Το «χτύπημα» στη φιλοσοφία του ΚΕΘΕΑ είναι χτύπημα στην απεξάρτηση που ανοίγει το δρόμο στην ιδιωτικοποίησή της

Η ίδρυση του ΚΕΘΕΑ ως φορέα απεξάρτησης, με τη μορφή του αυτοδιοικούμενου ΝΠΙΔ, και η ανάπτυξη του μοντέλου της Θεραπευτικής Κοινότητας στην Ελλάδα, ως προσέγγιση στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, πραγματοποιήθηκαν στο έδαφος της ουσιαστικής έλλειψης υπηρεσιών αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης, παράλληλα με την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες αυτού του κοινωνικού φαινομένου, που εμφανίζεται με οξυμένη μορφή στη χώρα μας τη δεκαετία του '80.

Την ίδια περίοδο εξελίχθηκε και το «18 ΑΝΩ», ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του '90 αρχίζουν να αναπτύσσονται σε τοπικό επίπεδο και τα Κέντρα Πρόληψης.

Κοινή συνισταμένη των λεγόμενων «στεγνών» προγραμμάτων, αλλά και της φιλοσοφίας που διατρέχει την Πρόληψη, είναι ότι ο χρήστης αντιμετωπίζεται ως ενεργό κοινωνικό ον, που για διάφορους λόγους, ατομικούς, κοινωνικούς, ψυχολογικούς, πολιτισμικούς κ.ά., όταν ήρθε σε επαφή με τις ουσίες σε μια συγκεκριμένη κοινωνικοπολιτική στιγμή, «ανακάλυψε» διέξοδο και ανακούφιση από τις δυσκολίες και τα προβλήματά του.

Η ενίσχυση, η ευχαρίστηση που λαμβάνει κάθε φορά που επαναλαμβάνει τη χρήση, ενώ τα προβλήματά του όχι μόνο δεν επιλύονται, αλλά μεγαλώνουν εξαιτίας και της χρήσης, οδηγούν σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης, από τον οποίο δεν μπορεί να δραπετεύσει χωρίς ψυχοκοινωνικές αλλαγές που ο ίδιος χρειάζεται να μάθει να πραγματοποιεί στη ζωή του. Αυτήν τη δυνατότητα μπορεί να την παρέχει το πλαίσιο της Θεραπευτικής Κοινότητας.

Στη βάση της επιτυχίας της απεξάρτησης στο πλαίσιο των συγκεκριμένων προγραμμάτων βρίσκονται οι ιδέες της αλλαγής - προσωπικής και κοινωνικής - και της συλλογικής προσπάθειας για την επίτευξη του κοινού σκοπού. Οι αξίες της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού, η εμπιστοσύνη στις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου όταν αυτός εξελιχθεί σε ένα κοινωνικό πλαίσιο που θα θέσει στο επίκεντρο τον ίδιο και τις ανάγκες του, η υποταγή του «εγώ» στο «εμείς» και, μέσω αυτής, η σύνδεση της προσωπικής εξέλιξης με την εξέλιξη της ομάδας και τη δυνατότητά της να αλληλεπιδρά ενεργητικά με το περιβάλλον, με αποτέλεσμα την ανάδειξη μιας νέας ταυτότητας.

Η αποχή από τη χρήση, ενώ είναι προϋπόθεση της θεραπευτικής διαδικασίας, δεν αποτελεί αυτοσκοπό της. Προκύπτει ως αποτέλεσμα της σύνδεσης του ατόμου με την ανθρώπινη υπόσταση, την οποία προσδίδει το κοινωνικό σχετίζεσθαι, δείχνοντας γιατί η τοξικοεξάρτηση είναι μια ακραία μορφή αλλοτρίωσης, όπου το άτομο χάνει το βασικό χαρακτηριστικό του, την κοινωνική του υπόσταση.

Το ίδιο το σύστημα θέτει τους περιορισμούς στη θεραπεία

Ολα αυτά μπορεί να φαίνονται οικεία σε όσους απολύτως ρεαλιστικά οραματίζονται μια άλλη κοινωνία, σοσιαλιστική, όπου ο Κεντρικός Σχεδιασμός του εργατικού κράτους θα αναπτύξει τόσα προγράμματα, όσα είναι αναγκαία για την πλήρη απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη των εξαρτημένων, θα καταστείλει το εμπόριο των ναρκωτικών και θα προωθήσει την πρόληψη των εξαρτητικών συμπεριφορών, προάγοντας ένα μοντέλο που πολλές φορές προσομοιάζει και με τη φιλοσοφία της κοινοτικής συνύπαρξης της Θεραπευτικής Κοινότητας, στο σύνολο της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής που έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Ταυτόχρονα θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα, έχοντας τη δυνατότητα και τη δυναμική να εξαλείψει τις εξαρτήσεις, καθώς θα μεριμνά ιδιαίτερα για την κοινωνική ένταξη του εξαρτημένου σε ένα σύστημα που δίνει προοπτικές προσωπικής και κοινωνικής εξέλιξης, δίνοντας στον κάθε άνθρωπο πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνική ζωή, όρος απαραίτητος και για τη μείωση των υποτροπών.

Για τις αυξητικές διαστάσεις που λαμβάνει η τοξικομανία στη χώρα μας, δεν φταίει το μοντέλο της Θεραπευτικής Κοινότητας ή η φιλοσοφία της «στεγνής» θεραπείας στην τοξικοεξάρτηση, όπου αρκετοί μεθοδικά εδώ και χρόνια στοχοποιούν. Τους περιορισμούς στη θεραπεία τούς θέτει το σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα, που έχει οδηγό του την καπιταλιστική κερδοφορία.

Η κερδοφορία θέτει τους όρους για νομιμοποίηση των ναρκωτικών, στοχεύει στη μεγαλύτερη διείσδυση ιδιωτικών κεφαλαίων στην απεξάρτηση, διαχειρίζεται την τοξικοεξάρτηση με μοναδικό γνώμονα τη «λειτουργικότητα» του χρήστη (απλά να μην πεθάνει από ναρκωτικά, να μην επιβαρύνει τη δημόσια υγεία, να εργάζεται χωρίς να σκέφτεται, να έχει τη δυνατότητα «να ξεφεύγει» κάνοντας και χρήση).

Ουσιαστικά, δεν επιδιώκεται η πλήρης απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη του πρώην εξαρτημένου για λόγους οικονομικούς (κόστος - όφελος) και κατασταλτικούς, αφού ο εξαρτημένος είναι και πιο εύκολα χειραγωγήσιμος.

Περιθωριοποιούν τα «στεγνά» προγράμματα

Η ιστορία και του ΚΕΘΕΑ είναι διδακτική ως προς τα παραπάνω, στις τέσσερις δεκαετίες λειτουργίας του. Τη Θεραπευτική Κοινότητα, από κυρίαρχη θεραπευτική μέθοδο στο χώρο της απεξάρτησης και στη χώρα μας, θέλουν να τη μετατρέψουν σε μία περιθωριακή πρόταση, ακολουθώντας σε πολλές περιπτώσεις και τα διεθνή δεδομένα, που έχουν υλοποιήσει τόσο νεοφιλελεύθερες όσο και σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις.

Από την άλλη μεριά, οι θεραπευόμενοι του ΚΕΘΕΑ, του «18 ΑΝΩ», του «ΑΡΓΩ», του «ΔΙΑΠΛΟΥΣ», των Προγραμμάτων Προαγωγής Αυτοβοήθειας, δηλαδή των «στεγνών» θεραπευτικών προγραμμάτων, είναι αυτοί που όχι μόνο αλλάζουν την εξαρτητική τους σχέση με την ουσία, αλλά πλέον με καθαρό μυαλό αντιλαμβάνονται και τους όρους της ανάγκης για κοινωνικές αλλαγές. Αυτή την «αποτελεσματικότητα» αντιστρατεύονται όσοι έχουν βάλει διαχρονικά στο στόχαστρο τη «στεγνή» θεραπεία.

Με την ίδρυση του ΟΚΑΝΑ, ο οποίος από φορέας - συντονιστής της Πρόληψης και της Απεξάρτησης εξελίχθηκε γρήγορα σε φορέα παροχής υπηρεσιών θεραπείας, μέσω των προγραμμάτων υποκατάστασης και επιστημονικού επόπτη των Κέντρων Πρόληψης, προσαρμόστηκε και στη χώρα μας η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων στην κυρίαρχη πολιτική της αστικής διαχείρισης.

Υλοποιήθηκε και στην Ελλάδα πολύ γρήγορα αυτό που πλέον προαγόταν και από την Ευρωπαϊκή Ενωση: Ο χρήστης ξανάγινε «ασθενής» και η εξάρτηση απέκτησε τον πιο εκλεπτυσμένο ορισμό της «αυτοπροκαλούμενης χρόνιας υποτροπιάζουσας νόσου του εγκεφάλου», ενός ορισμού που περιγράφει μεν την επίδραση των ουσιών στον εγκέφαλο, αποκρύπτει όμως τις αιτίες της εξάρτησης και έντεχνα υποδαυλίζει τη δυνατότητα απεξάρτησης, αφού εστιάζει επιλεκτικά μόνο στη βιολογική διάσταση του φαινομένου.

Με κυρίαρχη την ιδεολογία της ιατρικοποίησης ενός πολυπαραγοντικού κοινωνικού φαινομένου, τα Κέντρα Πρόληψης ποτέ δεν ενισχύθηκαν ώστε να μπορέσουν να συμβάλουν αποφασιστικά στην αποτροπή των εξαρτήσεων, ενώ τα «στεγνά» προγράμματα κατηγορήθηκαν ως «ελιτίστικα», που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις πραγματικές ανάγκες του χρήστη. Προκρίθηκε η «μείωση της βλάβης» και η διαχείριση - συντήρηση του προβλήματος με άμβλυνση των πιο οξειών συνεπειών του, κατεύθυνση που ενισχύθηκε από την ένταση και έκταση που έπαιρναν η χρήση και η εξάρτηση την περίοδο της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.

Επίσης, με μια διαδοχικότητα και με πλήρη συμφωνία μεταξύ τους, όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις πήραν νομοθετικές πρωτοβουλίες που δεν ανταποκρίνονταν στα επιδημιολογικά δεδομένα της χώρας, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την ίδρυση Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης για την ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος της πρωτεύουσας.

Παράλληλα, άσκησαν πολιτική που ενίσχυσε την αθώωση και νομιμοποίηση της κάνναβης, με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων, δημιουργώντας νέα πεδία κερδοφορίας για τα μονοπώλια. Κι όλα αυτά διαμορφώνοντας ένα συνεχώς διευρυνόμενο έδαφος στον ιδιωτικό τομέα να επενδύει στην απεξάρτηση.

Αγώνας για ζωή ολόκληρη, όχι με δόσεις!

Την τελευταία δεκαετία, η ακόμα μεγαλύτερη πρόσδεση του ΚΕΘΕΑ στην εκάστοτε κυβερνητική πολιτική, μέσω της υπαγωγής του στους φορείς της γενικής κυβέρνησης και η πίεση πολλές φορές από τη μείωση της προσέλευσης εξαρτημένων, ως αποτέλεσμα του γενικότερου προσανατολισμού της απεξάρτησης υπέρ της υποκατάστασης, σε συνδυασμό με το πάγωμα των προσλήψεων, οδήγησε σε διαχειριστικές «λύσεις» συνενώσεων, κατάργησης υπηρεσιών, ανάπτυξής του μέσω προγραμμάτων με ημερομηνία λήξης (π.χ. ΕΣΠΑ), ενίσχυσής του με προσωπικό ορισμένου χρόνου. Ολα αυτά αντικειμενικά άφηναν το αποτύπωμά τους και στην ίδια τη φιλοσοφία της Θεραπευτικής Κοινότητας.

Από αυτήν τη σκοπιά, η κατάργηση του αυτοδιοίκητου του ΚΕΘΕΑ με ΠΝΠ, το 2019, ήρθε να επισφραγίσει την πολιτική όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων για την τοξικοεξάρτηση και τη στρατηγική τους συμφωνία με την πολιτική της ΕΕ για τα ναρκωτικά, ανοίγοντας το δρόμο για την πλήρη μετάλλαξη του ΚΕΘΕΑ σε έναν οργανισμό που δεν θα διακρίνεται πια από άλλους ομοειδείς οργανισμούς για το ιδιαίτερο θεραπευτικό του μοντέλο. Προετοιμάζουν το έδαφος ώστε η «στεγνή» θεραπεία να παίξει υποστηρικτικό ρόλο στην υποκατάσταση.

Ο κανονισμός λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ, τον οποίο επεξεργάζεται αυτή την περίοδο το πρώτο διορισμένο ΔΣ, δεν έχει στόχο την ενίσχυση των Θεραπευτικών Προγραμμάτων και των Κοινοτήτων. Κύριος στόχος είναι το χτύπημα στον δωρεάν και δημόσιο χαρακτήρα των υπηρεσιών απεξάρτησης και η κλιμάκωση αυτή και στο ΚΕΘΕΑ πιθανά θα συνοδευτεί προοπτικά από ιδιωτικοποίηση μέρους των υπηρεσιών του, είτε με άμεση πληρωμή, είτε μέσω ασφαλιστικών ταμείων και ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών.

Επομένως, ο αγώνας για να εμποδιστεί κάθε κυβερνητικός σχεδιασμός, όπως και ο αγώνας για την κατάργηση της ΠΝΠ και την επαναφορά του αυτοδιοίκητου στο ΚΕΘΕΑ, είναι αγώνες που μπορούν να δυναμώσουν και να ανοίξουν το δρόμο για την ανατροπή της αρνητικής κατάστασης στην απεξάρτηση.

Αγώνες που πρέπει να συνδεθούν με αιτήματα για μαζικές προσλήψεις μόνιμων εργαζομένων με πλήρη δικαιώματα, κατάργηση των ελαστικών μορφών εργασίας, κατάργηση κάθε ιδιωτικής δραστηριότητας στους τομείς της Υγείας, της Πρόνοιας και της απεξάρτησης, γενναία οικονομική ενίσχυση των δομών απεξάρτησης από τον κρατικό προϋπολογισμό, ίδρυση τόσων προγραμμάτων απεξάρτησης όσων έχει ανάγκη η χώρα. Ταυτόχρονα, χρειάζεται να δυναμώνει ο αγώνας ενάντια στη νομιμοποίηση των ναρκωτικών, της κυριαρχίας των αποτυχημένων πολιτικών της «μείωσης της βλάβης» (π.χ. ΧΕΧ).

Κυρίως όμως χρειάζεται να δυναμώσει το κύριο μέτωπο που πρέπει να στοχεύει αυτός ο αγώνας, δηλαδή ενάντια στους όρους που συντηρούν και αναπτύσσουν την ίδια την τοξικοεξάρτηση, και οι όροι αυτοί βρίσκονται στο σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Και σ' αυτόν τον αγώνα οι κομμουνιστές και μέσα από τους φορείς του κινήματος θα πρωτοστατήσουμε, για ζωή ολόκληρη ...όχι με δόσεις. Γιατί χρέος μας είναι η ζωή.

 

«Ζωή ολόκληρη, όχι με δόσεις- Κάτω τα χέρια από το ΚΕΘΕΑ»