Από την επίθεση στη Μονκάδα στην Επανάσταση που συνεχίζει

«Οσο για μένα, ξέρω πως η φυλακή θα 'ναι σκληρή όσο δεν ήτανε ποτέ για κανένα, πως θα βρω μπροστά μου απειλές, παγίδες και άτιμες βιαιότητες. Μα, δεν τις φοβούμαι, όπως δεν τρέμω τη μανία του άθλιου τυράννου που πήρε τη ζωή εβδομήντα αδελφών μου. Καταδικάστε με, δεν πειράζει, η Ιστορία θα με δικαιώσει».

Με τούτα τα λόγια έκλεισε την ιστορική του απολογία, στις 6 του Οκτώβρη του 1953, στο δικαστήριο του Σαντιάγκο της Κούβας, ο Φιντέλ Κάστρο, κατηγορούμενος για την επίθεση στη Μονκάδα, στις 26 του Ιούλη του ίδιου έτους, που σκοπό είχε να ξεσηκώσει το λαό του νησιού εναντίον της δικτατορίας του Μπατίστα. Κι όμως, τότε, κανείς δεν πίστευε πως η δικαίωση βρισκόταν πολύ κοντά. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε 15 χρόνια φυλάκιση στο σωφρονιστήριο του Λος Πίνος, που σήμερα ονομάζεται Ισλα δε Χουβεντούδα.

Το 1955, στις 15 του Μάη, ο Κάστρο αποφυλακίστηκε και στις αρχές Ιούλη αναχώρησε για το Μεξικό, όπου οργάνωσε και εκπαίδευσε στρατιωτικά μια ομάδα επαναστατών, από τις τάξεις της οποίας βγήκαν όλοι οι μεγάλοι ηγέτες της Κουβανέζικης Επανάστασης, όπως ο Καμίλο Σιενφουέγκος, ο Χουάν Αλμέιδα και, φυσικά, o Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Ουσιαστικά όμως, η 26η του Ιούλη σηματοδοτεί την απαρχή της μεγάλης λαϊκής εξέγερσης κατά του δικτατορικού καθεστώτος του Φουλχένσιο Μπατίστα, που κατέληξε στη Νίκη της Επανάστασης, την 1η του Γενάρη του 1959.

Η Ιστορία, πράγματι, δικαίωσε τον Φιντέλ Κάστρο. Οταν ο λαϊκός επαναστατικός στρατός της Κούβας έμπαινε στην πόλη Σαντιάγο ντε Κούβα την 1η Γενάρη του 1959. Οταν την ίδια μέρα δόθηκε η αποφασιστική μάχη στη Σάντα Κλάρα με νίκη των επαναστατών. Την προηγούμενη, 31 Δεκέμβρη 1958, ο δικτάτορας Μπατίστα είχε εγκαταλείψει τη χώρα, φεύγοντας κρυφά για τον Αγιο Δομίνικο.

Ετσι, οι αντάρτες με τον Τσε μπήκαν θριαμβευτικά στην Αβάνα την 1η Γενάρη του 1959. Στις 8 Γενάρη 1959, ο Φιντέλ Κάστρο φτάνει στην Αβάνα και αναλαμβάνει πρωθυπουργός της πρώτης επαναστατικής κυβέρνησης. Ετσι άρχισε η νικηφόρα προς το σοσιαλισμό πορεία, αφού ξανοιγόταν η δυνατότητα στο λαό να οργανώσει τη δική του «έφοδο στον ουρανό». «Μέσα στη μύτη» του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Στα 90 μόλις μίλια απόσταση από το Μαϊάμι των ΗΠΑ. Μα, από δω αρχίζουν και τα δύσκολα.

Τα πρώτα βήματα στην πολιτική δράση

Ο Φιντέλ Κάστρο γεννήθηκε στη μικρή πόλη Μαγιαρί της επαρχίας Οριέντε, στις 13 Αυγούστου του 1926. Είναι το τρίτο παιδί ενός συντηρητικού Ισπανού μετανάστη και μιας Κουβανής. Από μικρός έδειχνε μεγάλη σωματική δύναμη και τολμηρή σκέψη. Τόσο στο κολέγιο, όσο και ως φοιτητής της Νομικής διακρίθηκε στις αθλητικές ομάδες που συμμετείχε, ενώ ταυτόχρονα η ικανότητα του λόγου που τον διέκρινε συμπλήρωνε τα απαραίτητα προσόντα για να αναδειχτεί φυσικός ηγέτης των συμφοιτητών του. Την περίοδο εκείνη, ο Φιντέλ, όπως τον αποκαλούν όλοι στην Κούβα, ήταν στέλεχος του Ορθόδοξου Κόμματος, του Εδουάρδου Τσιμπάς (ο οποίος αργότερα αυτοκτόνησε). Το κόμμα αυτό ασκούσε έντονη κριτική στη διαφθορά των στρατηγών και των πολιτικών που κυβερνούσαν για λογαριασμό των ΗΠΑ. Η επιρροή του ήταν μεγάλη στους μικροαστούς και στους σπουδαστές, αλλά δεν ήταν το κατάλληλο για να οργανώσει τη δύναμη που χρειαζόταν για να αφαιρέσει τα εμπόδια που έστεκαν στο δρόμο ανάπτυξης της κουβανικής κοινωνίας και να αγωνιστεί ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Ο κομμουνιστής ηγέτης Μπλας Ρόκα θεωρούσε ότι το κόμμα αυτό «αποτελούσε εμπόδιο στην κινητοποίηση των λαϊκών μαζών, στον ενεργητικό αγώνα και στην επαναστατική δράση εναντίον της τυραννίας».

Η Μονκάδα και η «Γκράνμα»

Ιούλης 1953. Ο Φιντέλ Κάστρο με συντρόφους του, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της επίθεσης σε Μονκάδα – Μπαγιάμο, σε προάστιο της Αβάνας. Διακρίνονται στα αριστερά οι Αντόνιο (Νίκο) Λόπεζ και Αμπέλ Σανταμαρία και δεξιά οι Χοσέ Λουίς Τασέντε και Ερνέστο Τιζόλ.
Φωτογραφία: FILES, Getty Images

Αυτή η γραμμή της παθητικής στάσης του Ορθόδοξου Κόμματος δε συμβιβαζόταν με την αντίληψη του Φιντέλ Κάστρο. Η επίθεση στους στρατώνες Μονκάδα, στο Σαντιάγο της Κούβας, όπου στάθμευαν χιλιάδες στρατού της τυραννίας, ήταν μια δυνατή πρόκληση. Από εκείνη την επίθεση γεννήθηκε το Κίνημα της 26ης του Ιούλη. Η επίθεση απέτυχε, αλλά από εκείνη την ημέρα του 1953 το κόμμα του Τσιμπάς παραχωρεί τη θέση του σε έναν επαναστατικό οργανισμό πολύ πιο αποτελεσματικό. Ελάχιστοι από τους επαναστάτες της Μονκάδα επιζούν της επίθεσης. Ο Φιντέλ, μετά από δύο χρόνια φυλακής, απελευθερώνεται και αυτοεξορίζεται στο Μεξικό, όπου μαζί με τον Αργεντινό Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα, τον Καμίλο Σιενφουέγκος και άλλους ετοιμάζουν τη νέα προσπάθεια ανατροπής του αιματοβαμμένου καθεστώτος του Μπατίστα και απελευθέρωσης της Κούβας από τα δεσμά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Με ένα μικρό πλοίο, την «Γκράνμα» (σώζεται στο μουσείο της Επανάστασης στην Κούβα), 82 επαναστάτες αποβιβάζονται σε μια παραλία στους πρόποδες της οροσειράς της Σιέρα Μαέστρα στις 30 Νοέμβρη του 1956. Μόνο 10 απ' αυτούς καταφέρνουν να επιζήσουν, αφού τα χτυπήματα που δέχονται από τις επιδρομές της αεροπορίας της δικτατορίας είναι εξοντωτικά. Μεταξύ τους ο Φιντέλ, ο αδελφός του, Ραούλ, ο Τσε, ο Σιενφουέγκος κι ο Χουάν Αλμέιδα. Ετσι αρχίζει η εποποιία του αγώνα στα βουνά και οι διαδοχικές νίκες κατά του εκπαιδευμένου από Αμερικανούς ειδικούς στρατού του Μπατίστα.

Παράλληλα, διεξαγόταν και ο αγώνας στις πόλεις από το κίνημα της 26ης του Ιούλη με επικεφαλής τον Φρανκ Παΐς, που είχε οργανώσει ένα τεράστιο παράνομο δίκτυο. Το τότε Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Κούβας (ήταν μαρξιστικό - λενινιστικό κόμμα), που το 1955 είχε απορρίψει την έκκληση του Κάστρο για ένοπλο αγώνα, είχε δώσει όλες τις δυνάμεις του στην πάλη για τη δημιουργία μαχητικών επιτροπών στα εργοστάσια και στις κοινότητες και τη δημιουργία ενός εθνικού δημοκρατικού μετώπου, που θα ένωνε όλες τις δυνάμεις που ήταν αντίθετες με τον Μπατίστα. Αυτή η προσεκτική πολιτική προετοιμασία της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών δυνάμεων αποδείχτηκε κρίσιμη για την επιτυχία της επανάστασης.

H Επανάσταση

Τα χρόνια της «διακυβέρνησης» από τον Μπατίστα, που χαρακτηρίζονται από τη βία και την πολιτική κατατρομοκράτηση του πληθυσμού και την καταλήστευση της κουβανικής οικονομίας, συνοδεύτηκαν από την πλήρη ανοχή όλων των αστικών κομμάτων, που ποτέ δεν πρόβαλαν καμία αντίσταση, με φωτεινή, όμως, εξαίρεση το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Κούβας. Η επίθεση στις 26 Ιούλη του 1953 στους στρατώνες της Μονκάδα, στο Σαντιάγκο ντε Κούμπα, παρά την αποτυχία της, ήταν η σπίθα που άναψε. Είχε μεγάλη συμβολή στην αφύπνιση της λαϊκής συνείδησης για την οργάνωση ενός πλατιού λαϊκού κινήματος κατά της δικτατορίας. Αλλωστε, υπήρχε ανάλογη εμπειρία στην ιστορία του λαϊκού κινήματος της Κούβας. Οι εξεγέρσεις που άρχισαν το 1953 συνεχίστηκαν με εντατικό ρυθμό σε όλα τα σημεία του νησιού με τη συμμετοχή πολλών Κουβανών φοιτητών, αγροτών και εργατών κύρια. Το Νοέμβρη του 1954, ο Μπατίστα έδωσε αμνηστία σε όλους τους πολιτικούς κρατούμενους, ανάμεσα σε αυτούς ήταν και οι πρωτεργάτες της επίθεσης της 26ης Ιούλη. Στο Μεξικό η συνάντηση των Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο με τον Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα ντε λα Σέρνα Λιντς θα αποδειχτεί καθοριστική, για την επαναστατική διαδικασία στην Κούβα, αφού ο αργεντίνικης καταγωγής επαναστάτης θα γίνει πλέον αναπόσπαστο μέλος της ομάδας που οργάνωσαν οι Κουβανοί, αυτής που θα οδηγήσει μετά την απόβαση στην Κούβα με το «Γκράμνα», το Δεκέμβρη του 1956, στη νικηφόρα επανάσταση. Παράλληλα, το νησί φλεγόταν από τις απεργίες. Το Φλεβάρη και το Μάρτη του 1956 έγιναν οι καθολικές απεργίες των εργατών στη βιομηχανία της ζάχαρης, των σιδηροδρομικών, αλλά και των εργαζομένων στα μέσα μαζικής συγκοινωνίας όλων των μεγάλων πόλεων. Στο πλευρό των εργαζομένων και οι φοιτητές και σπουδαστές.

Στο μεταξύ αποφασίστηκε η συνένωση όλων των συνιστωσών των εξεγερμένων δυνάμεων και ο σχηματισμός του κινήματος της «26ης Ιούλη». Στις 30 Νοέμβρη του 1956 σημειώνεται μία νέα ένοπλη εξέγερση στο Σαντιάγκο από εργάτες και φοιτητές, ενώ το Δεκέμβρη η χώρα παραλύει από τη γενική απεργία. Τότε αποβιβάστηκε στις ακτές της επαρχίας Οριέντε το επαναστατικό στρατιωτικό τμήμα με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο από το Μεξικό και άρχισαν οι πρώτες μάχες που κατέληξαν υπέρ του στρατού του Μπατίστα, αλλά έστω και αποδεκατισμένες οι επαναστατικές δυνάμεις κατορθώνουν να παγιώσουν τη θέση τους στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα και να δημιουργήσουν το ένοπλο τμήμα κατά της δικτατορίας. Ενα τμήμα που συνεχώς αυξανόταν με τη συμμετοχή εργατών και αγροτών με συνέπεια να εξελιχθεί σε Επαναστατικό Στρατό. Οι ανταρτικές επαναστατικές δυνάμεις δρούσαν σε συνδυασμό με ένοπλες εξεγέρσεις, απεργίες, διαδηλώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Στις 13 Μάρτη του 1957 η φοιτητική οργάνωση «Επαναστατικό Διευθυντήριο» έκανε επίθεση κατά του Προεδρικού Μεγάρου με στόχο την εξόντωση του Μπατίστα, στόχος που δεν επιτεύχθηκε, αλλά λειτούργησε αφυπνιστικά ώστε να υπάρξει το ξεσήκωμα των πολιτών της πρωτεύουσας Αβάνας.

Το 1958, όλη η χώρα είχε καταληφθεί από επαναστατικό πυρετό και ενώ οι απεργίες και οι διαδηλώσεις συγκλόνιζαν τον τόπο, οι ανταρτικές ομάδες προχωρούσαν σταδιακά στην κατάληψη μεγάλου τμήματος του νησιού. Το Δεκέμβρη του 1958, ο Επαναστατικός Στρατός αριθμούσε περισσότερους από 6.000 ένοπλους αντάρτες, ενώ τμήματά του, με επικεφαλής τους Τσε Γκεβάρα, Ραούλ Κάστρο, Καμίλο Σιενφουέγκος και Χουάν Αλμέιδα, προχωρούσαν προς την πρωτεύουσα. Τα ξημερώματα της 16ης Δεκέμβρη ο Τσε Γκεβάρα θα οδηγήσει την αντάρτικη ομάδα του και δύο μέρες αργότερα θα σημειώσει την καθοριστικής σημασίας νίκη στη μάχη της Σάντα Κλάρα - που αποτελούσε την καρδιά της χώρας και το βιομηχανικό κέντρο - γεγονός που θα αποκόψει τον κυβερνητικό στρατό και θα εμποδίσει τις ενισχύσεις και την ανατροφοδότησή του. Από εκείνη τη στιγμή, το παλιρροϊκό κύμα της επανάστασης θα ξεχυθεί και θα είναι έτοιμο να σκεπάσει και την Αβάνα. Στις 29 πριν το ξημέρωμα, η τακτική της παρείσφρησης του κομαντάτε επιτρέπει στους αντάρτες να πάρουν πλεονεκτικές θέσεις μέσα στην πόλη, επωφελούμενες από το μισοσκόταδο. Τα πυροτεχνήματα της 31ης Δεκέμβρη που θα φωτίσουν τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς του 1959 θα φωτίσουν και θα ξυπνήσουν στα μάτια χιλιάδων Κουβανών, που είχαν ξεχυθεί στους δρόμους για να γιορτάσουν τη νίκη, την ελπίδα για ένα μέλλον διαφορετικό.

Τα πρώτα μέτρα της Επανάστασης

Ας παρακολουθήσουμε όμως πώς εκτιμά η εισήγηση του Φιντέλ Κάστρο στο 1ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας την επανάσταση και την εξέλιξή της (Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1976).

«Ταυτόχρονα εμείς καταλαβαίναμε θαυμάσια όλες τις δυσκολίες κι όταν μπήκαμε στην πρωτεύουσα της Δημοκρατίας, στις 8 Γενάρη 1959, δηλώσαμε: "Ζούμε μια αποφασιστική στιγμή της ιστορίας μας. Η τυραννία έπεσε. Απέραντη είναι η λαϊκή χαρά. Εχουμε όμως ακόμα πολλά να κάνουμε. Δεν έχουμε την αυταπάτη να πιστεύουμε ότι από δω και μπρος όλα θα είναι εύκολα. Ισως στο μέλλον όλα θα 'ναι ακόμα πιο δύσκολα"»...

«Ενα από τα πρώτα μέτρα της Επανάστασης υπήρξε η παραδειγματική τιμωρία των βασικών ενόχων για τα εγκλήματα που έγιναν από τη δικτατορία του Μπατίστα... Αυτό που αποτελούσε στοιχειώδη πράξη δικαιοσύνης, που το ζητούσε ομόφωνα ο λαός μας, προκάλεσε τη λυσσασμένη εκστρατεία του ιμπεριαλιστικού Τύπου ενάντια στην Επανάσταση...

Ταυτόχρονα, δημεύτηκαν χωρίς καθυστέρηση όλα τα παράνομα αποκτημένα υλικά αγαθά που βρίσκονταν στα χέρια των αξιωματούχων του αιματοβαμμένου καθεστώτος...

Ο παλιός στρατός που είχε καταπιέσει σκληρά το λαό, διαλύθηκε και οι αρμοδιότητες που αντιστοιχούν στις ένοπλες δυνάμεις, μεταβιβάστηκαν στον ένδοξο Επαναστατικό Στρατό, που, όπως έλεγε ο Καμίλιο Σιενφουέγκος: "Ηταν ο λαός, ντυμένος τ' αμπέχονο".

Η δημόσια διοίκηση ξεκαθαρίστηκε από τα στοιχεία που είχαν συνεργαστεί με την τυραννία...

Τα πολιτικά κόμματα που υπηρέτησαν τους καταπιεστές διαλύθηκαν.

Η διεφθαρμένη και πουλημένη ηγεσία των συνδικάτων απομακρύνθηκε και τα δικαιώματα των εργαζομένων αποκαταστάθηκαν.

Οι εργάτες που είχαν απολυθεί από τις επιχειρήσεις στην περίοδο της δικτατορίας γύρισαν στις εργασίες τους. Σταμάτησε αμέσως το διώξιμο αγροτών από τη γη.

Στις 3 Μάρτη 1959 η Κουβανική Εταιρεία Τηλεφώνων - γιάγκικο μονοπώλιο - που είχε αναμειχθεί στις βρώμικες υποθέσεις της τυραννίας σε βάρος των συμφερόντων του λαού, μπήκε κάτω από κρατικό έλεγχο.

Στις 6 Μάρτη ψηφίστηκε νόμος που μείωσε κατά 50% τα υψηλά ενοίκια που πλήρωνε ο λαός, μέτρο που ξεσήκωσε μεγάλο ενθουσιασμό στον πληθυσμό των πόλεων και δημιούργησε πραγματική αναταραχή στους αστικούς κύκλους.

Στις 21 Απρίλη όλες οι πλαζ της χώρας κηρύχτηκαν ελεύθερες για τη χρήση του λαού και καταργήθηκαν έτσι τα προνόμια και οι μισητές διακρίσεις που είχε επιβάλει η αστική τάξη σε πολλούς από αυτούς τους τόπους αναψυχής.

Στις 17 Μάη ψηφίστηκε η πρώτη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Αυτό το αποφασιστικό, αναγκαίο και δίκαιο μέτρο, μας έβαλε άμεσα αντιμέτωπους όχι μόνο με την ντόπια ολιγαρχία, αλλά και με τον ιμπεριαλισμό, γιατί πολλές αμερικάνικες επιχειρήσεις είχαν στην ιδιοκτησία τους πελώριες εκτάσεις με τα πιο γόνιμα εδάφη της χώρας, κυρίως φυτεμένες με ζαχαροκάλαμο. Παρ' όλο που το καθορισμένο ανώτατο όριο ιδιοκτησίας ήταν 30 καβαλερίες (4.020 στρέμματα), δηλαδή έκταση σχετικά μεγάλη, υπήρχαν αμερικανικές εταιρείες που είχαν στην ιδιοκτησία τους εκτάσεις μέχρι και 17 χιλιάδες καβαλερίες (2.270 χιλιάδες στρέμματα). Απ' αυτήν την άποψη ο νόμος ήταν πραγματικά ριζοσπαστικός.

Στις 20 Αυγούστου 1959 μειώθηκε η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και μπήκε έτσι τέρμα στην ασυδοσία ενός αλλού τεράστιου αμερικανικού μονοπωλίου.

Εκτός από τα μέτρα αυτά που πάρθηκαν μέσα σε λίγους μήνες, η επανάσταση από τις πρώτες κιόλας μέρες καταπιάστηκε με τη φοβερή μάστιγα της ανεργίας κι έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στον αγώνα για βελτίωση των αθλίων συνθηκών που επικρατούσαν, στην Παιδεία και στη λαϊκή Υγεία. Χιλιάδες δάσκαλοι στάλθηκαν στην ύπαιθρο, ενώ στις πιο απόμακρες γωνιές της χώρας μας άρχισαν να χτίζονται πολυάριθμα νοσοκομεία...

Σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε με επιτυχία το έργο της εξάλειψης των τενεκεδοσυνοικιών που τόσο πλατιά διάδοση έχουν στις μεγάλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής...

Ωστόσο, η χώρα βρισκόταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση: οι τιμές της ζάχαρης παρέμεναν χαμηλές, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα τα είχε κατακλέψει η τυραννία. Καθώς ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός παρακολουθούσε αυτό το πρόγραμμα επιτεύξεων με όλο και μεγαλύτερη εχθρότητα, οι ΗΠΑ σταμάτησαν τις εμπορικές τους πιστώσεις. Αυτό είχε σημαντική αρνητική επίδραση στις απαραίτητες για τη χώρα εισαγωγές. Ετσι, η Επανάσταση αναγκάστηκε να πάρει αυστηρά μέτρα οικονομίας. Αυτό όμως δεν το έκανε σε βάρος των φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού, όπως γίνεται στον καπιταλιστικό κόσμο. Σταμάτησαν οι εισαγωγές των περιττών ειδών και καθιερώθηκε ισότιμη κατανομή των βασικών προϊόντων. Αυτό ήταν ένα από τα πιο δίκαια, ριζικά και αναγκαία μέτρα που πήρε η Επανάσταση, η οποία είχε μπροστά της έναν απελπισμένο αγώνα επιβίωσης».

Ιμπεριαλιστική επίθεση

«Ο ιμπεριαλισμός όμως δεν ήταν διατεθειμένος να επιτρέψει ήσυχα την ανάπτυξη της Επανάστασης στην Κούβα... δεν μπορούσε να ανεχτεί έστω και μόνο την εθνική - απελευθερωτική επανάσταση στην Κούβα. Μόλις ψηφίστηκε ο νόμος για την Αγροτική Μεταρρύθμιση, οι ΗΠΑ άρχισαν να οργανώνουν στρατιωτική επιχείρηση ενάντια στην Κούβα. Ακόμα λιγότερο ήταν διατεθειμένοι οι ιμπεριαλιστές να ανεχθούν το σοσιαλισμό στη χώρα μας. Και μόνο η σκέψη για το τι παράδειγμα μπορούσε να αποτελέσει για τη Λατινική Αμερική η νικηφόρα κουβανέζικη επανάσταση, τρόμαζε τους ηγετικούς κύκλους των γιάγκηδων. Για τον κουβανέζικο λαό, όμως, δεν υπήρχε άλλη διέξοδος. Ο λαός ούτε ήθελε ούτε μπορούσε να σταματήσει. Η εθνική μας απελευθέρωση και η κοινωνική μας απελευθέρωση ήταν αδιάσπαστα αλληλένδετες. Το να τραβήξουμε προς τα μπρος, γινόταν μια ιστορική ανάγκη. Το σταμάτημα θα σήμαινε δειλία και προδοσία που θα μας ξανακαταντούσε αποικία των γιάγκηδων και σκλάβους των εκμεταλλευτών. Είναι φανερό ότι οι συνθήκες για την τελική εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της χώρας μας καθορίζονταν από το νέο συσχετισμό των δυνάμεων στον παγκόσμιο στίβο...».

Πράγματι, μετά τη «Διακήρυξη της Αβάνας» η απάντηση των ΗΠΑ ήταν η απαγόρευση των εξαγωγών προς την Κούβα και στις αρχές του 1961 διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις, γεγονός που θα σηματοδοτήσει και την επίσημη έναρξη του μονομερούς πολέμου των ΗΠΑ κατά της Κούβας, που είναι συνυφασμένος με την πορεία της σοσιαλιστικής Κούβας.

Ετσι, μπροστά στην απειλή της στρατιωτικής επέμβασης από τις ΗΠΑ, που έγινε πράξη τον Απρίλη του 1961 με την εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, στην οποία απέτυχαν οικτρά οι Αμερικάνοι, μετρά λοιπόν και απ' αυτή τη νικηφόρα μάχη του επαναστατημένου λαού κατά των ιμπεριαλιστών εισβολέων, η Επανάσταση στην Κούβα προχωρούσε προς τα μπρος. Στηριγμένη στην αδιάσπαστη ενότητα λαού και επαναστατικής κυβέρνησης, στο σοσιαλιστικό σύστημα και την ΕΣΣΔ, αλλά και στην αλληλεγγύη των εργατικών κινημάτων των καπιταλιστικών χωρών και του κινήματος τότε των λαών που είχαν αποτινάξει το ζυγό της αποικίας.

Στα μέσα του 1961 είχαν ήδη τεθεί οι βάσεις και οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας της Κούβας και στις 16 Απριλίου του 1961 θα ανακηρύξει την Κούβα σοσιαλιστική. Μια μέρα αργότερα 1.297 Κουβανοί που είχαν καταφύγει στις ΗΠΑ με την εκπαίδευση και οδηγίες της CIA εισβάλλουν στον Κόλπο των Χοίρων. Δύο μέρες αργότερα οι κουβανικές δυνάμεις θα βγουν νικηφόρες από αυτήν την επέμβαση, κατατροπώνοντας τις αμερικανικές δυνάμεις και σηματοδοτώντας την πρώτη ήττα των Αμερικανών σε έδαφος της Λατινικής Αμερικής. Την Πρωτομαγιά, ο Κάστρο στην ομιλία του στην πλατεία της Επανάστασης θα τονίσει: "Λοιπόν ναι! Το καθεστώς μας είναι σοσιαλιστικό!... Θέλουμε ένα Σύνταγμα που να μην είναι αστικό που να ανταποκρίνεται δηλαδή στα συμφέροντα εκμετάλλευσης μιας τάξης σε βάρος του λαού. Θέλουμε ένα Σύνταγμα που να ανταποκρίνεται σε ένα καινούριο κοινωνικό σύστημα, όπου να μην υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτό το καινούριο σύστημα λέγεται σοσιαλισμός"».

Στο σοσιαλιστικό δρόμο

Πώς προχώρησαν προς τα μπρος παίρνοντας μέτρα σοσιαλιστικού χαρακτήρα και, μάλιστα, σε συνθήκες αναμενόμενης στρατιωτικής επίθεσης;

«Στις 26 Οκτώβρη 1959, ιδρύθηκε η Εθνική Επαναστατική Πολιτοφυλακή.

Στις 4 Μάρτη 1960 το γαλλικό πλοίο «Λε Κουμπρ» με φορτίο βελγικά όπλα που είχε αγοράσει η επαναστατική κυβέρνηση ανατινάχτηκε ενώ ξεφόρτωνε στο λιμάνι της Αβάνας. Σχεδόν 100 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 200 τραυματίστηκαν - Κουβανοί λιμενεργάτες και φρουροί του επαναστατικού στρατού και Γάλλοι ναυτικοί, μέλη του πληρώματος του πλοίου. Ο Φιντέλ Κάστρο κατηγόρησε τις ΗΠΑ ως υπεύθυνες για το μακελειό. Στις 5 Μάρτη 1960, στην κηδεία των μαρτύρων του «Λε Κουμπρ» ρίχτηκε για πρώτη φορά το σύνθημα: "Πατρίδα ή θάνατος!".

Στις 8 Μάη της ίδιας χρονιάς, αποκαταστάθηκαν διπλωματικές σχέσεις με την Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.

Στις 6 Αυγούστου, έγινε η εθνικοποίηση των διυλιστηρίων πετρελαίου, των εταιρειών ηλεκτρισμού και τηλεφώνων, καθώς και 36 εργοστασίων ζάχαρης. Ολα αυτά ανήκαν σε αμερικάνικες εταιρείες.

Στις 2 Σεπτέμβρη, ψηφίστηκε η Πρώτη Διακήρυξη της Αβάνας.

Στις 28 Σεπτέμβρη, σε μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση και καθώς ακόμα αντηχούσαν οι εκρήξεις βομβών των αντεπαναστατών, ιδρύθηκαν οι Επιτροπές Αμυνας της Επανάστασης.

Στις 13 Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς εθνικοποιήθηκαν όλες οι τράπεζες και 383 μεγάλες οικονομικές επιχειρήσεις.

Την άλλη μέρα, στις 14 Οκτώβρη, ψηφίστηκε ο Νόμος της Αστικής Μεταρρύθμισης.

Το πρόγραμμα της Μονκάδα, στα κύρια σημεία του, είχε εκπληρωθεί και η Επανάσταση της Κούβας περνούσε στο σοσιαλιστικό στάδιο, καθώς συνεχιζόταν ο επικός αντιιμπεριαλιστικός αγώνας.

Τον Απρίλη 1961, όταν τα αεροδρόμιά μας βομβαρδίζονταν από τον αέρα και οι μισθοφόροι αποβιβάζονταν στη Χιρόν, 100.000 Κουβανέζοι νεολαίοι και δεκάδες χιλιάδες δάσκαλοι βρίσκονταν στην ύπαιθρο, στην εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού, στην πιο γιγάντια προσπάθεια που έγινε ποτέ σε μια χώρα. Μέσα σε ένα μόνο χρόνο, η Κούβα έγινε το έθνος με το πιο χαμηλό επίπεδο αγραμματοσύνης στη Λατινική Αμερική. Ο κουβανέζικος λαός, ταυτόχρονα, ήταν ικανός να διεξάγει μάχες σε διάφορα πεδία. Εδώ με το όπλο στο χέρι, εκεί με τα βιβλία, ενώ στα κέντρα δουλειάς και στα εργοστάσια, εκείνοι που έμεναν έβγαζαν την παραγωγή και εκείνων που είχαν φύγει για να πολεμήσουν».

(Από την εισήγηση στο 1ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας).

Πράγματι, η Επανάσταση άνοιξε το δρόμο προς το σοσιαλισμό. Οι ΗΠΑ, που από την πρώτη στιγμή επιχείρησαν να τσακίσουν την Επανάσταση, μαζί με τον οικονομικό αποκλεισμό και μετά την απόκρουση της στρατιωτικής τους επίθεσης, συνέχισαν να εκπαιδεύουν και να εξοπλίζουν Κουβανούς αντεπαναστάτες και να οργανώνουν αντεπαναστατικές ενέργειες, ως και βιολογικό πόλεμο ενάντια στην αγροτική οικονομία του νησιού. Οι Κουβανοί άντεξαν, έχοντας την αμέριστη υποστήριξη και βοήθεια των σοσιαλιστικών χωρών και της ΕΣΣΔ.

Συνεχίζουν και μετά την αντεπανάσταση

Η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής Κούβας θα συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες με τη συμπαράσταση και τη στήριξη της ΕΣΣΔ και των υπόλοιπων σοσιαλιστικών χωρών. Τον Οκτώβρη του 1965, οι επαναστατικές δυνάμεις που είχαν μετατραπεί στο «Ενιαίο Κόμμα της Κουβανικής Σοσιαλιστικής Επαναστατικής» θα δημιουργήσουν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, που θα είναι ο κύριος πολιτικός εκφραστής της επαναστατικής κυβέρνησης και το κύριο καθοδηγητικό όργανο της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Τα άλματα που πραγματοποίησε η κουβανική οικονομία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70 έδωσαν απόλυτα τους καρπούς τους στη δεκαετία του '80, όπου πλέον άρχισε η πραγματική άνοδος του βιοτικού επιπέδου του κουβανικού λαού μετά την κάλυψη όλων των πρώτων και βασικών αναγκών. Μια πορεία που θα διακοπεί βίαια όμως μετά την ανατροπή των σοσιαλιστικών χωρών και κυρίως της ΕΣΣΔ, που αποτελούσε και τον κυριότερο οικονομικό και εμπορικό σύμμαχο της Κούβας, αφού από το 1972 ήταν μέλος του Συμβουλίου Οικονομικής Αλληλοβοήθειας (ΣΟΑ), σοσιαλιστική οικονομική ενοποίηση ανάμεσα στις σοσιαλιστικές χώρες με καταμερισμό εργασίας ανάμεσά τους.

Η αντεπανάσταση και οι ανατροπές αποκόπτουν βίαια αυτή τη σχέση, επομένως και τα πλεονεκτήματα από την οικονομική βοήθεια της ΕΣΣΔ κυρίως στην Κούβα. Το Δεκέμβρη του 1991, η καπιταλιστική Ρωσία θα σταματήσει την πλειονότητα των εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών με την Κούβα σε συνδυασμό με το εμπάργκο των ΗΠΑ που σκλήρυνε το 1992, με αποτέλεσμα μέχρι το 1994 να υπάρχει μια δραστική μείωση που ανήλθε στο 35% της συνολικής κουβανικής οικονομίας. Το 1994 θα αρχίσουν και τα πρώτα μέτρα για την ανόρθωση της οικονομίας με τον απάνθρωπο αποκλεισμό να σφίγγει τον κλοιό. Στις 12 Μάρτη του 1996 από τη Βουλή των Αντιπροσώπων θα εγκριθεί ο νόμος Χελμς - Μπάρτον, που θα χαρακτηριστεί από πολλές χώρες και λαούς ως δολοφονικός, αφού επιτρέπει την καταδίκη και την επιβολή προστίμων σε χώρες και εταιρείες που τολμούν να επισυνάπτουν εμπορικές σχέσεις με κουβανικές επιχειρήσεις, με το σκεπτικό ότι αυτές είναι επιχειρήσεις που προήλθαν από εθνικοποιημένη οικονομία!

Παρά το ασφυκτικό και δολοφονικό εμπάργκο, ο κουβανικός λαός και η σοσιαλιστική κοινωνία δείχνουν ότι είναι αποφασισμένοι μέχρι τέλους να δώσουν αυτήν τη μάχη για το δικαίωμά τους να ζουν με αξιοπρέπεια. Η ιμπεριαλιστική επίθεση συνεχίζεται με ένταση και σήμερα. Οι ΗΠΑ επιτίθενται πολύμορφα, οικονομικά με τον αποκλεισμό ο οποίος εντείνεται, με ιδεολογική πολιτική αντισοσιαλιστική και φιλοκαπιταλιστική παρέμβαση (εκπέμπουν σε ραδιοφωνικές συχνότητες με αεροπλάνα πάνω από την Κούβα, 2.400 ώρες εβδομαδιαία αντικουβανικό αντεπαναστατικό πρόγραμμα), με την προβολή του αμερικάνικου τρόπου ζωής, με στόχο την ενίσχυση αντεπαναστατικών δυνάμεων, την υπονόμευση του καθεστώτος της Κούβας, προκειμένου να δημιουργήσουν προϋποθέσεις να ανατρέψουν το σοσιαλισμό. Εχοντας ενεργό συμμέτοχο σ' αυτήν τη δράση και την ΕΕ.

Η εργατική τάξη και ο λαός της Κούβας με επικεφαλής το Κόμμα τους, το ΚΚ Κούβας, συνεχίζουν τον αγώνα ζωής και σήμερα σε συνθήκες «πολέμου» ενάντιά τους, με άνισο διεθνή συσχετισμό μετά την αντεπανάσταση.

Η υπεράσπιση της Κούβας και η έμπρακτη αλληλεγγύη αφορά όλους τους λαούς

Η υπεράσπιση της Κουβανικής Επανάστασης είναι συστατικό στοιχείο της πάλης των λαών. Και η αλληλεγγύη τους εγγύηση ότι μπορεί να συνεχίζει! Δεν αφορά μόνο τους κομμουνιστές, τους οπαδούς του σοσιαλισμού, της κοινωνικής επανάστασης.

Αφορά όλους εκείνους που μπορεί να έχουν επιφυλάξεις για το σοσιαλιστικό σύστημα, ακόμα και εκείνους που πιστεύουν στο ανύπαρκτο όραμα ότι ο καπιταλισμός μπορεί να γίνει ειρηνικός και ανθρώπινος. Η υπεράσπιση της σοσιαλιστικής Κούβας, η πάλη κατά του εμπάργκο, η πάλη για την απελευθέρωση των 5 Κουβανών πατριωτών, αφορά όλους τους λαούς της Γης που συνειδητοποιούν ότι πρέπει να ενισχυθούν τα σταθερά στηρίγματα, να δημιουργούνται νέα εφαλτήρια αγώνα κατά της ιμπεριαλιστικής τάξης πραγμάτων.

Η αλληλεγγύη στην Κουβανική Επανάσταση δεν είναι θέμα μόνο της Λατινικής Αμερικής, είναι παγκόσμιας σημασίας ζήτημα. Γιατί η Κουβανική Επανάσταση ενέπνευσε και εμπνέει λαούς και κινήματα, σε όλο τον κόσμο. Γιατί κυρίως η Κούβα άντεξε, όχι μόνο στα πρώτα δύσκολα βήματά της, αλλά κυρίως γιατί άντεξε τη λαίλαπα της 10ετίας του '90, όταν αυτή οδήγησε στην ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος και στην καπιταλιστική παλινόρθωση στο πιο προχωρημένο φυλάκιο: την ΕΣΣΔ και συνολικά το σοσιαλιστικό σύστημα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Η ένδοξη ιστορία και το θαυμαστό παρόν του κουβανικού λαού αποδεικνύουν κάτι που κανένας λαός και ιδιαίτερα οι κομμουνιστές, οι αντιιμπεριαλιστές, οι ριζοσπάστες, οι αντικαπιταλιστές, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι κοινωνικοί λαϊκοί αγώνες, η κοινωνική επανάσταση, όταν είναι πραγματική και δεν οδηγεί σε μια απλή αλλαγή στο πλαίσιο της ίδιας εξουσίας, συνοδεύεται από την αντίδραση και την αντεπανάσταση.

Η Κουβανική Επανάσταση από τα πρώτα της βήματα, αν όχι από την περίοδο ακόμα της προετοιμασίας της, έδειξε ότι δεν ήταν μια μεσοβέζικη επανάσταση, αλλά πραγματική. Η αντεπανάσταση κυρίως αναπτύχθηκε από τα έξω με προκεχωρημένο φυλάκιο τις ΗΠΑ, που δεν ανεχόταν μια αποικία τους να χειραφετείται και μάλιστα να τραβάει μπροστά προς το σοσιαλισμό.

Στο πρόσωπο της σοσιαλιστικής Κούβας που αντέχει και προσπαθεί, που έχει δύσκολο δρόμο μπροστά της, βλέπουμε μια αλήθεια, ότι η εποχή μας, παρά τις ανατροπές, παραμένει εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό.

Ο ιμπεριαλισμός δεν είναι ανίκητος, δεν είναι πανίσχυρος. Απόδειξη είναι ότι δεν μπορεί με τα συνηθισμένα μέσα να λύνει τις αντιθέσεις και αντινομίες του, γι' αυτό όλο και πιο πολύ χρησιμοποιεί μέσα που ενώνουν τους οργισμένους λαούς στην κοινή τους αντίθεση. Οσο πιο πολύ δυσκολεύεται, τόσο θα γίνεται σχετικά ανίσχυρος, αλλά και πιο επικίνδυνος.

Γι' αυτό και όλοι μας, κάθε λαός, και πριν απ' όλους τα κομμουνιστικά κόμματα και οι σύμμαχοί τους, το εργατικό κίνημα, τα λαϊκά κινήματα οφείλουμε να γίνουμε πιο επικίνδυνοι για τον ιμπεριαλισμό. Το μπορούμε. Το γεγονός ότι η Κούβα, ο λαός της με επικεφαλής το Κομμουνιστικό Κόμμα συνεχίζει, αποδεικνύει πως όταν ένας λαός θέλει τότε μπορεί. Μπορεί να νικήσει.

Επιμέλεια:
Στέφανος ΚΡΗΤΙΚΟΣ