Ολοκληρώνεται η πρώτη εκτύπωση της Βίβλου

Σαν σήμερα 24 Αυγούστου 1456 είχαμε …γεννητούρια – Εμφανίστηκε ο «δαίμων του τυπογραφείου»

Σαν σήμερα 24 Αυγούστου του 1456 ολοκληρώνεται η πρώτη εκτύπωση της Βίβλου από τον Γουτεμβέργιο και συνάμα γεννήθηκε ο γνωστός δαίμων του τυπογραφείου που τα πρώτα χρόνια της τυπογραφίας είχε μια προτίμηση στα εκκλησιαστικά κείμενα.

Στην αρχαιότητα και μέχρι την εμφάνιση της τυπογραφίας τα όποια λάθη εύκολα διορθώνονταν στον πάπυρο και στη μεμβράνη και τα χειρόγραφα με το πέρασμα του χρόνου έφταναν στην τέλεια μορφή τους. Με την εμφάνιση της τυπογραφίας η πλειοψηφία των βιβλίων που εκτυπώνονται είναι εκκλησιαστικά και κυρίως οι Γραφές. Εχουν τόσα τυπογραφικά λάθη τα κείμενα που είναι αγνώριστα εξαιτίας των νοηματικών διαστρεβλώσεων (π.χ. τον 16ο αιώνα, βιβλίο 172 σελίδων έχει 15 σελίδες διορθώσεις, η «Επιτομή» του Αγίου Θωμά έχει 110 σελίδες παροραμάτων). Δυνατότητα διόρθωσης αυτών των λαθών δεν υπάρχει. Ο Πάπας της Ρώμης Σίξτος ο Ε΄ διόρθωσε, με απόφαση της Συνόδου, τη Βουλγάτα (λατινική μετάφραση της Αγίας Γραφής) και ήθελε να την εκδώσει χωρίς λάθη. Την έκδοση (1590) συνόδευαν παπικοί αφορισμοί για οποιονδήποτε εκδότη θα τολμούσε στο μέλλον να εκδώσει τις Γραφές με λάθη. Η έκδοση όμως έβριθε τόσων σφαλμάτων που το κείμενο έγινε αγνώριστο. Εσπευσε ο Πάπας άλλα μεν να τα διορθώσει με το χέρι άλλα να τα αποσύρει από την κυκλοφορία. Η ζημιά όμως έγινε. Τα άφθονα τυπογραφικά λάθη κλόνισαν την πίστη του ποιμνίου του στο περίφημο «αλάθητο» ώστε οι καρδινάλιοι ν’ αναγκαστούν να βεβαιώσουν την παρουσία του διαβόλου μεταξύ των ανύποπτων τυπογράφων του Βατικανού. Ενα τέτοιο ανοσιούργημα δεν μπορεί παρά να είναι έργο του διαβόλου! Ο ακατονόμαστος τρύπωσε στο τυπογραφείο όταν τυπωνόταν η Βουλγάτα, έχοντας τη μορφή του τυπογράφου. Του αρχιτυπογράφου μάλιστα (μην ξεχνάμε ότι, κατά τον Απόστολο Παύλο, ο διάβολος μπορεί και παίρνει διάφορες μορφές προκειμένου να επιτελέσει το έργο του), ο οποίος αφού έκανε τη …δουλιά του έγινε άφαντος χωρίς να ζητήσει τα μεροκάματα της τελευταίας βδομάδας. Πού να τολμήσει ο δόλιος να εμφανιστεί! Εκτοτε ο διάβολος κάνει συχνά πυκνά την εμφάνισή του. Είναι γνωστός ως «δαίμων του τυπογραφείου » και έχει την ευθύνη των …ανομημάτων συγγραφέων, συντακτών και διορθωτών. Τα δέχεται αδιαμαρτύρητα…

H εξέλιξη της τεχνολογίας έχει, βεβαίως, μειώσει κατά πολύ τον αριθμό των παροραμάτων, τυπογραφικών «αβλεψιών», αλλά δυστυχώς για τους δημοσιογράφους, διορθωτές, συγγραφείς και εκδότες και ενίοτε …ευτυχώς για τους αναγνώστες, το …ζιζάνιο αυτό του τυπογραφείου εξακολουθεί να αναστατώνει ακόμη και σήμερα.

Για να σοβαρευτούμε, ταα τυπογραφικά λάθη (για τα οποία βέβαια δεν ευθύνεται ο …διάβολος) είναι η «πληγή» του Τύπου (και του βιβλίου). Με την παρουσία τους εκθέτουν. Πληγώνουν το κύρος, την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του φύλλου. Παρουσιάζουν δημοσιογράφο και διορθωτή ως αγράμματους και κάποιες φορές τους γελοιοποιούν. Τις περισσότερες φορές οι «αβλεψίες» είναι καταφανείς και δεν κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση. Κάποτε, όμως, αλλοιώνουν τόσο πολύ το νόημα που προκαλούν το θυμό, την αγανάκτηση, την αμηχανία (αναγνωστών και δημοσιογράφων) και άλλοτε γελά και το «παρδαλό κατσίκι». Τα «τυπογραφικά μαχαιρώματα», όπως τα χαρακτηρίζει ο Παλαμάς, είναι αποτέλεσμα της τύχης κάποιες φορές, μα τις περισσότερες της άγνοιας, της κούρασης και της ρουτίνας, της επιπολαιότητας και της μειωμένης επαγρύπνησης του διορθωτή.

Σε μεγάλη εφημερίδα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε πηχυαίο τίτλο το σκουμπρί (τσίρος) εκτός από την καλή παρέα, το ουζάκι και την ντοματοσαλάτα του …«Ο ΤΣΗΡΟΣ ΖΗΤΕΙ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ» (ΤΣΑΡΟΣ). Τη δεκαετία του ’60 κατά τίτλο εφημερίδας «Κρίση σοβεί στους κόλους του Εργατικού Κόμματος» – αντί του σωστού κόλπους – ενώ κατά ρεπορτάζ παλαιότερης εφημερίδας «Ο κ. υπουργός Εσωτερικών δέρεται τακτικώς εις το γραφείον του τρις της εβδομάδος» αντί δέχεται. Την ευθύνη όμως αυτών των «τρομοκρατικών» πράξεων αναλαμβάνει ο «δαίμων του τυπογραφείου ». Ποια αναγκαιότητα τον δημιούργησε και ποιο το …ιδεολογικό του στίγμα;

 Ηρακλής Κακαβάνης

Ηρακλής Κακαβάνης