Ενα εγκώμιο στον Λένιν, τον ηγέτη της Οκτωβριανής Επανάστασης και ιδρυτή του πρώτου προλεταριακού κράτους στον κόσμο

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΖΑΚΕΒΙΤΣ (1913 - 1962)

Ο Σοβιετικός συγγραφέας, μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού εναντίον του ναζισμού, στο Στάλινγκραντ, λίγο πριν από το τέλος της σύντομης ζωής του, εκδίδει την ιστορική νουβέλα «Το Γαλάζιο Τετράδιο»

(δεύτερο μέρος)

Ο πίνακας του Σοβιετικού ζωγράφου Αρκάντι Πλαστόφ (1893 - 1972) «Ο Β. Ι. Λένιν στο Ραζλίφ» (1948), ο οποίος κοσμεί, όλο ταξικό νόημα, το εξώφυλλο της ιστορικής νουβέλας «Το Γαλάζιο Τετράδιο» του Εμμανουήλ Καζακέβιτς, στην τέταρτη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής»

Προσεκτικά παρατηρούμε την ελαιογραφία του Σοβιετικού ζωγράφου Αρκάντι Αλεξάντροβιτς Πλαστόφ (1893 - 1972) «Ο Β. Ι. Λένιν στο Ραζλίφ» (1948). Κοσμεί ως προϋπόθεση αναγνωστικής εμβάθυνσης και δεν διακοσμεί το εξώφυλλο της ιστορικής νουβέλας «Το Γαλάζιο Τετράδιο» του Εμμανουήλ Καζακέβιτς.

Κρατάμε στα χέρια μας την τέταρτη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» (2020), σε μετάφραση του κομμουνιστή συγγραφέα Μήτσου Αλεξανδρόπουλου (1924 - 2008). Η πρώτη κυκλοφορεί από το «Θεμέλιο» (1965), ενώ έναν χρόνο μετά ανατυπώνεται - σε 1.500 αντίτυπα - από τις Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, το εκδοτικό του ΚΚΕ (Ιούλης 1966). Η τρίτη επανεμφανίζεται το 1977, πάλι από το «Θεμέλιο».

Το έργο κυκλοφορεί, στα Ρωσικά, το 1961, στη Σοβιετική Ενωση και δύο χρόνια μετά, ο σκηνοθέτης Λεβ Κουλιτζάνοφ (1924 - 2002) το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη.

Το εξώφυλλο της σοβιετικής έκδοσης, που κυκλοφορεί σε μετάφραση του κομμουνιστή συγγραφέα Μήτσου Αλεξανδρόπουλου (1924 - 2008)

Η μπροσούρα «Κράτος και επανάσταση»

Η εικαστική απόδοση του Λένιν, σε ώρα διανοητικής επεξεργασίας, κυρίως συμπυκνώνει τη στοχαστική διάθεσή του για την οργάνωση της Επανάστασης, καθώς γράφει, διορθώνει κι ολοκληρώνει την μπροσούρα «Κράτος και επανάσταση. Η διδασκαλία του μαρξισμού για το κράτος και τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάσταση» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2021).

Στην ίδια ατμόσφαιρα του πίνακα, με το οραματικό να αποκτά τα γήινα χαρακτηριστικά του, το διήγημα «Εχθροί». Πάλι με πρωταγωνιστή τον Ουλιάνοφ και για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τις τελευταίες μέρες του Γιούλι Μαρτόφ (1873 - 1923), ηγέτη των μενσεβίκων, όταν πλέον το προλεταριάτο βρίσκεται στην εξουσία.

Ο πίνακας, λες και «κολυμπάει» στο όνειρο, αποδίδει σε πρώτο επίπεδο τον ηγέτη της Οκτωβριανής Επανάστασης, στα χρώματα της ρωσικής γης, ποτισμένης και χρωματισμένης από τα νερά της λίμνης, λίγους μήνες προτού οι εργάτες πάρουν στα χέρια τους την εξουσία του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο.

Ντυμένος με κοστούμι και γραβάτα, έχει ριγμένο στους ώμους ένα καφέ παλτό. Κάθεται μπροστά στην αναμμένη φωτιά, όπου η τσαγιέρα σιγοβράζει, ενώ η χαμηλή φωτιά «διαβάζει» το σκεπτόμενο πρόσωπο του επαναστάτη. Το αριστερό χέρι έχει αγκαλιάσει με νεύρο τον καρπό του δεξιού σαν να μετράει τον σφυγμό του, το σφυγμό της επερχόμενης Επανάστασης. Καθόλου τυχαία κρατάει μία διπλωμένη εφημερίδα: Ο έντυπος λόγος προπαγανδίζει τις προλεταριακές ιδέες και διαφωτίζει το ευήκοο εργατικό κι αγροτικό ακροατήριο της αχανούς χώρας.

Ο Βλαδίμηρος Ιλιτς Λένιν, μεταμφιεσμένος, αποφασίζει να περάσει στη Φινλανδία, περίπου δύο μήνες πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης: Ξυρισμένος, με περούκα, τραγιάσκα και πλαστή ταυτότητα, η οποία γράφει το επώνυμο Ιβανόφ (Αρχείο «Ριζοσπάστη»)

Ο Λένιν, ένας Οδυσσέας για τη Ρωσία

Οταν, λοιπόν, στις 7 Ιούλη 1917, η Προσωρινή Κυβέρνηση θέλει να συλλάβει και να προσαγάγει τον εμπνευσμένο ηγέτη σε δίκη, κατόπιν σύμφωνης γνώμης της πλειοψηφίας της ΚΕ των Μπολσεβίκων, αυτός περνάει, τέσσερις μέρες μετά, στην παρανομία.

Απαρατήρητος από τις αρχές, εγκαταλείπει την Πετρούπολη και καταφεύγει για να κρυφτεί, στις 11 Ιούλη, μεταμφιεσμένος, στο παραλίμνιο Ραζλίφ. Εκεί, σ' ένα αγροτόσπιτο, που ανήκει στον μπολσεβίκο εργάτη Εμελιάνοφ, για περίπου δύο μήνες, θα «εξαφανιστεί».

Τον ψυχογραφεί ο Εμμανουήλ Καζακέβιτς, εκείνες τις πρώτες μέρες της παρανομίας:

«(...) Ποτέ πια δε θα ξαναγινόταν ''ιδιώτης'' - ήρθε η στιγμή ή να γίνει αρχηγός της επαναστατημένης Ρωσίας ή να πεθάνει. Παρ' όλη την έξαρση και τους ενθουσιασμούς τις μέρες εκείνες, το ξανασκέφτηκε αυτό πολλές ακόμη φορές.

»Και θυμήθηκε τη γεμάτη νόημα σκηνή από την Οδύσσεια: Τα μισά χρόνια της ζωής του πλανήθηκε ο Οδυσσέας να φτάσει στην Ιθάκη - έφτασε, μα την πατρίδα του δε τη γνώρισε. Ο Λένιν γνώρισε βέβαια αμέσως τη δική του Ιθάκη, μα άργησε να καταλάβει πως κι ο ίδιος τώρα ήταν για τη Ρωσία ένας Οδυσσέας».

Το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης, που κυκλοφορεί σε μετάφραση του κομμουνιστή συγγραφέα Μήτσου Αλεξανδρόπουλου (1924 - 2008)

Η στρατηγική της νικηφόρας Οκτωβριανής Επανάστασης

Μαζί του, στο κρησφύγετο έχει ως συνομιλητή του τον ιδεολογικό αντίπαλό του Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, με τον οποίο διαφοροποιείται σε θέματα τακτικής και στρατηγικής για την κατάκτηση της εξουσίας από τους μπολσεβίκους. Αυτή τους η αντιμαχία, η οποία εκφράζεται σε εκτενείς διαλόγους, καλύπτει πολλές σελίδες της ιστορικής νουβέλας «Το Γαλάζιο Τετράδιο».

Ο Ζινόβιεφ επιλέγει τη μετριοπάθεια, υποστηρίζοντας τη συμμαχία με τους μενσεβίκους και τους εσέρους. Αντίθετα, ο φωτισμένος πρωτοπόρος Λένιν τραβάει μπροστά, και δεν θυσιάζει τη στρατηγική για την αναμενόμενη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης στην τακτική των αστικών συμμαχιών.

Μα, τη δράση, προς τα έσω, ως ψυχολογικός τόνος της συνειδητοποίησης της νέας εποχής και προς τα έξω, ως εκφρασμένη δράση που την πραγματώνει, την λύνει και την δένει το «γαλάζιο τετραδιάκι με χοντρό εξώφυλλο. Απόξω γράφει: Ο μαρξισμός και το κράτος». Το ζητάει ο εκφραστής της νέας ταξικής συνείδησης από τον σύνδεσμό του, με αποδέκτη την σύζυγό του Ναντιέζντα Κονσταντίνοβνα Κρούπσκαγια, η οποία βρίσκεται στη Στοκχόλμη.

Με χίλια βάσανα και προφυλάξεις, αυτό το γαλάζιο τετράδιο, το οποίο θα βαφτεί «κόκκινο» με το χρώμα της Επανάστασης, το περιγράφει ζωντανά και ζωντανεμένα ο Σοβιετικός συγγραφέας. Γύρω από τη μορφή του μεγάλου επαναστάτη πάνε κι έρχονται, όχι όμως ως καρικατούρες αλλά ως δρώντα υποκείμενα της Ιστορίας, οι Φέλιξ Τζερζίνσκι, Γιάκοβ Σβερλντλόφ, Ιωσήφ Στάλιν, Γκριγκόρι Ορτζονικίτζε.

Σκηνές από την ταινία του Λεβ Κουλιτζάνοφ, «Το Γαλάζιο Τετράδιο» (1963), που βασίστηκε στο ομώνυμο έργο του Εμμανουήλ Καζακέβιτς

«Ενα κράτος σαν την Κομμούνα χωρίς ουτοπίες»

Ομως, έχει επέλθει η πρέπουσα στιγμή, ολόκληρος ο Βλαντιμίρ Ιλιτς έχει πέσει με τα μούτρα στη δουλειά για να συντάξει την μπροσούρα «Κράτος κι επανάσταση»:

«(...) Θα 'ναι ένα κράτος σαν την Κομμούνα, χωρίς όμως ουτοπίες (...) Στο κράτος μας θα κυβερνάει το προλεταριάτο, δηλαδή για τη γιγάντια μερίδα του λαού, μα αμείλικτη στάση απέναντι στους καταπιεστές του και στους αδιόρθωτους εκείνους ''ερασιτέχνες'' του καταραμένου αυτού καθεστώτος, τους διάφορους τεμπέληδες και χαραμοφάηδες, τους λωποδύτες, τους τρομοκράτες... Θα 'ναι ένα κράτος χωρίς προηγούμενο που σιγά σιγά θα εξαφανίζεται. Θα πεθάνει όταν οι άνθρωποι θα 'χουν πια συνηθίσει να σέβονται τους νόμους της κοινωνίας κι η δουλειά τους θα 'χει γίνει τόσο αποδοτική ώστε ο κάθε πολίτης να 'ναι εθελοντής εργαζόμενος, να δουλεύει όσο κι όπως μπορεί...».

Περίπου δύο μήνες πριν από το ξέσπασμα του Οκτώβρη, ο Λένιν, μεταμφιεσμένος, αποφασίζει να περάσει στη Φινλανδία: Ξυρισμένος, με περούκα, τραγιάσκα και πλαστή εργατική ταυτότητα, η οποία γράφει το επώνυμο Ιβανόφ.

ΥΓ: Κανένα λαϊκό σπίτι να μην το φάνε τα κοράκια! Κανένα μουσείο να μην πέσει σε χέρια ιδιώτη! Κανένας καλλιτέχνης να μη δουλέψει σε ληστή - παραγωγό!

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου