ΔΣΕ: Ηθικές αμοιβές

Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση εκδίδει, στις 4/4/1948, Νόμο (αρ.13) για την απονομή ηθικών αμοιβών στους μαχητές του ΔΣΕ που διακρίνονταν στη μάχη (έπαινος, προαγωγή για ανδραγαθία, μετάλλιο ανδρείας και ανακήρυξη μονάδας σε «επίλεκτη»).

Την ίδια μέρα στο περιοδικό του ΔΣΕ Δημοκρατικός Στρατός δημοσιεύεται άρθρο του Γραφείου Διαφώτισης του Γενικού

Αρχηγείου, όπου εκθέτονταν οι σκοποί, το περιεχόμενο και οι τρόποι ξεδίπλωσης της διαφωτιστικής δουλειάς στις γραμμές των ανταρτών και την υπόλοιπη Ελλάδα. «Στο λαϊκό απελευθερωτικό πόλεμο, που κάνουμε», τονίζονταν σχετικά, «πολεμάμε σε πολλά μέτωπα. Εκτός από το πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό, έχουμε και το ιδεολογικό μέτωπο».

Ηθικές αμοιβές στην καρδιά του πολέμου

Στις ηθικές αμοιβές των μαχητών η καθοδήγηση του ΔΣΕ έδινε ιδιαίτερο βάρος. Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, πλάι στο άλλο νομοθετικό της έργο, εξέδωσε δύο βασικούς νόμους για την απονομή των ηθικών αμοιβών. Με τον πρώτο νόμο, το Μάρτη του 1948, καθιερώθηκαν ηθικές αμοιβές για άτομα - μαχητές όπως επίσης για σύνολο, ομάδες και τμήματα του ΔΣ. Οι ηθικές αμοιβές αυτές είναι: 1) έπαινος, 2) ανακήρυξη επίλεκτης μονάδας, 3) προαγωγή για ανδραγαθία και 4) μετάλλιο ανδρείας.

Ο νόμος αυτός συγκίνησε μαχητές και στελέχη. Ηταν κάτι που μιλούσε στην ψυχή τους και εξέφραζε κάτι που το ποθούσαν και το ζητούσαν.

Στο δεύτερο νόμο, το νόμο 21, στις 12 του Γενάρη 1949, υπήρξε πρόβλεψη για ηθικές αμοιβές, μετάλλια και διακρίσεις σε μια σειρά περιπτώσεων. Χαρακτηριστικά προέβλεπε: Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Α΄ και Β΄ τάξης. Παράσημο «Ηλέκτρα». Μετάλλιο εξαιρετικής δράσης ελεύθερων σκοπευτών. Μετάλλιο εξαιρετικής σαμποταριστικής δράσης. Μετάλλιο εξαιρετικής δράσης μέσα σε κατεχόμενη πόλη. Μετάλλιο εξαιρετικής δράσης στο πυροβολικό. Μετάλλιο εξαιρετικής δράσης στο ναυτικό. Μετάλλιο εξαιρετικής δράσης μέσα στο μοναρχοφασιστικό στρατό. Μετάλλιο για κατάρριψη αεροπλάνου. Μετάλλιο για καταστροφή τανκς. Διάκριση τραυματία. Διάκριση για παλιά υπηρεσία στον ΕΛΑΣ. Διάκριση αρχαιότητας.

Οι απονομές των ηθικών αμοιβών έπαιρναν πλατιά δημοσιότητα και σχετικές αναγγελίες γίνονταν σ' όλα τα έντυπα, όπου στις πρώτες σελίδες τους βρίσκουμε αναφορές, όπως «παρασημοφορήθηκαν 1 με μετάλλιο ανδρείας, 5 με το παράσημο "Ηλέκτρα", 2 με το παράσημο καταστροφής τανκς», κ.ά.

Η άμιλλα έπαιρνε γενικευμένο χαρακτήρα. Διαβάζουμε σ' ένα τεύχος της «Παρτιζάνας» ότι στις γυναικείες συνελεύσεις που έγιναν στα τάγματα αποφάσισαν να ονομάσουν 15ήμερο της Ηλέκτρας το διάστημα από 23 Ιούλη μέχρι 8 Αυγούστου και στόχο από τάγμα και λόχο να πάρουν μέρος στο μικροπόλεμο περισσότερες γυναίκες με σκοπό να διακριθούν. Προκηρυσσόταν επίσης άμιλλα για διάκριση στην οχύρωση, άμιλλα στην καθαριότητα, στην ψυχαγωγία, στο στόλισμα του χώρου κ.ά.

Προσωπική συμβολή στο συλλογικό αγώνα

Στο περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο «Το πρόβλημα των ηθικών αμοιβών στη λαϊκοδημοκρατική μας επανάσταση», όπου αναπτύσσονται η λογική και η σπουδαιότητα των ηθικών αμοιβών για τους μαχητές του ΔΣΕ. Αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Η μελέτη αυτού του προβλήματος, η σωστή του τοποθέτηση και περισσότερο ο καλός του χειρισμός ούτε απλό πράγμα είναι ούτε μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα πρόβλημα από τα δευτερεύοντα, απ' αυτά που αντιμετωπίζουμε καθημερινά στο λαϊκό πολεμικό επαναστατικό μας έργο. Το πρόβλημα των ηθικών αμοιβών είναι πρόβλημα που έχει βαθιές τις ρίζες του μέσα στην ίδια την ουσία και το νόημα της επανάστασής μας, συνδέεται λεπτότατα με το δημιουργό αυτής της επανάστασης, το μαχητή και απλό άνθρωπο, με το χαραχτήρα του, τις αδυναμίες του, τον ψυχικό του κόσμο, με την προσωπικότητά του (...) Το πρόβλημα αυτό έχει πολλές πλευρές, την ιδεολογική, πολιτική, οργανωτική, κοινωνικοηθική, την αγωνιστική, πραχτική, που καλά είναι να τις δούμε κάπως πιο αναλυτικά, συνδυασμένα με την ως τώρα δουλιά μας στον τομέα αυτό, νομοθετική - πολιτική - οργανωτική, κ.λπ.

(...) Η λαϊκοδημοκρατική μας επανάσταση σ' όλες της τις φάσεις είναι έργο του λαού μας, της εργατικής τάξης και των εργαζομένων μαζών, και της πρωτοπορίας τους, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας.

(...) Η επανάστασή μας αντλεί τις δυνάμεις της από τις ανεξάντλητες δημιουργικές δυνάμεις των λαϊκών μαζών. Φυσικά, μέσα σ' αυτή τη συλλογική προσπάθεια, το Κόμμα παίζει τον καθοδηγητικό - πρωτοποριακό του ρόλο, και το κάθε μέλος του Κόμματος, ο κάθε απλός μαχητής συμβάλλει με την ατομικότητά του, με το προσωπικό του έργο και έτσι ξεχωρίζεται η ατομική συμβολή του καθενός χωριστά στο συντροφικό αυτό έργο. Πολύ περισσότερο ακόμα η προσωπική συμβολή του στελέχους έχει άμεση επίδραση στην καλή ή κακή προσφορά ενός τμήματος, μιας ομάδας αγωνιστών που ηγείται.

Είναι βαθύτατα ανθρώπινο, πολύ προοδευτικό, ο κάθε ένας αγωνιστής να θέλει να προσφέρει όσο το δυνατό περισσότερα στον αγώνα, να γίνεται διαρκώς καλύτερος και αυτό δεν μπορεί παρά να 'χει τη συνέπεια να ξεχωρίσει μέσα από τη συνολική προσπάθεια. Και στον πόλεμο, μάλιστα, όταν αυτή η ευγενικιά φιλοδοξία συνδέεται με τη θυσία της ζωής του αγωνιστή, όταν χρειάζεται, δεν μπορεί παρά να μειώνει και τα τυχόν αρνητικά εγωιστικά υπολείμματα που έτσι είτε αλλιώς μπορεί να υπάρχουν μέσα στον απλό μαχητή είτε στέλεχος. Και από την άποψη αυτή το ξεχώρισμα των αγωνιστών μέσα στον πόλεμο με την απονομή ηθικών αμοιβών είναι περισσότερο επιταχτικό και προοδευτικό από οιονδήποτε άλλο τομέα της επαναστατικής μας δημιουργίας.

Εδώ τσιγκουνιά, στενόκαρδη και εκλεχτική αντίληψη δε χωράει.

Ας μην ξεχνάμε και τούτο: Μέσα στην επανάσταση ο επαναστάτης νιώθει και το κοινωνικό του και πολιτικό ανέβασμα και έτσι έχει μια ικανοποίηση και ολοκλήρωση του εαυτού του. Δε νιώθει μόνο ότι γκρεμίζει, αλλά και ότι δημιουργεί το δικό του κράτος, τη δικιά του εξουσία που θα τον απαλλάξει από τα δεσμά της σκλαβιάς και θα τον τοποθετήσει στη θέση που του αξίζει σαν δημιουργού της καινούριας ζωής (...) Το ξεχώρισμα λοιπόν των πιο διαλεχτών μέσα στην επανάστασή μας, μέσα στον πόλεμό μας, με την απονομή ηθικών αμοιβών, είναι από κάθε άποψη επιβεβλημένο».

Πρώτοι στη μάχη

Χαρακτηριστικά είναι μερικά παραδείγματα απονομής των μεταλλίων όπως αποτυπώνονταν στα τεύχη του περιοδικού «Προς τη Νίκη»:

Με διάταγμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) απονέμεται το Μετάλλιο Ανδρείας στους μαχητές του ΔΣΕ που διακρίθηκαν στα πεδία των μαχών για πράξεις εξαιρετικής ανδρείας, τόλμης και αποφασιστικότητας.

Γιαννακόπουλο Ηλία του Φώτη απ' τη Σφεντάμη Κατερίνης, 29 χρόνων, Ανθυπολοχαγό πεζικού της 103 Ταξιαρχίας. Στη μάχη της Νάουσας ρίχνοντας μόνος του και όρθιος 5 πάντζερ στα εχθρικά πολυβολεία στον Αγιο Θεολόγο συνετέλεσε έτσι ξεσηκώνοντας τον ενθουσιασμό των μαχητών για να καταληφθεί γρήγορα το ύψωμα. Μέσα στην πόλη στο δρόμο του εργοστασίου Βέτλανς η διμοιρία του καθηλώθηκε. Αυτός τρύπησε σπίτια, ανέβηκε πάνω σε στέγη και με πάντζερ κατέστρεψε τα εχθρικά πολυβολεία. Ετσι άνοιξε ο δρόμος για τη διμοιρία να προχωρήσει.

Τσίτσιφα Νικόλαο του Κ. απ' το Λιτόχωρο Κατερίνης, 19 χρόνων, λοχία ομαδάρχη της 14ης Ταξιαρχίας. Στην επιχείρηση της Φλώρινας βρέθηκε με το τμήμα του μέσα σε εχθρικά πυρά από πολλές κατευθύνσεις. Αυτός με την ομάδα του με πάντζερ και χειροβομβίδες όρμησε πρώτος, χτύπησε από πολύ κοντινή απόσταση, ανέτρεψαν και κυνήγησαν τον εχθρό. Πολέμησε με εξαιρετική τόλμη και αυτοθυσία.

Κοτσάφτη Αποστόλη του Σταύρου απ' τις Καρύτες Γιαννίνων, 41 χρόνων. Σκοπευτή επιλοχία της 103 Ταξιαρχίας. Στην επίθεση ενάντια στον εχθρό στο νοσοκομείο της Νάουσας σχεδόν ακάλυπτος έβαζε καταιγιστικά και εύστοχα τον εχθρό. Με τη στάση του ξεσήκωσε σε ορμητική επίθεση το τμήμα του. Δεν άφησε ούτε στιγμή τη θέση του σ' όλες τις μάχες. Η φράση του «...κι εγώ να πεθάνω το οπλοπολυβόλο μου θα γυρίσει νικητής...» είναι πασίγνωστη στους μαχητές του τάγματός του.

Πασέντση Κωνσταντίνο του Γ. απ' την Κάρπη Γουμένισσας. Μαχητή της 103 Ταξιαρχίας. Κατά τη μάχη της Εδεσσας στα ακραία σπίτια του σταθμού μαζί με το διμοιρίτη του ήρθαν στα χέρια με τον εχθρό και με ψύχραιμη, έξυπνη και αποφασιστική ενέργεια τον έτρεψαν σε φυγή και έπιασαν 6 αιχμαλώτους. Τραυματίστηκε πολεμώντας πάντα μπροστά στα 20 μέτρα απ' τον εχθρό.

Αραμπατζή Πασχάλη του Δήμου, απ' το Λιποχώρι Εβρου, 21 χρόνων, σκοπευτή της 103 Ταξιαρχίας. Διακρίθηκε σ' όλες τις μάχες Νάουσας και Εδεσσας. Στην επίθεση που έκανε ο λόχος του στα υψώματα Μεσόβουνου, αυτός όρθιος έβαζε με το οπλοπολυβόλο του έτσι που καθήλωσε τον εχθρό και βοήθησε αποτελεσματικά για την προώθηση των τμημάτων μας.

Επίσης, αρκετές μαχήτριες με το όπλο στο χέρι τιμήθηκαν με διακρίσεις ηθικής αμοιβής για τη δράση τους. Σε 55 γυναίκες απονεμήθηκαν μετάλλια ανδρείας, σε 244 δόθηκε προαγωγή επ' ανδραγαθία, ενώ εκατοντάδες πήραν έπαινο.

Ενας ολόκληρος ουλαμός τραυματιοφορέων γυναικών της ΙΧης μοίρας παρασημοφορήθηκε με το παράσημο «Ηλέκτρα», που έχει θεσπιστεί προς τιμήν της Ηλέκτρας Αποστόλου. Αυτές οι 33 γυναίκες μετέφεραν μακριά από το πεδίο της μάχης όλους τους τραυματίες μιας ολόκληρης μοίρας στη διάρκεια των μαχών στο Ταμπούρι, στη Γύφτισσα και στο Κάντσικο, που κράτησαν πολλές μέρες. Μέσα στο χιόνι, που έφτανε καμιά φορά και τα δύο μέτρα ύψος, πάνω σε επικίνδυνες πλαγιές, στην άκρη χαραδρών, κατεβαίνοντας δύσβατα μονοπάτια, βάδιζαν σχεδόν χωρίς σταματημό, ακόμα και 24 ώρες, μεταφέροντας στους ώμους τους τους τραυματίες, συχνά κάτω από τα πυρά της εχθρικής αεροπορίας.