Παράμετροι, προβληματισμοί και σκέψεις για τη νοσηλεία των ασθενών με νόσο Covid-19

Με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό στον «Ερυθρό Σταυρό», που αναπνευστήρας φαίνεται να τέθηκε εκτός λειτουργίας από ανθρώπινο χέρι, προκαλώντας μια ανθρώπινη απώλεια

Η νόσος Covid-19 είναι ευρέως γνωστό πως απαιτεί απομόνωση. Οι νοσηλευόμενοι ασθενείς στα τμήματα Covid απομονώνονται στους θαλάμους νοσηλείας, όπου μεταφέρονται εφόσον αποφασιστεί ότι χρήζουν εισαγωγής στο νοσοκομείο. Ακόμα και οι περιπατητικοί ασθενείς απαγορεύεται να εξέλθουν του θαλάμου, ούτε καν να κυκλοφορήσουν στο διάδρομο της κλινικής, για να περιορίζεται η αύξηση και διάχυση του ιικού φορτίου και η ενδονοσοκομειακή διασπορά.

Οι ασθενείς εξέρχονται του θαλάμου μόνο όταν χρειάζεται να μετακινηθούν, π.χ. στο ακτινολογικό, συνοδεία πάντοτε τραυματιοφορέων, και άμεσα επιστρέφουν στην κλίνη τους. Οποτε μεταφέρονται ασθενείς εκτός των τμημάτων, για λόγους διαγνωστικούς ή άλλους, ακολουθεί άμεσα διαδικασία απολύμανσης των χώρων από το συνεργείο καθαριότητας.

Οι ασθενείς από τη στιγμή που εισάγονται στο νοσοκομείο δεν έχουν δικαίωμα επισκεπτηρίου, δηλαδή δεν βλέπουν κανέναν συγγενή ή οικείο για όλο το διάστημα της νοσηλείας. Η απαγόρευση είναι ρητή και ισχύει για όλους για προφανέστατους λόγους. Επίσης η εμπειρία και οι στατιστικές δείχνουν ότι οι ασθενείς που πληρούν κριτήρια νοσηλείας παραμένουν στο νοσοκομείο κατά μέσο όρο τουλάχιστον 10-15 ημέρες. Πολλοί νοσηλεύονται βδομάδες ολόκληρες. Η μοναδική επαφή που μπορούν να έχουν οι ασθενείς με τους οικείους τους είναι μέσω τηλεφώνου, ή φορητού υπολογιστή στην καλύτερη περίπτωση, εάν διαθέτουν και ξέρουν να τον χειρίζονται. Πολλοί ασθενείς, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, δεν διαθέτουν καν κινητό τηλέφωνο ή δεν μπορούν να το χειριστούν. Επίσης, σε πολλά νοσοκομεία το σταθερό τηλέφωνο είναι ένα εντός του κάθε θαλάμου και σε σταθερό σημείο, οπότε οι κατακεκλιμένοι ή οι ασθενείς που λαμβάνουν οξυγόνο δεν δύνανται να το χρησιμοποιήσουν. Κατά συνέπεια, πληθώρα ασθενών δεν μπορούν καν να συνομιλήσουν με τους οικείους τους για βδομάδες ολόκληρες, με αποτέλεσμα επιβάρυνση της ψυχικής τους κατάστασης και αύξηση της ανησυχίας των συγγενών τους.

Σημαντική πλευρά η ψυχολογική επιβάρυνση των ασθενών με Covid

Γινόμαστε αποδέκτες, οι ιατροί και νοσηλευτές, παραπόνων ή και παρακλήσεων για όλα τα ανωτέρω, χωρίς να είμαστε οι αρμόδιοι για να τα επιλύσουμε, μέσα στον τεράστιο φόρτο εργασίας και καθηκόντων που μας έχουν ανατεθεί. Εχουμε γίνει μάρτυρες δραματικών, τραγελαφικών και σουρεαλιστικών συμβάντων, που είναι ανεπίτρεπτο να λαμβάνουν χώρα εν έτει 2021. Ενας 25χρονος αλλοδαπός έκλαιγε γοερά και ισχυριζόταν ότι θα αυτοκτονήσει. Οταν μπορέσαμε να συνεννοηθούμε μαζί του, διαπιστώσαμε ότι δεν είχε φορτιστή για να φορτίσει το κινητό του, το μοναδικό μέσο επικοινωνίας του με τον «έξω κόσμο». Να σημειωθεί ότι σε πολλά νοσοκομεία, σχεδόν σε όλα, δεν διατίθεται τηλεόραση στους θαλάμους, παρά μόνο αν νοικιάσεις. Οι ενοικιάσεις έχουν ανασταλεί λόγω Covid, τηλεοράσεις δεν έχουν τοποθετηθεί στα δωμάτια. Πώς θα περάσουν την ώρα τους οι ασθενείς; Ούτε ρολόγια τοίχου δεν υπάρχουν στα δωμάτια, με αποτέλεσμα πολλοί, ιδίως ηλικιωμένοι που δεν έχουν κινητό τηλέφωνο, να μας ρωτάνε κάθε φορά τι ώρα είναι.

Σε όλο αυτό το σκηνικό να λάβουμε υπόψη ότι το άγχος των νοσηλευομένων είναι αυξημένο, καθώς πάσχουν από μία λοίμωξη που έχει μονοπωλήσει με αρνητικό τρόπο όλη την επικαιρότητα τον τελευταίο χρόνο. Θάνατοι και διασωληνώσεις ασθενών με Covid - όπως οι ίδιοι - είναι στην ημερήσια διάταξη. Σημαντική παράμετρος για την ψυχολογία τους είναι η παρουσία του προσωπικού, ιατρών, νοσηλευτών, βοηθών θαλάμου. Είμαστε όλοι πανομοιότυπα ντυμένοι, με τις στολές, τις μάσκες, όλα τα ΜΑΠ, με αποτέλεσμα μόνο τα μάτια μας να φαίνονται. Οσο και αν μιλάμε ενθαρρυντικά, όσο και αν αγγίζουμε φιλικά τους ασθενείς με τα γαντοφορεμένα χέρια μας, η όψη μας, τουλάχιστον στην αρχή, προκαλεί επιπλέον ανησυχία και άγχος, ιδίως στους πιο ηλικιωμένους. Εμείς μπαίνουμε στους θαλάμους νοσηλείας και φωνάζουμε ότι είμαστε παθολόγοι, ώστε να γίνει αντιληπτό ποιοι είμαστε και ότι κάνουμε επίσκεψη. Η πλειοψηφία των νοσηλευόμενων ασθενών λαμβάνουν αγωγή με δεξαμεθαζόνη (κορτιζόνη) βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της ψυχικής σφαίρας, ακόμα και σε οξείες ψυχώσεις.

Επιπλέον, πολλοί ασθενείς λαμβάνουν οξυγόνο ή επιδεινώνονται. Οι λοιποί ασθενείς του θαλάμου γίνονται μάρτυρες αυτής της επιδείνωσης, και λογικό είναι να αυξάνει ενδόμυχα ο φόβος μήπως «έρθει η σειρά τους». Παρά τις προσπάθειες που καταβάλουμε να ομαδοποιούμε τα περιστατικά, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό λόγω έλλειψης κλινών, πληθώρας ασθενών και φυσικά μιας βασικής για όλα παραμέτρου, της μακροχρόνιας έλλειψης προσωπικού. Σκεφτείτε ότι ακόμα και η απλή χορήγηση οξυγόνου με ρινική κάνουλα ή μάσκα Venturi προκαλεί έναν συνεχή θόρυβο. Η κατάσταση γίνεται αφόρητη - και δίχως υπερβολή τραγική - όταν διασωληνώνεται ένας ασθενής, και λόγω έλλειψης κλινών παραμένει σε κοινό θάλαμο, ή ακόμα και σε ΜΑΦ, όπου νοσηλεύονται ασθενείς με πλήρη επικοινωνία, όπως συμβαίνει συχνά το τελευταίο χρονικό διάστημα. Το θέαμα ενός διασωληνωμένου που είναι σε καταστολή και έχει έναν σωλήνα στο στόμα είναι τουλάχιστον σκληρό για τους υπόλοιπους ασθενείς του θαλάμου. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ιατροί και νοσηλευτές είναι να τοποθετήσουμε παραβάν μεταξύ των ασθενών, για να μην υπάρχει οπτική επαφή, που όμως δεν αρκεί, καθώς ο επαναλαμβανόμενος, ρυθμικός και συνεχής ήχος του αναπνευστήρα και ο διαπεραστικός ήχος του συναγερμού του monitor μπορεί να αυξήσουν κατακόρυφα το stress που βιώνει ο ασθενής ο οποίος επικοινωνεί και να τον οδηγήσουν εκτός ορίων, πόσο μάλλον όταν νοσηλεύεται σε μέτρια ή κρίσιμη κατάσταση και ο ίδιος.

Η «οδύσσεια» των ασθενών Covid

Συνοψίζοντας, η νοσηλεία των ασθενών με νόσο Covid είναι σύνθετη, απαιτητική και έχει πολλές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Μεταξύ αυτών και ο σχεδιασμός του υπουργείου Υγείας και της ΥΠΕ που περιλαμβάνει τη μεταφορά των ασθενών από νοσοκομείο σε νοσοκομείο. Ισως δεν είναι ευρέως γνωστό ότι αρκετοί ασθενείς μετακινούνται ακόμα και σε 3 διαφορετικά νοσοκομεία κατά την ίδια νοσηλεία, αφού μπορεί π.χ. να εξεταστούν σε εφημερεύον, να νοσηλευθούν, να βγει το τεστ Covid θετικό, να μεταφερθούν σε νοσοκομείο με τμήμα Covid και μετά από κάποιες μέρες να μετακινηθούν σε άλλο νοσοκομείο ή ιδιωτική κλινική και πάλι ώστε να αδειάσουν κρεβάτια. Μάλιστα συχνά, λόγω μη διαθεσιμότητας του ΕΚΑΒ, οι ασθενείς που νοσηλεύονται για μέρες σε ένα νοσοκομείο, μεταφέρονται μέσα στη μαύρη νύχτα σε ένα άλλο. Ολος αυτός ο δυσνόητος σχεδιασμός, τον οποίο έχουμε καταγγείλει πολλάκις οι υγειονομικοί ως επιβλαβή για την ψυχολογία και την ποιότητα νοσηλείας των ασθενών, τους επιτείνει την αβεβαιότητα και το άγχος, καθώς φτάνουν να περνούν μια οδύσσεια, ενώ συχνά δημιουργούνται συγχύσεις, παρανόηση και δυσπιστία στους συγγενείς. Εννοείται πως τεράστια επιβάρυνση υφιστάμεθα οι ιατροί και το λοιπό προσωπικό, που τρέχουμε «να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα».

Μετά από πολύμηνη πλέον εμπειρία σε τμήματα νοσηλείας Covid, μετά βεβαιότητας αναφέρουμε ότι ελάχιστα έως καθόλου μέτρα έχουν ληφθεί από τους κεντρικά έχοντες την ευθύνη, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ψυχολογικές επιπτώσεις της νόσου και της νοσηλείας των ασθενών. Θα σκεφτεί κάποιος ότι εδώ υπάρχουν άλλα γιγάντια προβλήματα που καίνε, όπως η έλλειψη ιατρών, νοσηλευτών, κλινών ΜΕΘ, συσκευών οξυγόνου high-flow και τόσα ακόμα που διεκδικούν τα συνδικαλιστικά μας όργανα κεντρικά και εμείς μέσα στα νοσοκομεία και τις δομές ΠΦΥ. Μαζί με αυτά διεκδικούμε και σύγχρονες, ασφαλείς, ανθρώπινες, αξιοπρεπείς συνθήκες νοσηλείας. Αυτές μπορεί να επιδράσουν θετικά στην πρόγνωση της νόσου Covid και στην έκβαση της νοσηλείας των ασθενών, καθώς όλες οι οργανικές νόσοι άπτονται της ψυχολογίας του ανθρώπου. Αλλωστε, όλες οι διεκδικήσεις μας αλληλεπικαλύπτονται, π.χ. με αύξηση των κλινών ΜΕΘ, δεν θα υφίσταται το απαράδεκτο και εγκληματικό φαινόμενο της νοσηλείας διασωληνωμένων για μέρες ολόκληρες σε κοινούς θαλάμους. Κλειδί για όλα είναι οι προσλήψεις μόνιμου υγειονομικού προσωπικού όλων των κλάδων.

Προτάσεις οι κλινικοί ιατροί, οι νοσηλευτές και το προσωπικό που εμπλεκόμαστε άμεσα στη νοσηλεία των ασθενών έχουμε συγκεκριμένες, και μπορεί να προκύψουν επιπλέον εάν το θέμα τεθεί σε διαβούλευση μέσα στα νοσοκομεία και στα αρμόδια όργανα του υπουργείου Υγείας. Αυτό θα έπρεπε να έχει ήδη γίνει πολλούς μήνες πριν. Αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ! Αλλωστε, οι προτάσεις δεν αφορούν μόνο τους ασθενείς με νόσο Covid, αλλά όλους τους ασθενείς. Τα προβλήματα προϋπήρχαν της πανδημίας σε υπερθετικό βαθμό, αλλά εντάθηκαν τον τελευταίο χρόνο. Οσοι εργαζόμαστε χρόνια στο ΕΣΥ τα γνωρίζουμε από πρώτο χέρι.

Ούτε για δείγμα ψυχολόγος στα δημόσια νοσοκομεία

Μία πρόταση αναγκαία είναι η πρόσληψη ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών σε όλα τα νοσοκομεία, σε επαρκή αριθμό σε μόνιμες θέσεις. Οι κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων του ΕΣΥ είναι υποτυπώδεις συγκριτικά με τις αυξανόμενες ανάγκες, ενώ ψυχολόγους ούτε για δείγμα δεν διαθέτουν τα περισσότερα (σε 6 έχω εργαστεί προσωπικά την τελευταία 20ετία και δεν έχω δει ποτέ ψυχολόγο). Ενδεικτικά στο ΓΝ «Παμμακάριστος» μόνο μία κοινωνική λειτουργός, συμβασιούχος μάλιστα, καλύπτει τις ανάγκες των νοσηλευόμενων ασθενών Covid εδώ και ένα χρόνο. Χρειάζονται ψυχολόγοι που θα μπαίνουν καθημερινά σε όλους τους ασθενείς σε συγκεκριμένο ωράριο και θα συνομιλούν μαζί τους, όχι μόνο σε όσους έχουν ιστορικό ψυχικής νόσου.

Επίσης, ωφέλιμη είναι η προμήθεια φορητών υπολογιστών (tablet), τηλεοράσεων, σύγχρονων σταθερών τηλεφωνικών συσκευών για όλους τους θαλάμους. Και φυσικά προτεραιότητα είναι η συντήρηση και ανακαίνιση των θαλάμων νοσηλείας, με άνετα και σύγχρονα κρεβάτια και τουαλέτες αξιοπρεπείς, με καλή αναλογία ασθενών ανά θάλαμο. Αλλες προτάσεις που εκ πρώτης ίσως φαίνονται ασήμαντες, αλλά έχουν ιδιαίτερη αξία στην παρούσα κατάσταση, είναι η διάθεση φορτιστών κινητών τηλεφώνων για τους ασθενείς, εφόσον δεν διαθέτουν οι ίδιοι, καθώς και η ενημέρωσή τους για τον κωδικό Wi-fi του νοσοκομείου.

Δεν βολευόμαστε στη λογική των ελάχιστων απαιτήσεων

Θα σκεφτεί κάποιος «εδώ ο κόσμος καίγεται...». Και όμως ενάντια στη λογική των ελάχιστων απαιτήσεων που μας καλλιεργούν, εμείς οι υγειονομικοί δεν συναινούμε στις εκπτώσεις που γίνονται από την κυβέρνηση και τις διοικήσεις των ΥΠΕ και των νοσοκομείων σε βάρος των ασθενών. Οι εκπτώσεις αυτές αφορούν και τη δική μας εργασία, την επιστήμη και τα δικαιώματά μας, και αυτό δεν θα πάψουμε να το αντιπαλεύουμε. Εχουμε χρέος να ζητάμε τα πάντα, όλα όσα δικαιούμαστε, και να αποκαλύπτουμε το ψέμα, τη μισή αλήθεια που ισοδυναμεί με ψέμα και την υποκρισία. Η ερμηνεία της ειδησεογραφίας για την αυτοκτονία νοσηλευόμενων ασθενών Covid, για το τραγικό συμβάν - που είναι υπό διερεύνηση - του διασωληνωμένου ο οποίος κατέληξε σε κοινό θάλαμο πιθανά επειδή κάποιος τράβηξε την πρίζα του αναπνευστήρα, δεν πρέπει να είναι επίπεδη, αποσπασματική ή μόνο συναισθηματική. Αυτά τα συμβάντα, τα πλέον τρανταχτά, και τόσα άλλα που βιώνουμε καθημερινά στα τμήματα Covid με τους ασθενείς και τους συγγενείς στο τηλέφωνο, επιβεβαιώνουν την επιτακτικότητα των προτάσεων και των αιτημάτων μας.

Καλούμε όλους τους υγειονομικούς, ασθενείς, τους συγγενείς, κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που νοιάζεται, να διεκδικήσουμε από κοινού μαζικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού στα δημόσια νοσοκομεία, την ΠΦΥ και την υπηρεσία του ΕΚΑΒ, νέα κρεβάτια ΜΕΘ που να πληρούν τις προδιαγραφές με βάση τις ανάγκες, συνολικά γενναία χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος Υγείας από τον κρατικό προϋπολογισμό και άμεση πραγματική επίταξη του ιδιωτικού τομέα της Υγείας όσο η πανδημία είναι σε έξαρση και δεν επαρκούν δομές και προσωπικό του ΕΣΥ.

Μαρία ΜΑΝΙΑΤΑΚΟΥ
Παθολόγος, Επιμελήτρια Α',Νοσοκομείο αποκλειστικής νοσηλείας Covid «Παμμακάριστος»