10 διάσημες ιστορικές φωτογραφίες του πολέμου του Βιετνάμ

Η στρατηγική θέση του Βιετνάμ στη νοτιοανατολική «γωνία» του πλανήτη, κατοικήθηκε πολλές χιλιετίες πριν. 

Άλλες φορές σαν ανεξάρτητη χώρα (ακμή 800 – 200 π.χ.) κι άλλες φορές σαν μέρος της αυτοκρατορίας των κινέζικων δυναστειών.

Εξεγέρσεις υπήρξαν και κάποτε είχαν και στρατιωτικές νίκες, ακόμα και πρόσκαιρες ανεξαρτησίες ολόκληρων περιοχών. 

Μετά… τους Γιαπωνέζους και τους Γάλλους…

Από το 1792 το Βιετνάμ  μπήκε στη σφαίρα επιρροής της Γαλλίας. Επίσημα η αποικιοκρατία της Γαλλίας στο Βιετνάμ άρχισε το 1874. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με παρέμβαση των Γερμανών στο φιλοχιτλερικό καθεστώς του Βισύ της Γαλλία, παραδόθηκε η Γαλλική Ινδοκίνα στην Ιαπωνία. Από το 1940, ιδρύθηκε από τον Κ. Κ. Βιετνάμ και τον Χο Τσι Μινχ το «Βιετμίν», ένα απελευθερωτικό κίνημα, με ραχοκοκαλιά τους κομμουνιστές, που έδρασε σ’ όλη τη διάρκεια της Γιαπωνέζικης κατοχής. Μετά την ήττα των Ιαπώνων τον Αύγουστο του 1945, οι αντάρτες Βιετμίν κατέλαβαν το Ανόι, κι έφτιαξαν μια μεταβατική κυβέρνηση, που κήρυξε την εθνική ανεξαρτησία ολόκληρης της χώρας. 

Όμως η κυβέρνηση της Γαλλίας, με τη βοήθεια και συμμετοχή των Άγγλων, το 1946, έστειλε στρατεύματα να καταστείλουν την… «εξέγερση». Ο «πόλεμος της Ινδοκίνας» συνεχίστηκε με όλες τις γνωστές μορφές της αποικιακής καταπίεσης από την πλευρά των Γάλλων κι όλες τις μορφές ανορθόδοξου  ανταρτοπόλεμου από τους Βιετμίν. Μέχρι που στις 20 Ιουλίου 1954, με τη συντριπτική και μεγαλειώδη νίκη των Βιετναμέζων επί των Γάλλων στη μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου, ο πόλεμος αυτός τερματίζεται. Το Συνέδριο της Γενεύης όμως, αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Βιετνάμ, αλλά χώρισε τη χώρα στα δύο (Βόρειο και Νότιο), κατά μήκος του 17ου Παράλληλου. 

Και μετά… τους Αμερικάνους… 

Το Νότιο Βιετνάμ, ανακηρύχθηκε ως «δημοκρατία» με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, που δεν ήθελαν την επικράτηση των κομμουνιστών σε όλη τη χώρα. Έτσι το 1957, άρχισε ο νέος απελευθερωτικός αγώνας των «Βιετκόνγκ», κομμουνιστών ανταρτών του Νοτίου Βιετνάμ, του Λάος και της Καμπότζης, ενισχυόμενων από εφόδια και τακτικό στρατό της ελεύθερης λαϊκής δημοκρατίας του  Βορείου Βιετνάμ. 

Για να προστατεύσουν το καθεστώς του Νοτίου Βιετνάμ, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να στέλνουν στρατεύματα, με απόφαση του προέδρου Κένεντυ. Ο αριθμός τους  ξεπέρασε τις 500.000 άνδρες το 1965. Ένας από τους σκληρότερους πολέμους, που επικαιροποίησε στον 20 αιώνα… τη νίκη του Δαβίδ επί του Γολιάθ.

Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν φυσικά οι στρατηγικές ικανότητες των Βιετκόνγκ, ο σκληρός αγώνας τους, το τεράστιο κόστος για τις ΗΠΑ, η έκρηξη της κοινής γνώμης απέναντι στα χιλιάδες φέρετρα μέσα στα οποία επέστρεφαν τα παιδιά τους, η διεθνής αλληλεγγύη σε υλικό (ανθρωπιστικό και πολεμικό από ΕΣΣΔ, Κίνα, Τσεχοσλοβακία, κλπ.), η ανάπτυξη ενός τεράστιου παγκόσμιου κινήματος αλληλεγγύης που ένωσε τη νεολαία όλων των χωρών, που τραγουδήθηκε από τους πιο σημαντικούς τραγουδοποιούς κι έδωσε το όνομα του σε μια ολόκληρη γενιά. 

Από το 1973 άρχισαν να αποχωρούν οι Αμερικάνοι από το Βιετνάμ, καθώς οι Βιετκόνγκ καταλάμβαναν τη μια περιοχή μετά την άλλη. Η «αποχώρηση» που δεν ήταν οικειοθελής αποχώρηση φυσικά… «ολοκληρώθηκε» στις 30 Απριλίου 1975 με την επιτυχία της τελικής  «επιχείρησης Χο Τσι Μινχ» (9 – 30/4/1975) και την πτώση της Σαϊγκόν, όταν οι Βιετκόνγκ μπήκαν στο προεδρικό μέγαρο κι οι τελευταίοι Αμερικάνοι πεζοναύτες κρεμάζονταν από τα ελικόπτερα στην ταράτσα της πρεσβείας τους για να φύγουν άρον άρον. Στις 2 Ιουλίου 1976, το Βόρειο και το Νότιο Βιετνάμ ενώθηκαν και σχημάτισαν τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ. 

Οι αριθμοί του πολέμου… 

Οι νεκροί του πολέμου για το βόρειο Βιετνάμ από τις πολεμικές συγκρούσεις και τις εναέριες επιδρομές του αμερικανικού στρατού φτάνουν τους 1.489.000 πολεμιστές και αμάχους. Άλλες περίπου 400.000 θύματα υπήρξαν στην Καμπότζη και στο Λάος. Ο αντίστοιχος αριθμός για το Νότιο Βιετνάμ αγγίζει τα 1.119.000 θύματα, μεταξύ των οποίων ήταν 58.000 Αμερικανοί στρατιώτες. Ένας στους δώδεκα Βιετναμέζους τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια του αιματηρού πολέμου. Ο οπλισμός που χρησιμοποιήθηκε ήταν ο μεγαλύτερος που έχει χρησιμοποιηθεί σε πόλεμο παρόμοιας έκτασης. 7.800.000 τόνοι βομβών ρίχτηκαν από τον αμερικανικό στρατό μόνο στο βόρειο Βιετνάμ. Τα χημικά όπλα που χρησιμοποιήθηκαν ξεπερνούσαν κατά έξι φορές σε ισχύ τις πυρηνικές βόμβες που ρίχτηκαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι κι έχουν αντίκτυπο μέχρι και σήμερα στη χώρα, που συνεχίζει να πλήττεται από τερατογεννέσεις.

Οι φωτογραφίες

Ήταν ο πρώτος πόλεμος στον οποίο έπαιξαν τόσο καθοριστικό ρόλο οι πολεμικοί ανταποκριτές κι οι φωτογραφίες τους. 10 από αυτές, τις πιο γνωστές, θα σας παρουσιάσουμε σήμερα.

Ο μοναχός Thich Quang Duc, αυτοπυρπολείται στη Σαϊγκόν για να διαμαρτυρηθεί για τις διώξεις των βουδιστών από την κυβέρνηση του Νοτίου Βιετνάμ στις 11 Ιουνίου 1963. Το παράδειγμά του ακολούθησαν πολλοί άλλοι βουδιστές μοναχοί. Η φωτογραφία προκάλεσε παγκόσμια οργή και επιτάχυνε το τέλος της κυβέρνησης Ngo Dinh Diem. Φωτογράφος Malcolm Browne του Associated press. Η φωτογραφία κέρδισε τον παγκόσμιο τίτλο της καλύτερης δημοσιογραφικής φωτογραφίας της χρονιάς.

Ο στρατηγός της αστυνομίας Nguyen Ngoc Loan, πυροβολεί στο κεφάλι τον Nguyen Van Lem, ύποπτο για συνεργασία με τους Βιετκόνγκ. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 1 Φεβρουαρίου 1968 από τον Eddie Adams, που δήλωσε «Δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτή την φωτογραφία : ο αποδέκτης της σφαίρας και ο Nguyen Ngoc Loan. Ο Loan σκότωσε τον Βιετκόνγκ. Εγώ σκότωσα τον Loan με τη φωτογραφική μου μηχανή. Οι φωτογραφίες είναι τα πιο ισχυρά όπλα στον κόσμο». Αν προσέξετε καλά, φαίνεται η σφαίρα καθώς βγαίνει από το κεφάλι του Βιετκόνγκ. Για τη φωτογραφία αυτή, πήρε το βραβείο Πούλιτζερ το 1969. Έχει γίνει μια από τις πιο γνωστές και «δυνατές» φωτογραφίες, όχι μόνο για τον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά και γενικότερα.

Στις 8 Ιουνίου του 1972, το χωριό Trang Bang στο νότιο Βιετνάμ βομβαρδίστηκε με βόμβες ναπάλμ. Όλοι έτρεχαν να γλυτώσουν από τη φωτιά κι ανάμεσά τους τα παιδιά της φωτογραφίας. Το γυμνό κορίτσι ήταν η 9χρονη τότε Phan Thi Kim Phuc, τα ρούχα της οποίας είχαν πάρει φωτιά γι’ αυτό τα έβγαλε. Η μικρή από τότε είναι σύμβολο της βαρβαρότητας του πολέμου των Αμερικάνων. Τη φωτογραφία τράβηξε ο φωτογράφος του Associated Press Huynh Cong «Nick» Ut. Αυτός ο ίδιος μετέφερε το κορίτσι στο νοσοκομείο όταν λίγο μετά τη φωτογραφία λιποθύμησε. Ο φωτογράφος δήλωσε : «Έκλαιγα όταν την είδα να τρέχει. Αν δεν τη βοηθούσα, αν κάτι συνέβαινε και πέθαινε, νομίζω ότι θα αυτοκτονούσα». Και αυτή η φωτογραφία πήρε βραβείο Πούλιτζερ το 1973.

Στις 16η Μάρτη του 1968, μονάδα Αμερικανών στρατιωτών υπό τις διαταγές του υπολοχαγού Γουίλιαμ Κάλεϊ, εισβάλλει στο χωριό Μι Λάι στο Βιετνάμ, όπου βρίσκουν άμαχους, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους. Σφαγίασαν 507 ανθρώπους, ανάμεσά τους 173 παιδιά, 76 μωρά και 60 ηλικιωμένους. Πολλά από τα πτώματα βρέθηκαν ακρωτηριασμένα, ενώ υπήρξαν μαρτυρίες για βιασμούς και βασανισμούς. Οι ένοχοι αργότερα ψευτοδικάστηκαν, αλλά τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι. Τη φωτογραφία τράβηξε ο φωτογράφος του αμερικανικού στρατού Ρόναλντ Λ. Χέμπερλι.

Ένας νοσοκόμος του στρατού του Νότιου Βιετνάμ, φοράει μάσκα για να προστατευθεί από τη μυρωδιά των πτωμάτων που φαίνονται πίσω του. Πρόκειται για πάνω από 100 πτώματα των στρατιωτών των ΗΠΑ και του Νότιου Βιετνάμ, που σκοτώθηκαν σε μάχη με το Βιετκόνγκ στις 27 Νοεμβρίου 1965, κοντά στα σύνορα με την Καμπότζη. Φωτογράφος Horst Faas του Associated press.

Το σώμα ενός νεκρού Αμερικάνου στρατιώτη, πετιέται από το στρατιωτικό ελικόπτερο που τον μετέφερε, στην εμπόλεμη ζώνη δίπλα στα σύνορα με την Καμπότζη. Είναι 14 Μαη 1966 κι ο Γάλλος φωτογράφος Henri Huet του Associated press, πρόλαβε το «κλικ». Το 1971 ο Huet σκοτώθηκε μαζί με τον φωτογράφο του LIFE Larry Burrows και άλλους τρεις πολεμικούς ανταποκριτές, όταν ένα ίδιο στρατιωτικό ελικόπτερο που τους μετέφερε στην εμπόλεμη ζώνη, καταρρίφθηκε.

Κατά τη γνώμη μου, η πιο αντιπροσωπευτική φωτογραφία του πολέμου. Μια έφηβη Βιετκόνγκ έχει συλλάβει τον … «Ράμπο», έναν Αμερικάνο πιλότο που το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε. Δεν ξέρουμε τον Βιετκόνγκ φωτογράφο που τράβηξε αυτό το πλάνο το 1966. Στη διάρκεια του πολέμου οι Βιετκόνγκ κατέρριψαν πάνω από 1600 Αμερικάνικα αεροπλάνα. Ο Δαβίδ εξουδετέρωσε το Γολιάθ. Η πιο απλή απάντηση στα διάφορα κατοπινά δημιουργήματα του Χόλυγουντ, που στόχευσαν στην αλλαγή της ιστορίας στα μυαλά των νεότερων γενιών των ΗΠΑ … και όχι μόνο.

Ο πόλεμος τέλειωσε τη στιγμή που οι Βιετκόνγκ μπαίνουν στο προεδρικό μέγαρο στο Ανόι, όπως δείχνει η εικόνα. Ολόκληρο το Βιετνάμ είναι ελεύθερο. Είναι 30 Απριλίου του 1975 κι ο Τζέιμς Φέντον, ένας Βρετανός δημοσιογράφος, μπήκε στο προεδρικό μέγαρο πάνω στη ράχη του πρώτου άρματος μάχης.

Ο Hubert Van Es, ένας Ολλανδός φωτορεπόρτερ του UPI, τράβηξε αυτή τη φωτογραφία στις 29/4/1975. Στις 30/4/1975, αυτή η φωτογραφία ήταν πρωτοσέλιδο σ’ όλες τις εφημερίδες ου κόσμου, συνοδεύοντας το άρθρο που ανακοίνωνε το τέλος της Αμερικάνικης παρουσίας και την οριστική νίκη των Βιετκόνγκ. Αυτή θυμάμαι κι εγώ στην ασπρόμαυρη τηλεόραση που έκανε όλους μας στο σπίτι να πανηγυρίζουμε.

Τους Βιετκόνγκ οι Αμερικάνοι δεν τους έβλεπαν ποτέ. Οι στολές τους ήταν ίδιο χρώμα με τη ζούγκλα. Τους ένοιωθαν κατ’ ευθείαν σαν σφαίρες και εκρήξεις. Οι ελάχιστες φωτογραφίες που κυκλοφορούν, είναι τραβηγμένες από τους ίδιους τους Βιετκόνγκ, από άγνωστους φωτογράφους.

 Μάνος Δούκας