Κώστας Βάρναλης

Γεννιέται, 14/2/1884, στον Πύργο (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας ο κομμουνιστής ποιητής Κώστας Βάρναλης.

Το 1919 πήγε στο Παρίσι με υποτροφία και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, φιλολογίας και κοινωνιολογίας. Τότε προσχώρησε στον μαρξισμό και τον διαλεκτικό υλισμό και αναθεώρησε τις προηγούμενες απόψεις του για την ποίηση, τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο.

Διετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, ενώ εργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους και ως δημοσιογράφος.
Υπήρξε κομμουνιστής με διαρκή προσφορά και συμμετοχή στους αγώνες της εργατικής τάξης. Τιμήθηκε με το Βραβείο «Λένιν» για την Ειρήνη το 1959 στη Μόσχα.

Στοιχεία από τη δράση του κομμουνιστή ποιητή, όπως καταγράφεται μέσα από τους τέσσερις φακέλους που διατηρούσε γι' αυτόν η κρατική Ασφάλεια

Απόσπασμα από το φάκελο που διατηρούσε η κρατική Ασφάλεια για τον Κώστα Βάρναλη

Ούτε έναν, ούτε δύο, αλλά τρεις και τέσσερις φακέλους διατηρούσε η κρατική Ασφάλεια για λογοτέχνες και διανοούμενους που είχαν συνδέσει τη δημιουργία τους με το εργατικό - λαϊκό κίνημα και ειδικότερα με το ΚΚΕ.

Στο φάκελο με αριθμό 35796 που συνοψίζει το περιεχόμενο τριών ακόμα φακέλων (τους φ. 2558, φ. 18370 και φ. 30047), διαβάζουμε για τον Κώστα Βάρναλη πως «τυγχάνει κομμουνιστής από της προπολεμικής περιόδου. Την 4-8-34 ανεχώρησε μετά του Γληνού Δημητρίου ατμοπλοϊκώς ίνα λάβη μέρος εις το εν Μόσχα Συνέδριον των διανοουμένων».

Ο φάκελος στην πορεία εμπλουτίζεται με στοιχεία για την ίδια τη συμμετοχή του στο κομμουνιστικό κίνημα, οπότε και αναφέρεται: «Εν έτει 1940 παρεσχέθη η πληροφορία ότι συντάκτης της εφημερίδος "Πρωΐα" τυγχάνων είχε σχηματίσει κομμουνιστικόν πυρήνα μετά των Ν. Μαραβέλη και Χ. Μήτσιου και ότι επροπαγάνδιζεν υπέρ του κομμουνισμού».

Οι πληροφορίες συγκεντρώνονται και κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής, οπότε και διαπιστώνεται ότι «υπήρξε συντάκτης της εφημερίδος "Η φωνή του λαού" όργανον του ΕΑΜ Δυτικής Στερεάς Ελλάδος».

Στη διάρκεια του ηρωικού Δεκέμβρη '44, που και οι χωροφύλακες είχαν άλλη φωτιά στα μπατζάκια τους, χάνουν τα ίχνη του, οπότε στο σχετικό φάκελο αναγράφεται εκ των υστέρων: «Κατά το Δεκεμβριανόν Κίνημα 1944 δεν διεπιστώθη ανάμιξίς του εις αντεθνικάς οργανώσεις». Ομως, «μετά την Συμφωνίαν της Βαρκίζης ειργάσθη ως συντάκτης εις τα εφημερίδας "Ριζοσπάστης", "Ελεύθερη Ελλάδα" και "Ρίζος της Δευτέρας"».

Για το αμέσως επόμενο διάστημα, ανάμεσα στις σχετικές καταγραφές στο φάκελό του διαβάζουμε πως: «Συνυπέγραψε διαμαρτυρίαν Ελλήνων διανοουμένων διά την δήθεν ασκούμενην τρομοκρατίαν». Οπως και «διαμαρτυρίαν κατά των εκτάκτων μέτρων τάξεως», ενώ δεν περνά απαρατήρητο και το γεγονός ότι «ήτο μέλος της οργανωτικής επιτροπής για το πολιτικόν μνημόσυνον του κομμουνιστού δημοσιογράφου Κ. Βιδάλη όπερ ετελέσθη την 11-9-46».

«Μετά την συντριβήν των Κ/Σ - γράφει ο αρμόδιος να τηρεί το φάκελο - διετέλεσε συντάκτης των εφημερίδων "Ελεύθερα Γράμματα" "Φρουροί της ειρήνης" και "Δημοκρατικός"», ενώ στις καταγραφές των επόμενων χρόνων ξεχωρίζουμε αυτήν σύμφωνα με την οποία «υπέγραψε μετ' άλλων διαμαρτυρίας διά την φυλάκισιν του Εμ. Γλέζου, κατάργησιν των στρατοπέδων Μακρονήσου, μη εκτέλεσιν του κατασκόπου Μπελογιάννη κ.λπ.».

Στα 1955, πλέον, καταγράφεται γιατί «υπέγραψεν έκκλησιν υπέρ της ειρήνης και της καταργήσεως των ατομικών όπλων».

Στα επόμενα χρόνια, οι καταγραφείς ακολουθούν κατά βήμα τη δραστηριότητά του που σχετίζεται με τις σοσιαλιστικές χώρες και διαβάζουμε ενδεικτικά ότι «εν έτη 1958 του απενεμήθει το βραβείο Λένιν», ενώ για τα προηγούμενα χρόνια ότι «αλληλογραφούσε με τον ραδιοσταθμό της Σόφιας» και ότι ήταν μέλος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Το 1959 ότι «εξελέγη μέλος της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ» και το 1960 «μέλος του ΔΣ του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου».

«Την 1-5-60 εδημοσιεύθη εις την εφημερίδα Λιτερατούρναγια Γκαζέτα άρθρον του εις ό εξεθείαζε τα επιτευχθέντα υπό του κομμουνιστικού καθεστώτος», ενώ το 1961 βρίσκουμε καταγραφή ότι «ζήτησε την απελευθέρωση του Γλέζου» κι ότι τον ίδιο χρόνο «παρέστη σε δεξίωση του πρέσβη της Κούβας».

Ηρνήθη

«Κληθείς την 23-4-62 εις Ι' Παράρτημα Ασφαλείας Αθηνών ηρνήθη να υποβάλη δήλωσιν αποκηρύξεως του ΚΚΕ» και λίγο αργότερα «δυνάμει της υπ' αριθ. 35796/112213/7-9-62 διαταγής του υπουργείου Εσωτερικών, εκρίθη εθνικώς ασύμφορος η μετάβασίς του εις Βουλγαρίαν μετά της συζύγου του».

 Οι αναφορές για τη σχέση του Κ. Βάρναλη με τον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο πιάνουν κοντά τις δύο σελίδες στον έναν από τους φακέλους που διατηρούσαν γι αυτόν. Και μάλιστα με καταγραφές έως και για δεκάλεπτα περάσματά του από τα γραφεία του Συνδέσμου: «Περί ώραν 20.35 επεσκέφθη τα γραφεία του Ελληνοσοβιετικού αναχωρήσας εκ τούτων την 20.45».

Στις 25 Ιούνη 1968, ο Βάρναλης, 87 ετών πλέον, ζητάει από την Ασφάλεια την επαναλειτουργία του τηλεφώνου του (του το 'χαν κόψει προφανώς), σημειώνοντας πως επειδή τόσο ο ίδιος όσο και η γυναίκα του είναι «αθεραπεύτως ανάπηροι», πρέπει να επανασυνδεθεί το τηλέφωνο ώστε να μπορούν να καλούν γιατρό. Το αρμόδιο όργανο αποφαίνεται: «Εγένετο πρότασις επανεξετάσεως την 15-7-68» και βεβαίως το τηλέφωνο δεν συνδέθηκε...

Πέθανε στις 16 Δεκέμβρη 1974, πλήρης ημερών και έργου.

Ο ποιητής διαβάζει έργα του

«Οι μοιραίοι», χειρόγραφο του ποιητή

Ποίηση

• Ποιητικές συνθέσεις
• Ο Προσκυνητής (1919)
• Το Φως που καίει (Αλεξάνδρεια 1922, με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας).
• Σκλάβοι Πολιορκημένοι (1927)
• Ποιητικές συλλογές
• Κηρήθρες (1905)
• Ποιητικά (1956)
• Ελεύθερος κόσμος (1965)
• Οργή λαού (1975)

Πεζά και κριτικά έργα

• Πεζογραφία
• Ο λαός των μουνούχων (Φιλ. ψευδ. Δήμος Τανάλιας) (1923)
• Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική (1925)
• Η Αληθινή απολογία του Σωκράτη (1931)
• Αληθινοί άνθρωποι (1938)
• Το ημερολόγιο της Πηνελόπης (1947)
• Πεζός λόγος (1957)
• Σολωμικά (1957)
• Αισθητικά Κριτικά Α και Β (1958)
• Ανθρωποι. Ζωντανοί - Αληθινοί (1958)
• Οι δικτάτορες (1956)
• Φιλολογικά Απομνημονεύματα (1980)

• Θέατρο
• Άτταλος ο Τρίτος (1972)

• Μεταθανάτιες συλλογές κειμένων (Εκδόσεις Αρχείο)
• Γράμματα από το Παρίσι, επιμ. Νίκος Σαραντάκος, «Εκδόσεις Αρχείο», Αθήνα 2013, 164 σελ.
• Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ, επιμ. Νίκος Σαραντάκος, «Εκδόσεις Αρχείο», Αθήνα 2014, 306 σελ.
• Αττικά, 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική, επιμ. Νίκος Σαραντάκος, «Εκδόσεις Αρχείο», Αθήνα 2016, 578 σελ.
• Αστυνομικά, 265 χρονογραφήματα (1939-1957) εμπνευσμένα από το αστυνομικό δελτίο, επιμ. Νίκος Σαραντάκος, «Εκδόσεις Αρχείο», Αθήνα 2017, 376 σελ.

Μεταφράσεις·          

• Αριστοφάνης - Βάτραχοι
• Αριστοφάνης - Εκκλησιάζουσες
• Αριστοφάνης - Ιππείς
• Αριστοφάνης - Λυσιστράτη
• Αριστοφάνης - Πλούτος
• Ευριπίδης - Ιππόλυτος
• Ευριπίδης - Τρωαδίτισσες
• Κινέζικα τραγούδια
• Μολιέρος - Μισάνθρωπος
• Ευγένιος Ποτιέ - Η Διεθνής