξη Οργανώσεων του ΚΚΕ που είχαν παραμείνει αλώβητες στη δικτατορία Μεταξά.

Οι πρώτες ομάδες αντίστασης

Μία από τις πρώτες ομάδες αντίστασης, και μάλιστα ένοπλη, σχηματίστηκε το Μάη 1941 στο Νέο Σκοπό Σερρών, από νέους, που ο καθένας τους είχε κρυμμένο όπλο και πυρομαχικά.

Αλλη ομάδα δρούσε από τις πρώτες μέρες της Κατοχής μεταξύ των χωριών Προβατάς, Μονοκκλησιά και Κουμαριά και αποτελούνταν από τους Γιάννη Χουρμά, που μόλις είχε επιστρέψει από τη Φολέγανδρο όπου ήταν εξόριστος, κι επίσης τον Ευριπίδη Βαβαλή και τον Ηλία Ματσούκα. Οι τρεις νέοι, οπλισμένοι με αυτόματα και χειροβομβίδες, χτύπησαν στις 25 Ιούνη 1941 το βουλγαρικό φυλάκιο του Στρυμόνα μεταξύ Μονοκκλησιάς και Κουμαριάς.

Εκείνο το διάστημα και πιο συγκεκριμένα στις 19 Μάη 1941, στη στρούγκα του Παπούλια, που βρισκόταν στη νοτιοδυτική πλευρά του Παγγαίου, πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συγκέντρωση της πρώτης ανταρτικής ομάδας που εμφανίστηκε σε όλη τη χώρα, και η οποία αποτελούνταν από εννέα αντάρτες, με επικεφαλής τον Κώστα Παπακωνσταντίνου. Δύο μέρες αργότερα, στις 21 Μάη 1941, εμφανίστηκε στην περιοχή του μοναστηριού της Εικοσιφοίνισσας η ομάδα του Κώστα Τέτσικα από το Ροδολίβος.

Στην άλλη πλευρά του Νομού Σερρών, στο Σιδηρόκαστρο, δύο τολμηροί νέοι, ο Στέργιος Λεβέντης και ο Σταμάτης Χιώτης, άρχισαν λίγο μετά την εισβολή των κατακτητών να τυπώνουν μυστικά και να κυκλοφορούν πολυγραφημένο δελτίο ειδήσεων με τίτλο "Ελεύθερος Λαός".

Η «Ελευθερία»

Τις μέρες εκείνες, σημειώνεται ένα εξαιρετικής σημασίας για την ανάπτυξη του κινήματος της αντίστασης κατά των κατακτητών γεγονός: Είναι η ίδρυση στη Θεσσαλονίκη, στις 15 Μάη 1941, της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης "Ελευθερία". Στη δημιουργία της πρωτοστάτησε το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ με τον γραμματέα του, Απόστολο Τζανή, και τον γραμματέα της ΟΚΝΕ, Σίμο Κερασίδη.

Η "Ελευθερία" ανέπτυξε σοβαρή οργανωτική δράση και ίδρυσε "δεκαρχίες" στην ύπαιθρο. Ορισμένες ομάδες της οργάνωσης εμφανίστηκαν σε διάφορα κέντρα και χωριά της Μακεδονίας. Ενώ την περίοδο αυτή κυκλοφόρησε και η εφημερίδα "Λαϊκή Φωνή", όργανο του Γραφείου της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης.

Στις 20 Μάη μέλη της οργάνωσης "Ελευθερία" πραγματοποίησαν το πρώτο σαμποτάζ. Μια ομάδα κομμουνιστών, με επικεφαλής τον Αναστάση Αναγνωστόπουλο (στέλεχος του Κόμματος που απέδρασε μαζί με τους 12 από το σανατόριο του Ασβεστοχωρίου στις 8/4/1941 και πιάστηκε από τους Γερμανούς σε άλλη επιχείρηση. Ηταν το πρώτο κομματικό στέλεχος που πιάστηκε και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς για την αντιστασιακή του δράση) και τον Χατζηθωμά Χουρμούζη, κατέστρεψαν τις μηχανές αρκετών φορτηγών αυτοκινήτων των Γερμανών που στάθμευαν στο δρόμο του συνοικισμού "Χαρμάνκιοϊ (σημερινό Κορδελιό). Κατέστρεψαν επίσης και αρκετά βαρέλια βενζίνης στο συνοικισμό Επταλόφου. Στη συνέχεια έγιναν αλλεπάλληλα σαμποτάζ στα τηλεφωνικά καλώδια μέσα στη Θεσσαλονίκη και στο δρόμο προς το Λαγκαδά.

Πολύ νωρίς, τον Ιούλη του 1941, η "Ελευθερία" αποφασίζει να δημιουργήσει στο γερμανοκρατούμενο τμήμα της Μακεδονίας, και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Νιγρίτας, την ανταρτοομάδα "Οδυσσέας Ανδρούτσος", με αρχηγό αρχικά τον έφεδρο λοχία Στέργιο Μουδιώτη από την Ευκαρπία και στη συνέχεια τον δάσκαλο Θανάση Γκένιο, με το ψευδώνυμο "Λασσάνης", από την Ηράκλεια.

Το παράδειγμα των Σερρών θα ακολουθήσει ένα μήνα αργότερα και ο γειτονικός Νομός του Κιλκίς, με τη συγκρότηση ανταρτοομάδας υπό την ονομασία "Αθανάσιος Διάκος".

Ηταν τέτοια η διάθεση του πληθυσμού να αντισταθεί στους κατακτητές, ώστε στα μέσα Αυγούστου του 1941 συγκεντρώθηκαν τριάντα άτομα από τη Νιγρίτα στη θέση "Καζάν Ντερέ" του Ζερβοχωρίου με σκοπό να ανεβούν στο βουνό, όμως τελικά αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους επειδή δεν υπήρχαν όπλα.

Ολο εκείνο το ανερχόμενο κίνημα αντίστασης θα ανακοπεί βίαια και θα κατασταλεί μέσα σε λουτρό αίματος από την πρόωρη εξέγερση της Δράμας, που εκδηλώθηκε τη νύχτα της 28ης Σεπτέμβρη 1941 και που συνδέεται με τη δολοφονία των μελών του Μακεδονικού Γραφείου. Εκείνο το βράδυ, πάνω από 2.000 ένοπλου λαού, με επικεφαλής κομμουνιστές και την υποστήριξη ολόκληρου σχεδόν του πληθυσμού εξεγέρθηκαν. Οι Βούλγαροι φασίστες, όμως, κινητοποίησαν αστραπιαία ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής. Πάνω από 2.000 πατριώτες έπεσαν από τις σφαίρες των κατακτητών στη Δράμα.

Μια αυθεντική λαϊκή - ηρωική εξέγερση

Η προετοιμασία για την ανάπτυξη αντάρτικων ομάδων στην περιοχή της Δράμας με καθοδηγητή το μέλος του Μακεδονικού Γραφείου και Γραμματέα της Περιφερειακής Επιτροπής Δράμας του ΚΚΕ, Παντελή Χαμαλίδη (Αλέκο), άρχισε τον Ιούλη του 1941. Στις αρχές του Αυγούστου, με εντολή του Μακεδονικού Γραφείου, ανέβηκαν 75 αντάρτες στο Τσαλ Νταγ (όρη Λεκάνης) με αρχηγό τον Μιχάλη Γεωργιάδη (Σπάρτακο) από τον Νικηφόρο και υπαρχηγό τον Πέτρο Παστουρματζή (Κίτσο) από τη Δράμα. Σε όλα σχεδόν τα χωριά της Δράμας οργανώθηκαν αντάρτικες ομάδες και σε ορισμένα χωριά του κάμπου Πόντιοι οπλαρχηγοί συνεργάστηκαν με στελέχη του ΚΚΕ. Στην πόλη της Δράμας δημιουργήθηκαν τον Αύγουστο του 1941 δύο ένοπλες ομάδες, με αρχηγούς τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Αδαμίδη και τον Θεόφιλο Ψαρρά από τον Αγιο Αθανάσιο. Παράλληλα, στην προετοιμασία του αντάρτικου αγώνα συνέβαλε αποφασιστικά η τοπική Οργάνωση του ΚΚΕ στα Κύργια, επειδή το χωριό αυτό ήταν πολύ κοντά στο Τσαλ Νταγ, όπου δημιουργήθηκαν αντάρτικες βάσεις.

Η εξέγερση της Δράμας, στην οποία πρωτοστατούσαν οι "ομάδες των λαϊκών εκδικητών", εκδηλώθηκε ταυτόχρονα στην πόλη της Δράμας, όπου ανατίναξαν τον ηλεκτρικό σταθμό, στο Δοξάτο και σε πολλά χωριά. Εχει γίνει λόγος για 2.000 ενόπλους και δίπλα σε αυτούς πολλές ακόμα χιλιάδες οπλισμένους με τσεκούρια, κασμάδες, ρόπαλα κ.λπ.

Η εξέγερση πέτυχε να απελευθερώσει χωριά της περιοχής για μία μέρα, την Προσοτσάνη μέχρι τα ξημερώματα της 30ής του Σεπτέμβρη και τα Κύργια μέχρι τις 3 του Οκτώβρη. Αλλά ο αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων δεν επέτρεψε στους αντάρτες να διατηρήσουν τον έλεγχο των απελευθερωμένων εδαφών, λόγω και της έλλειψης πολεμικού εξοπλισμού - τροφίμων και σχεδίου απομάκρυνσης των αμάχων.

Από το πρωί της 29ης του Σεπτέμβρη, τα βουλγαρικά αντίποινα ήταν σκληρά, τόσο στην πόλη όσο και σε πολλά χωριά του Νομού της Δράμας, αλλά και στις πρωτεύουσες και σε χωριά των Ν. Σερρών και Καβάλας. Στην πόλη της Δράμας πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις αμάχων, δολοφονίες στους δρόμους, βασανισμοί σε αστυνομικά τμήματα και σε στρατώνες, αλλά και μαζικές εκτελέσεις. Συνολικά, τα καταγεγραμμένα θύματα από τις σφαγές των Βουλγάρων ήταν 2.140 (1.547 στο Ν. Δράμας, 483 στο Ν. Σερρών και 110 στο Ν. Καβάλας). Επίσης, από την 29η του Σεπτέμβρη, οι Βούλγαροι άρχισαν την καταδίωξη των ανταρτών και την καταστολή της εξέγερσης, πραγματοποίησαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και διέλυσαν τις αντάρτικες ομάδες στο Παγγαίο και στο Τσαλ Νταγ.

Η εξέγερση της Δράμας ήταν το πρώτο στην Ελλάδα και το δεύτερο στην Ευρώπη οργανωμένο αντιστασιακό κίνημα κατά του Αξονα. Μία λαϊκή, πατριωτική, ηρωική, πρωτοπόρα αλλά και πρόωρη πράξη αντίστασης των Δραμινών, με οργανωτές, καθοδηγητές και μπροστάρηδες τα τοπικά κομματικά στελέχη του ΚΚΕ, τους Δραμινούς κομμουνιστές που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, αλλά δε συμβιβάστηκαν, δε λύγισαν, δε βουλγαρογράφτηκαν. Πολέμησαν στο βουνό και στην πόλη, στο χωριό και στην κωμόπολη, άοπλοι και ένοπλοι, επιλέγοντας τον αγώνα κατά του κατακτητή και όχι τη συνεργασία μαζί του, προτιμώντας τη λευτεριά και όχι τη σκλαβιά.

Η εξέγερση της Δράμας, όπως κι άλλες αντιστασιακές πράξεις αργότερα σε άλλα σημεία της Ελλάδας, επιχειρήθηκε να συκοφαντηθεί, να παρουσιαστεί ως πράξη που δεν έπρεπε να γίνει, αφού θα προκαλούσε τα αντίποινα των κατακτητών. Στην περίπτωση της Δράμας, όμως, η συκοφαντία συναντήθηκε με τη λάσπη.

Ο Ελληνας γενικός επιθεωρητής Νομαρχιών Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, το 1941, Αθανάσιος Χρυσοχόου, ο συνεργαζόμενος δηλαδή με τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους κατακτητές της Μακεδονίας διοικητής της, σε έκδοση βιβλίου το 1949, εμφανίζεται να ρίχνει λάσπη στην εξέγερση, ισχυριζόμενος ότι οι βουλγαρικές κατοχικές αρχές συνεργάστηκαν με τους Ελληνες κομμουνιστές της Δράμας για να ξεσπάσει εξέγερση και να δικαιολογήσουν σφαγές κατά του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής με σκοπό να αλλοιωθεί η εθνολογική της σύσταση. Αλλοι, επίσης, όπως κάποιος Κωνσταντίνος Σνωκ, έφτασαν στο σημείο να δηλώνουν πως "όλα όσα γράφονται για το κομμουνιστικό κίνημα και τη συνεργασία των Ελλήνων κομμουνιστών με τους Βουλγάρους, είναι παρμένα από επίσημα έγγραφα και εκθέσεις που βρίσκονται στα αρχεία των αρχών της Δράμας". 

Αυτά τα στοιχεία ποτέ δεν παρουσιάστηκαν.

Αντίθετα, αποδείχτηκε με δραματικό τρόπο ότι το κίνημα της Δράμας ήταν μια αυθεντική λαϊκή - ηρωική εξέγερση. Πέρα από το γεγονός ότι ο εισηγητής της άποψης περί προβοκάτσιας ήταν ο Ελληνας γενικός επιθεωρητής Νομαρχιών Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, το 1941, Αθανάσιος Χρυσοχόου, ο συνεργαζόμενος δηλαδή με τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους κατακτητές της Μακεδονίας διοικητής της και ιδεολογικός αντίπαλος του ΚΚΕ, γεγονός είναι επίσης ότι οι ηγέτες της εξέγερσης συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν από τους Βουλγάρους ή σκοτώθηκαν σε μάχες. Τα μέλη του Μακεδονικού Γραφείου Παρασκευάς Δράκος (Μπάρμπας), Απόστολος Τζανής (Κωστάκης), Μωυσής Πασχαλίδης (Γρηγόρης) και Λάμπρος Μαζαράκης σκοτώθηκαν έξω από την Παλαιοκώμη στις 6 του Οκτώβρη 1941, κατευθυνόμενοι προς τον Στρυμόνα. Ο Παντελής Χαμαλίδης (Αλέκος) με τρεις συντρόφους του σκοτώθηκε στις 20 του Μάη 1942 στο Παραλίμνιο Σερρών».