Αφιέρωμα: Παιδί και Διακοπές (2ο μέρος)

 
Στο πρώτο μέρος του αφιερώματός μας, η δασκάλα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Φανή Κολίτσα και η ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια Ιλιάνα Ναζεντιάδου μοιράστηκαν μαζί μας σκέψεις για την αξία και σημασία της διακοπής της παιδαγωγικής διαδικασίας, για τον ρόλο των καλοκαιρινών οργανωμένων προγραμμάτων στην ανάπτυξη του παιδιού, για το αν και πώς μπορεί το διάστημα των διακοπών να αξιοποιηθεί για την αφομοίωση όσων έχει διδαχθεί μέσα στη σχολική χρονιά ή την προετοιμασία της επόμενης.

Σε αυτό το φύλλο, μιας και οι περισσότερες οικογένειες έχουν αναχωρήσει ή ετοιμάζονται να πάνε έστω και λίγες μέρες διακοπές, η συζήτησή μας επικεντρώνεται σε ιδέες και συμβουλές για την οργάνωση των οικογενειακών διακοπών, αλλά και για το πώς να περάσουμε όμορφες και δημιουργικές στιγμές με τα παιδιά μας, καθώς και για την επιστροφή των παιδιών στις πόλεις τους και την αναμονή της νέας σχολικής χρονιάς...

***

-- Ως γονείς στις διακοπές πώς μπορούμε να χειριστούμε τον άπλετο ελεύθερο χρόνο των παιδιών; Βοηθάει ή όχι να κρατηθούν αυστηρά τα όρια και οι κανόνες της υπόλοιπης χρονιάς (από το πλύσιμο των δοντιών, μέχρι τις ώρες του ύπνου ή τις ώρες μπροστά σε οθόνη κ.ά.);

Ι. Ναζεντιάδου: Αναπόφευκτα, οι διακοπές αλλάζουν το πρόγραμμα και τα αυστηρά οικογενειακά ωράρια. Τα παιδιά κοιμούνται πιο αργά αφού ξυπνάνε πιο αργά, αλλάζουν οι ώρες του φαγητού και η καθημερινότητα γίνεται περισσότερο χαλαρή.

Μπορούν όμως κάποια σχετικά όρια να μπουν και στις διακοπές, τα οποία φέρνουν τα παιδιά σε επαφή με τις ανάγκες τους και ειδικά σε μικρότερες ηλικίες είναι σημαντικά γιατί τους προσφέρουν μια σχετική ασφάλεια.

Με αυτήν την έννοια δεν είναι καταπιεστικά και δοσμένα άκαμπτα από τα πάνω χωρίς να υπολογίζουν τις ανάγκες των παιδιών αλλά καθορίζονται άμεσα από αυτές. Για παράδειγμα, το να πλύνουν τα δόντια τους το βράδυ είναι μια ανάγκη ακόμα κι αν κοιμηθούν αργά ή το να προσπαθούμε να τηρούμε το όριο της μιας ώρας οθόνης τη μέρα για τα παιδιά του Δημοτικού και των δύο ωρών για τα παιδιά της εφηβείας - μιας και είναι εύκολο μετά την εντατικοποίηση της σχολικής χρονιάς να κυλήσει ένα παιδί στην απραξία μπροστά σε μια οθόνη - παρακινεί την ικανοποίηση της ανάγκης των παιδιών για κίνηση, κοινωνικοποίηση, εξερεύνηση του περιβάλλοντος κ.λπ.

Διαφορετικά, στερούνται βασικά θετικά οφέλη των διακοπών, κουράζονται περισσότερο, αποδιοργανώνονται, απομονώνονται. Οι διακοπές είναι κοινωνική ανάγκη και δυνατότητα που έχει η οικογένεια να βρεθεί πιο χαλαρά και ξέγνοιαστα. Η εύρεση ποιοτικού χρόνου χτίζει τη σχέση της οικογένειας και διευκολύνει την εφαρμογή και κατανόηση των ορίων, ακόμα και αν αντικειμενικά λόγω διακοπών αλλά λόγω και της ανάγκης των παιδιών να αυτονομηθούν πολλές φορές αυτά σπάνε, μπαίνουν καινούρια όρια, καινούριες διαπραγματεύσεις κ.λπ.

Ακόμα κι αν μια οικογένεια όμως δεν τα καταφέρει με τα όρια στις διακοπές, αυτό μπορεί να αλλάξει στη συνέχεια, θέλει όμως παραπάνω προσπάθεια προκειμένου να επανέλθει το παιδί στην καθημερινή ρουτίνα.

-- Πώς μπορούμε να προετοιμάσουμε και να οργανώσουμε τις διακοπές μαζί με τα παιδιά;

Ι. Ναζεντιάδου: Μια συζήτηση από πριν με το παιδί για τον προορισμό, τις επιλογές, τα μέρη που θα επισκεφθεί η οικογένεια, το περιεχόμενο των διακοπών ή και τις ανάγκες και τους περιορισμούς της οικογένειας είναι βοηθητική. Ετσι το παιδί γνωρίζει, ξέρει τι να περιμένει, μπορεί να συμμετάσχει στη λήψη αποφάσεων, αποτελώντας συστατικό κομμάτι της οικογένειας, να έχει λόγο για το τι θα ήθελε πολύ να κάνει στις διακοπές, να επιλέξει τα είδη των παιχνιδιών που επιθυμεί, κάτι το οποίο ενισχύει την αυτονόμηση και την αυτοπεποίθησή του.

Φ. Κολίτσα: Πρώτα πρώτα προετοιμάζουμε το παιδί μας για το πού θα πάμε και τι θα κάνουμε. Η αλλαγή περιβάλλοντος μπορεί να προκαλέσει μια αναστάτωση στα παιδιά. Χρειάζεται να εξηγήσουμε τι θα κάνουμε και πόσο όμορφα θα περάσουμε εκεί που θα πάμε.

Πρακτικά λίγες μέρες νωρίτερα από το ταξίδι κάνουμε τις λίστες με το τι χρειαζόμαστε και αρχίζουμε σιγά σιγά να πακετάρουμε ανά κατηγορίες. Προσοχή, «όχι πολλά πράγματα». Εξηγούμε στα παιδιά ότι στις διακοπές δεν μπορούμε να πάρουμε όλα μας τα παιχνίδια. Από βιβλία διαλέγουμε μικρά και δεν ξεχνάμε χαρτόνια, ψαλίδι και χρώματα. Αυτά μπορούν να μπουν στο μικρό σακίδιο του παιδιού.

Το κλειδί για να περάσουμε καλά στις διακοπές μας είναι η οργάνωση του ταξιδιού μας. Για να αποφύγουμε τις γκρίνιες των παιδιών στο ταξίδι επιλέγουμε τα αγαπημένα τους τραγούδια και ένα ωραίο παραμύθι ή μια ιστορία να την ακούσουν. Παίρνουμε μαζί μας ελαφριά σνακς, κριτσίνια, τοστάκια και άφθονο νερό. Αποφεύγουμε τα γλυκά και τους χυμούς που φέρνουν ναυτία. Δεν ξεχνάμε πως όσο απασχολημένα είναι τα παιδιά τόσο λιγότερο θα ταλαιπωρηθούμε όλοι.

Στα μεγαλύτερα παιδιά εξηγούμε τη διαδρομή και παρέχουμε πληροφορίες για τους τόπους που συναντάμε στο ταξίδι μας, είναι το καλύτερο μάθημα γεωγραφίας.

Ι. Ναζεντιάδου: Εχει σημασία οι διακοπές να προσφέρουν τη δυνατότητα παιχνιδιού και αυτό να συμπεριλαμβάνεται στην οργάνωσή τους και οι γονείς να παρακινούν παράλληλα την κοινωνικοποίηση του παιδιού. Ειδικά τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, αλλά και όχι μόνο, έχουν ανάγκη την κίνηση. Εχουν ανάγκη να σκαρφαλώνουν, να πηδούν, να τρέχουν και δεν υπάρχει κανένα καλύτερο μέρος για να το κάνουν αυτό από την ύπαιθρο. Το παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους όπως στη θάλασσα δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να διεγείρουν τα αισθητήριά τους παίζοντας με το νερό, την άμμο, τη λάσπη, αλλά και εκτονώνοντας το στρες τους με τον πιο φυσικό τρόπο. Με το παιχνίδι στην ύπαιθρο τα παιδιά αλληλεπιδρούν και αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες, εξερευνούν τη φύση, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, παίρνουν ρόλους στα παιχνίδια τους και γίνονται πιο δημιουργικά. Η άμμος γίνεται καστροπολιτεία, τα κοχύλια κολιέ για θεματικό παιχνίδι, οι καλαμιές αυτοσχέδια σκηνή κ.λπ. Πολλές αλλαξιές λοιπόν και όρεξη για παιχνίδι.

-- Και πώς προετοιμαζόμαστε για το τέλος των διακοπών και την επιστροφή στο σπίτι με ορίζοντα την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς;

Φ. Κολίτσα: Οταν με το καλό τελειώσουν οι διακοπές και πρέπει να επιστρέψουμε στην πόλη και να προετοιμαστούμε για μια άλλη δύσκολη χρονιά, ίσως δυσκολότερη από την προηγούμενη, θα είμαστε με γεμάτες τις μπαταρίες μας κι εμείς και τα παιδιά.

Η κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα διαμορφώνει τη ζωή μας και δυστυχώς στην επιστροφή μας έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα σωρό υποχρεώσεις.

Τώρα χρειάζεται να εξηγήσουμε στο παιδί ότι όλη η οικογένεια μπαίνει σε άλλους ρυθμούς και να προσέξουμε ιδιαίτερα μη μεταφέρουμε το άγχος μας και τους φόβους μας για την έναρξη του σχολείου στα παιδιά.

Ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, το πώς νιώθουν μετά τις διακοπές και τι σκέφτονται τώρα που θα ανοίξει το σχολείο. Φροντίζουμε να έρθουν σε επαφή με τους φίλους και τους συμμαθητές τους πριν αρχίσει το σχολείο. Βεβαιώνουμε τα παιδιά ότι στο σχολείο τη φετινή χρονιά θα περάσουν όμορφες στιγμές και ότι θα περάσουν χρόνο με τους φίλους τους.

Φτιάχνουμε πάλι το πλάνο μας, υπενθυμίζουμε τους κανόνες της οικογένειας, ετοιμάζουμε το δωμάτιο των παιδιών προσθέτοντας πινελιές από τις διακοπές (ζωγραφιές, χειροτεχνήματα) και ετοιμαζόμαστε για τη σχολική χρονιά. Αποφασίζουμε με το παιδί τις δραστηριότητες που θα κάνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα έχοντας στον νου μας ότι το παιδί χρειάζεται και χαλάρωση.

Τέλος, περιορίζουμε τον χρόνο «οθόνης». Λιγότερη τηλεόραση, λιγότερο τάμπλετ και κινητό.

Μιλάμε θετικά, με χαμόγελο και αισιοδοξία υποδεχόμαστε το φθινόπωρο!

  ΕΣΣΔ: Νηπιαγωγείο στις διακοπές