Εκτελείται η Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια

Στις 29 Νοέμβρη 1941, στο κατεχόμενο από τους ναζί χωριό Πετρίσεβο στα περίχωρα της Μόσχας, εκτελείται διά απαγχονισμού, αφού πρώτα υπέστη φρικτά, κτηνώδη, ανομολόγητα βασανιστήρια, μια 18χρονη κοπέλα, κομσομόλα, εθελόντρια παρτιζάνικου τμήματος της Κομσομόλ: Η θρυλική, Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια, Ηρωίδα της Σοβιετικής Ενωσης, σύμβολο θυσίας και ηρωισμού του σοβιετικού λαού κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου.

Η Ζόγια συνελήφθη από τους φασίστες το Νοέμβρη του 1941 κατά τη διάρκεια επιχείρησης. Το μένος των βασανιστών και δολοφόνων της προκύπτει από την ηρωική, αγέρωχη, πατριωτική στάση της καθ' όλη τη διάρκεια του «Γολγοθά» της. Η τιμή που επεφύλαξε η Σοβιετική πατρίδα στην άξια αυτή «κόρη» της συνοδεύτηκε από μακρόχρονη, βασανιστική επιστημονική, ιστορική έρευνα γύρω από τη ζωή και ιδιαίτερα τις τελευταίες στιγμές της. Από το υπέρογκο αυτό υλικό που περιλαμβάνει μαρτυρίες κατοίκων του χωριού προκύπτει μία συγκλονιστική προσωπικότητα, «σμιλεμένη» από τις πανανθρώπινες κομμουνιστικές αξίες. Μία χαρακτηριστική στιγμή από την ανάκρισή της όπως την κατέθεσαν, ηχογραφημένα, σε ειδική επιτροπή της Κομσομόλ οι κάτοικοι του Πετρίσεβο τον Φεβρουάριο του 1942, αμέσως μετά την απελευθέρωση του χωριού από τον «Κόκκινο Στρατό»: «Τη ρωτάει ο Γερμανός: "Πού είναι ο Στάλιν;". Εκείνη απάντησε: "Ο Στάλιν είναι στο πόστο του"! Και αμέσως μετά γύρισε και είπε: "Δεν πρόκειται να σας πω τίποτε άλλο"». Την ημέρα της εκτέλεσης «περπατούσε ίσια, με ψηλά το κεφάλι, σιωπηλή, περήφανη (...) Τότε φώναξε: "Πολίτες! Μην καθόσαστε και κοιτάτε. Πολεμήστε! (...) Σύντροφοι, η νίκη είναι δική μας! Η Σοβιετική Ενωση είναι ανίκητη και δεν πρόκειται να νικηθεί! Γερμανοί στρατιώτες, πριν να είναι αργά, παραδοθείτε"»!

Οι ναζί οδηγούν τη Ζόγια για εκτέλεση.

Η πινακίδα που έγραφε “εμπρήστρια”

Η φωτογραφία βρέθηκε σε σκοτωμένο Γερμανό αξιωματικό

Ηταν τα τελευταία λόγια αυτής της κοπέλας, η οποία οργανώθηκε στην Κομσομόλ το 1938 και τον Οκτώβριο του 1941, μαθήτρια ακόμα της 10ης τάξης, στο 201 Γυμνάσιο της Μόσχας, κατατάχθηκε εθελόντρια στο παρτιζάνικο τμήμα της οργάνωσής της. Αυτό το Γυμνάσιο υπάρχει ακόμα. Το κτίριό του χαρακτηρίστηκε μνημείο ήδη επί ΕΣΣΔ και τέσσερις από τις αίθουσές του μετατράπηκαν σε μουσείο στη μνήμη της Ζόγιας. Ενα «ζωντανό» μουσείο μέσα στο σχολειό, ώστε οι μελλοντικοί συνομίληκοί της να έχουν το παράδειγμά της πάντα μπροστά τους. Ετσι μάθαινε ο σοσιαλισμός Ιστορία στα παιδιά. Με τέτοια παραδείγματα τα γαλουχούσε. Ετσι η ηρωική θυσία της Ζόγιας πέρασε στη συλλογική μνήμη μέσα από μνημεία, τραγούδια, μυθιστορήματα.

Ολα αυτά... μέχρι πριν από λίγο καιρό. Στην ιστοσελίδα του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ-ΕΚΚ) δημοσιεύεται αναφορά με ημερομηνία 9/2/2012 από την επίσκεψη στο σχολείο δημοσιογράφων της εφημερίδας «Κομσομόλσκαγια Πράβντα» και του ιστορικού Ιβάν Γκριμπκόφ. Ενα άρθρο - καταπέλτης για το πώς «τιμά» το σημερινό καθεστώς της Ρωσίας - το κατά τα άλλα «λαλίστατο», όταν υποτίθεται ότι «υπερασπίζεται» την αλήθεια για τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο για τους δικούς του, προπαγανδιστικούς λόγους - τους κομμουνιστές ήρωες όπως η Ζόγια: «Στο παλιό κτίριο του μοσχοβίτικου σχολείου Νο 201, όπου φοίτησε η Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια, βρίσκεται το μουσείο της, όπου λησμονούνται και χάνονται ιστορικά εκθέματα». Ετσι ξεκινά το κείμενο και συνεχίζει: «Το σχολείο μετακόμισε σε νέο κτίριο, αλλά εκεί, για το μουσείο, παραχώρησαν μόνο μια μικρή τάξη, σε αντίθεση με τις τέσσερις μεγάλες αίθουσες (σ.σ. στο παλιό κτίριο). Σύντομα στο παλιό κτίριο ξεκινάνε επισκευαστικές εργασίες και ό,τι απόμεινε, θα καταστραφεί».

«Μη αξιόλογο προς διάσωση»...

Δεδομένου ότι τα εκθέματα από τέσσερις μεγάλες αίθουσες δεν υπήρχε περίπτωση να χωρέσουν σε μια μικρή τάξη, αυτό που συμβαίνει στο σχολείο της Ζόγιας μόνο με «πογκρόμ» ενάντια στην ιστορική μνήμη και απαξίωση της θυσίας της μπορεί μόνο να χαρακτηριστεί. Παράδειγμα: «Περπατάμε ακριβώς πάνω σε μουσειακά εκθέματα. Για την ακρίβεια, σε ό,τι απέμεινε από αυτά (...)». Οσο κι αν προσπαθούν είναι δύσκολο να αποφύγουν να πατάνε πάνω στα απλωμένα παντού αντικείμενα. Ανάμεσά τους βρίσκεται τσαλακωμένο και πεταμένο ένα κομμάτι κιτρινισμένο χαρτί. Είναι το γράμμα της Λίντιας Γιούρεβα προς τον γιο της, στο μέτωπο. Η Λ. Γιούρεβα ήταν δασκάλα της ρωσικής γλώσσας στο σχολείο την εποχή που φοιτούσε η Ζόγια. Ο μοναδικός γιος της, ο Βολόντια Γιούρεβ, ήταν τανκίστας, μέλος του «Πληρώματος εκδικητών της Ζόγιας» και βρήκε ηρωικό θάνατο, πολεμώντας τους ναζί. Μετά τον πόλεμο, η Λίντια, συνταξιούχος πλέον, πήγε στο σχολειό της, μπήκε στις τάξεις με τη φωτογραφία του παιδιού της και άρχισε να διηγείται γι' αυτόν στους μαθητές. Το γράμμα αυτής της μάνας προς τον ηρωικό γιο της αφέθηκε πίσω στο παλιό σχολείο, με τα μελλοντικά μπάζα... ως «μη αξιόλογο» να διασωθεί...

Μαζί με το γράμμα αφέθηκε πίσω ο κατεστραμμένος, πλέον, καναπές από το διαμέρισμα της οικογένειας της Ζόγιας, ένα φόρεμα της 10ετίας του '30, πιθανόν της Ζόγιας. Παντού γύρω βρωμιά και αποτσίγαρα. Τους τοίχους μολύνουν χυδαίες βρισιές για τους ήρωες, γραμμένες από φασίστες που νομίζουν ότι έτσι μπορούν να σβήσουν τους ήρωες από τη μνήμη του λαού. Μέσα σε αυτό το νοσηρό «σκηνικό» που κάποτε ήταν η τάξη της Ζόγιας και αργότερα το μουσείο προς τιμήν της βρίσκονται σπασμένες δύο προτομές: Της Ζόγιας και του αδερφού της, επίσης Ηρωα της ΕΣΣΔ όπως και εκείνη, λοχαγού Αλεξάντρ Κοσμοντεμιάνσκι. Πιο πέρα, επίσης σπασμένη και πεταμένη βρίσκεται μια μεγάλη μακέτα του χωριού Πετρίσεβο, όπου θυσιάστηκε η Ζόγια. Είναι θαύμα πώς γλίτωσε από την πυρκαγιά που κόντεψε να εξαφανίσει όλο το κτίριο, το 2010.

Οι δημοσιογράφοι και ο ιστορικός απευθύνθηκαν στη διευθύντρια του σχολείου Νο 201, αλλά μάταια: «Ολα τα πολύτιμα εκθέματα μεταφέρθηκαν. Ο,τι έμεινε εκεί, δεν έχει ιστορική αξία»..! Αντίθετα, η διευθύντρια του Μουσείου, αντί για απάντησης... έκλαιγε: «Δεν βλέπετε πόσο μικρό χώρο μας έδωσαν; Ούτε τον πίνακα δεν έβγαλαν από τον τοίχο». Καθόλου «περίεργα» όλα αυτά, αν σκεφτεί κανείς τη «χολή» που «συνόδεψε» την είδηση της μεταφοράς του μουσείου από... τα «δημοκρατικά» και «φιλελεύθερα» ΜΜΕ: «Και τι έκανε τελικά η Ζόγια; Πρόκειται για τυπική περίπτωση τρελής που έβαλε φωτιά σε σπίτια φιλήσυχων πολιτών». Ετσι... «ερμηνεύει» ο βρώμικος Τύπος των αστών το διάταγμα του Νοέμβρη του 1941 που ουσιαστικά καλούσε τον Κόκκινο Στρατό, τα παρτιζάνικα τμήματα και όλους τους λαούς της ΕΣΣΔ να μη δώσουν «ούτε γη, ούτε νερό» στους φασίστες, καταστρέφοντας και την παραμικρή υποδομή που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να τραφούν και να ζεσταθούν!

Η περίπτωση του Μουσείου προς τιμήν της Ζόγιας Κοσμοντεμιάνσκαγια στο σχολείο Νο 201 της Μόσχας δείχνει τα πολύ περιορισμένα όρια της χυδαίας προπαγανδιστικής χρήσης του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου από το σημερινό αστικό καθεστώς της Ρωσίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το παλιό κτίριο του σχολείου, μαζί με ένα νέο κτίριο που θα χτιστεί δίπλα του, προορίζεται να γίνει εμπορικό κέντρο και γραφεία. Δείχνει τα πολύ περιορισμένα όρια των αστών στη διαχείριση της συλλογικής μνήμης, όσα μέσα, όσους μηχανισμούς χειραγώγησης κι αν δομούν. Δείχνει, τελικά, πόσο φοβούνται. Πόσο τρέμουν την περήφανη, δροσερή φωνή της 18χρονης κοπέλας μπροστά στην αγχόνη. Μια φωνή που δεν έρχεται μόνο από το χωριό Πετρίσεβο του 1941, όπως θα ήθελαν κάμποσοι, αλλά από το μέλλον: «Η Νίκη είναι δική μας»...

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ