Σοβιετικοί αλεξιπτωτιστές στη Βόρεια Ελλάδα κατά την Κατοχή

Ένα άγνωστο σχεδόν γεγονός της περιόδου της Κατοχής στη Βόρεια Ελλάδα, ήταν η ρίψη σοβιετικών αλεξιπτωτιστών στις αρχές του φθινοπώρου του 1941 στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, μετά από λανθασμένους υπολογισμούς. Γεγονός που προκάλεσε την ταραχή των χιτλερικών όταν αντιλήφθηκαν την παρουσία τους, για να ακολουθήσει η καταδίωξη και η εξόντωσή τους από τις γερμανικές δυνάμεις.

Επρόκειτο, όπως έγραψε η εφημερίδα Ζόρα της Σόφιας, με βάση το υλικό που είχε συγκεντρώσει μετά από ανακρίσεις η βουλγαρική αστυνομία, για πέντε ομάδες Ρώσων αλλά και Βουλγάρων πολιτικών προσφύγων που είχαν καταφύγει στη Σοβιετική Ένωση. Στόχος των ομάδων αυτών κομάντος, σύμφωνα με τις οδηγίες του Βούλγαρου Γενικού Γραμματέα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Γκεόργκι Δημητρώφ, ήταν η διάπραξη σειράς δολιοφθορών στη Βουλγαρία, που ήταν τότε πιστός σύμμαχος του Χίτλερ, προκειμένου να προετοιμαστεί η δημιουργία επαναστατικής κατάστασης στον ευρύτερο χώρο της Βαλκανικής. 1

Ο προορισμός των πέντε ομάδων αλεξιπτωτιστών, που είχαν ξεκινήσει από την Κριμαία, ήταν η περιοχή κοντά στο λιμάνι του Μπουργκάζ (Πύργου) της Βουλγαρίας, όμως από λανθασμένους υπολογισμούς των πιλότων ή ενδεχομένως από τις κακές καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν, οι κομάντος της μίας ομάδας έπεσαν τη νύχτα της 5ης προς 6η Οκτωβρίου στη γερμανοκρατούμενη περιοχή της Μακεδονίας μεταξύ του Στρυμόνα και της Θεσσαλονίκης και πιό συγκεκριμένα στην περιφέρεια του χωριού Ευαγγελίστρια. 2

Οι Γερμανοί πληροφορήθηκαν την παρουσία στη Βόρεια Ελλάδα των σοβιετικών αλεξιπτωτιστών από Έλληνες χωροφύλακες, όταν αυτοί εντόπισαν στην περιοχή του Λαχανά, στις 6 Οκτωβρίου 1941 δύο αλεξίπτωτα και δίπλα τους όπλα, πυρομαχικά, έναν ασύρματο και τρόφιμα ρωσικής προέλευσης.

H επικήρυξη στη φιλοχιτλερική "Νέα Ευρώπη"

Επικήρυξη

Μία από τις πρώτες ενέργειες των κατακτητών ήταν να επικηρύξουν τους Ρώσους κομάντος αντί του ποσού των 60.000 δραχμών για καθέναν από τους αλεξιπτωτιστές. Η επικήρυξη είχε γίνει με ανακοίνωση του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου, ο οποίος απειλούσε παράλληλα με την ποινή του θανάτου "όποιον υποβοηθήσει εις την φυγάδευσιν ή αποσιωπήσει την διαμονήν των Ρώσων". 3

Την επόμενη ημέρα, ανακαλύφθηκαν άλλα έξι αλεξίπτωτα και οι ίδιοι χωροφύλακες, με τη βοήθεια κατοίκων, συνέλαβαν έναν τραυματισμένο Ρώσο αλεξιπτωτιστή ο οποίος ανακρινόμενος από τους Γερμανούς αποκάλυψε την ύπαρξη στην περιοχή άλλων οκτώ κομάντος που είχαν ριφθεί με τα αλεξίπτωτα

Δύο ημέρες αργότερα, στις 9 Οκτωβρίου 1941, το γερμανικό 382 Σύνταγμα οργάνωσε επιχείρηση "σκουπίζοντας" την ευρύτερη περιοχή και κατάφερε να εντοπίσει άλλους τρεις αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι έδωσαν μάχη με τους Γερμανούς για να μην συλληφθούν. Στη διάρκεια της μάχης οι Ναζί είχαν έναν νεκρό και έναν τραυματία, ενώ οι δύο από τους σοβιετικούς που συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν επιτόπου αλλά ο τρίτος κατάφερε να ξεφύγει. 4

Μάχες στο Στρυμόνα και τη Νιγρίτα

Στις 11 Οκτωβρίου, δόθηκε και πάλι μάχη, αυτή τη φορά στη γέφυρα του Στρυμόνα, όπου οι Γερμανοί είχαν δύο νεκρούς και δύο τραυματίες ενώ σκοτώθηκε και ένας Έλληνας χωροφύλακας που συμμετείχε μαζί τους στις έρευνες. Μετά από έξι ημέρες και συγκεκριμένα στις 17 Οκτωβρίου, ένα απόσπασμα του γερμανικού 382ου Συντάγματος, περικύκλωσε και σκότωσε στην περιοχή της Νιγρίτας έναν ακόμη Ρώσο καθώς και έναν κάτοικο της περιοχής που του παρείχε βοήθεια, πυρπολώντας το σπίτι του. 5

Μετά και από αυτό, απέμεναν ζωντανοί τρεις από τους οκτώ της ομάδας των αλεξιπτωτιστών οι οποίοι αφού περιπλανήθηκαν στα ορεινά χωριά του Κιλκίς, πέρασαν στη συνέχεια στη βουλγαροκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία όπου όμως εντοπίστηκαν και εξοντώθηκαν από τους φασίστες Βούλγαρους κατακτητές στην περιοχή του Νευροκοπίου Δράμας. 6

Η ρίψη των Σοβιετικών και Βουλγάρων αλεξιπτωτιστών, είχε γίνει λίγες ημέρες μετά την αποτυχημένη εξέγερση της Δράμας, κάτι που οδήγησε τον Γερμανό πρέσβη στη Σόφια Αδόλφο Μπέκερλε να προβεί αυθαίρετα σε συσχετισμούς που οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι η εξέγερση, που την είχε οργανώσει η τοπική οργάνωση Δράμας του ΚΚΕ, είχε υποκινηθεί από τους Συμμάχους. 7

Τα αυθαίρετα συμπεράσματα του Αθ.Χρυσοχόου

Ήταν όμως κι' ένας άλλος που είχε βιαστεί να βγάλει αυθαίρετα συμπεράσματα. Επρόκειτο για τον Γενικό Επιθεωρητή Νομαρχιών Μακεδονίας, Αθανάσιο Χρυσοχόου, ο οποίος όχι μόνο βάφτισε συλλήβδην όλους τους αλεξιπτωτιστές "Βούλγαρους κομμουνιστές", αλλά και συνέδεσε την παρουσία των σοβιετικών με την εμφάνιση ενόπλων στα χωριά του Κιλκίς Αμπελόφυτο, Κλειστό και Κυδωνιά. Και ταυτόχρονα, απέδιδε την ρίψη των σοβιετικών αλεξιπτωτιστών με την καταστροφή των τριών χωριών και το ολοκαύτωμα των κατοίκων τους από τους Ναζί. Σύμφωνα όμως με τον ιστορικό Στράτο Δορδανά "η καταστροφή των χωριών με υπαιτιότητα των Βουλγάρων κομμουνιστών, συμφωνεί με τις διατυπωμένες θέσεις του Χρυσοχόου για την αναζήτηση του βουλγαρικού δακτύλου πίσω από κάθε ενέργεια, γεγονός που θα καταδείκνυε τον ξενοκίνητο και δη βουλγαρικό χαρακτήρα του ελληνικού αριστερού κινήματος αντίστασης και τις ευθύνες του στην πρόκληση των γερμανικών αντιποίνων. Η θέση Χρυσοχόου αποτυπώνει μεν μια πραγματικότητα, αυτή της ύπαρξης των Σοβιετικών αλεξιπτωτιστών στην περιοχή, αλλά δεν αναδεικνύει την αλήθεια ως αποκλειστικό και ρυθμιστικό παράγοντα στην ερμηνεία των γεγονότων". 8

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Εφημερίδα της Σόφιας Ζόρα, 8 Νοεμβρίου 1941

2. Στράτος Δορδανάς, "Αντίποινα των γερμανικών αρχών Κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944", διδακτορική διατριβή που εκπονήθηκε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ με επιβλέποντα καθηγητή τον κ. Ιωάννη Κολιόπουλο. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 100-101

3. Εφημερίδα Νέα Ευρώπη, Πέμπτη 9 Οκτωβρίου 1941

4. Hans - Joachim Horre, "Γερμανία, Βουλγαρία, Ελλάδα: οι σχέσεις των τριών χωρών και η πολιτική της Βουλγαρίας στην κατεχόμενη Μακεδονία", Η Ελλάδα 1936-1944. Δικτατορία-Κατοχή-Αντίσταση. Πρακτικά Α΄Διεθνούς Συνεχρίου Σύγχρονης Ιστορίας, Αθήνα 1990, σ. 409

5. Στράτος Δορδανάς, Το αίμα των αθώων, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2007, σ. 88

6. ΕΛΙΑ, φακ.1: Ελληνική Πολιτεία, Υπουργείον Δημόσιας Ασφαλείας, Διεύθυνσις Υπηρεσίας Αλλοδαπών, Αριθ, 103/14/ι/6, Αθήνα 5-12-1941

7. Σπύρος Σφέτας "Η εξέγερση της Δράμας και η στάση των Γερμανών" στο Η Δράμα και η περιοχή της, ιστορία και πολιτισμός, Β΄επιστημονική συνάντηση, Δράμα 18-22 Μαίου 1994, Δήμος Δράμας, ΔΕΚΠΟΤΑ, Δράμα 1998, σ. 728

8. . Στράτος Δορδανάς, Το αίμα των αθώων, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2007, σ. 87- 88

του Σπύρου Κουζινόπουλου