Το πέρασμα σε μια νέα ανοδική πορεία προϋποθέτει να ξεκινάει η καθοδήγηση και δράση από τη στρατηγική μας

Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη» που συνεχίζει να δημοσιεύει αποσπάσματα από τις ομιλίες των αντιπροσώπων που πήραν τον λόγο στο 21ο Συνέδριο του Κόμματος. Θυμίζουμε ότι για το Α' Θέμα του Συνεδρίου, που αφορούσε τον Απολογισμό δράσης της ΚΕ και της Κεντρικής Επιτροπής Οικονομικού Ελέγχου (ΚΕΟΕ) και τον Προγραμματισμό δράσης έως το 22ο Συνέδριο, πήραν τον λόγο συνολικά 67 σύνεδροι.

* * *

Η Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στάθηκε στη σημασία της δράσης πάνω στο κύριο ζήτημα που έθεσε το Συνέδριο, την ανάπτυξη της ικανότητας του Κόμματος να προσανατολίζει, να οργανώνει την ταξική πάλη με άξονα το Πρόγραμμά του, αξιοποιώντας όλα τα συμπεράσματα από τη μελέτη της Ιστορίας του. Δηλαδή δρώντας στον καθημερινό ταξικό αγώνα με επίκεντρο την ανάπτυξη συνείδησης και θέλησης πάλης για τον σοσιαλισμό, καθώς όπως τόνισε το ζήτημα της θεωρίας ως κινητήριας δύναμης της ταξικής πάλης βρίσκεται στον πυρήνα του καθοδηγητικού ζητήματος.

Σημείωσε ακόμα ότι στο έδαφος του καπιταλισμού έχουν συγκεντρωθεί φαινόμενα όπως η ψηφιοποίηση, οι εναλλακτικές μορφές στην παραγωγή Ενέργειας, οι σύγχρονες βιοτεχνολογίες, που οι τεράστιες δυνατότητές τους για την κοινωνική ευημερία απαιτούν σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές σχέσεις, και τα οποία απαιτούν διαλεκτική - υλιστική ανάλυση και συνθετική φιλοσοφική θεώρηση, ενίσχυση της επαναστατικής θεωρίας ως προϋπόθεση για την επαναστατική πράξη του ίδιου του Κόμματος.

Τόνισε πως η απαιτούμενη τομή στην ιδεολογική δουλειά απαιτεί γενναιοδωρία στον καταμερισμό μεταξύ πνευματικής και πρακτικής εργασίας σε όλα τα επίπεδα, προσήλωση, αποφασιστικότητα, συλλογικότητα, και πως οι δείκτες του «Ριζοσπάστη» και του πολιτικού βιβλίου εξακολουθούν να είναι αμείλικτα χαμηλοί, ενώ έφερε και μια σειρά παραδείγματα για το πώς τα συμπεράσματα από το Δοκίμιο Ιστορίας του Κόμματος, της μελέτης για το 1821 και άλλες εκδόσεις συμβάλλουν στο σήμερα, στην ικανότητα του Κόμματος να οργανώνει λαϊκές δυνάμεις.

Ο Κώστας Παπαδάκης, μέλος της ΚΕ και ευρωβουλευτής, αναφέρθηκε στην αντιλαϊκή στρατηγική της ΕΕ, υπό το φως και των νέων στοιχείων που ανέδειξαν η καπιταλιστική κρίση και η πανδημία. Εφερε ζωντανά παραδείγματα από την ιδεολογική - πολιτική δουλειά που γίνεται ώστε να στρατεύονται οι λαοί με αυτήν τη στρατηγική, αξιοποιώντας την υποχώρηση του κινήματος και των απαιτήσεων. Αλλά και τη διαμόρφωση ενός ολόκληρου πλαισίου προγραμμάτων και μηχανισμών, στο πλαίσιο και του «κοινωνικού πυλώνα» της ΕΕ, που στοχεύει στην απαλλαγή κράτους και εργοδοσίας από κάθε υποχρέωση, στην εξοικείωση των εργαζομένων με τα ελάχιστα, σε αντίθεση με τις ανάγκες και τις πραγματικές δυνατότητες για την ικανοποίησή τους. Αναφέρθηκε τέλος στη σημασία που έχει το σταθερό μέτωπο απέναντι στη σοσιαλδημοκρατία και τον οπορτουνισμό, όπως και στη συμβολή του επιτελείου της Ευρωκοινοβουλευτικής Ομάδας και των Οργανώσεων του Εξωτερικού σ' αυτήν την αντιπαράθεση.

Ο Γιάννης Τασιούλας, μέλος της ΚΕ και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Οικοδόμων, αναφέρθηκε στην πείρα από την παρέμβαση στο εργατικό κίνημα, στην ανάγκη βελτίωσης του περιεχομένου δράσης των σωματείων, στην αντιπαράθεση, στην οργάνωση και με νέες μορφές ανά κλάδο, στην ανάπτυξη αγώνων και στη σημασία της πρωτοβουλίας των κινήσεων. Ανέδειξε την ανάγκη σε κάθε κλάδο να φωτίζεται η πρόταση του Κόμματος. Στάθηκε τέλος στη σημασία που έχει η παρέμβαση των σωματείων στη συνοικία για το σύνολο των όρων ζωής της εργατικής τάξης, στη σημασία και τον ρόλο των στελεχών που δουλεύουν στα σωματεία, στον έλεγχο της δουλειάς τους.

Από το θέμα της έκθεσης στις πανελλαδικές εξετάσεις πήρε αφορμή η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ, για να μιλήσει για το δήθεν «ελεύθερο πνεύμα» των μεταμοντέρνων αντιλήψεων, που στα μάτια των νέων φαντάζει ως συγκρουσιακό. Αποδομώντας το, είπε χαρακτηριστικά ότι «ο καπιταλισμός όσο πιο πολύ σαπίζει τόσο πιο πολύ χρησιμοποιεί τη λέξη επανάσταση»... Μίλησε για τον ιδεολογικό ρόλο του Πολιτισμού, που ακουμπά στη νεολαία των λαϊκών στρωμάτων, και αναφέρθηκε ακόμα στην πρωτότυπη μελετητική δουλειά που αναπτύσσει το ΚΚΕ σ' αυτόν τον τομέα, η οποία αγγίζει ευρύτερα και εκτιμάται.

Η προώθηση των καθηκόντων να συμβαδίζει με τη συλλογικά κατεκτημένη γνώση

Ο Κώστας Σκολαρίκος, υπεύθυνος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ, αναφέρθηκε στην ανάγκη η προώθηση των καθηκόντων του Κόμματος να συμβαδίζει με τη γνώση, τα συμπεράσματα που συλλογικά το Κόμμα έχει κατακτήσει από τη μελέτη της Ιστορίας του, απέναντι και στον διογκούμενο αντικομμουνισμό, που πατά πάνω στην ιστορική διαστρέβλωση, στον οπορτουνισμό, και στρεβλώνει την Ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος, με το βλέμμα στο σήμερα. Αναφερόμενος στον απολογισμό του προηγούμενου διαστήματος, στάθηκε στη συστηματική προσπάθεια για διεύρυνση των συνεργατών του Τμήματος, στη συγκρότηση και βοήθεια ομάδων δουλειάς σε Οργανώσεις Περιοχής, προσπάθεια που αύξησε τις δυνατότητες του μελετητικού έργου, ενώ έφερε στην επιφάνεια νέα ζητήματα προς επίλυση. Ανέδειξε επίσης τη σημασία κατάκτησης ενιαίας αντίληψης στη βάση του Προγράμματος, κατάκτησης επιστημονικής μεθοδολογίας, στήριξης και ελέγχου από τις Οργανώσεις του Κόμματος και νέων επιστημόνων, με την αξιοποίηση και κατάλληλων μορφών.

Ο Νίκος Ρεμπάπης, μέλος του Γραφείου Τύπου της ΚΕ, αναφέρθηκε στην πολύπλευρη παρέμβαση του αντιπάλου για να διαστρεβλώσει την έννοια της προόδου, χτίζοντας κάλπικες διαχωριστικές γραμμές εγκλωβισμού λαϊκών στρωμάτων και νεολαίας. Στάθηκε στη σημασία που έχουν η ανάδειξη της ουσίας της προόδου και η δυνατότητα σύγχρονων επεξεργασιών από το Κόμμα για μια σειρά ζητήματα, δυνατότητα που δεν θα υπήρχε χωρίς την επεξεργασία σύγχρονου επαναστατικού Προγράμματος τα προηγούμενα χρόνια. Μεταξύ άλλων μίλησε και για την παρέμβαση του Κόμματος στο διαδίκτυο, τη διεισδυτικότητα των θέσεών του, το συμπέρασμα ότι είναι η δράση του Κόμματος στην «πραγματική» ζωή αυτό που μπορεί να τροφοδοτήσει την καλύτερη παρέμβαση και στον χώρο αυτό, με τις σύνθετες απαιτήσεις από τη δράση κάθε είδους μηχανισμών.

Στα ζητήματα της ιδεολογικής διαπάλης μέσα στη νεολαία στάθηκε η Κωνσταντίνα Τσιουπρά από το Γραφείο του ΚΣ της ΚΝΕ. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε σε κινήματα που στηρίζονται από αστικές δυνάμεις ή χρηματοδοτούνται απευθείας από αστικές κυβερνήσεις, αποπροσανατολίζοντας από τον πραγματικό αντίπαλο, όπως αυτά γύρω από τον άξονα του «πράσινου - κοινωνικά δίκαιου καπιταλισμού», σε ιδεολογήματα γύρω από την «ελευθερία ατομικής επιλογής», το «κοινωνικό φύλο», την «ελευθερία» της ναρκωχρησίας κ.ά., τα οποία συνδυάζονται με τις θεωρίες περί ατομικής διεξόδου, ατομικής ανέλιξης, νεανικής επιχειρηματικότητας κ.ο.κ., αλλά και με τον αντικομμουνισμό, τη συντονισμένη προσπάθεια να ταυτίζεται το ΚΚΕ με τη συντήρηση. Σε ό,τι αφορά τις αντιλαϊκές αλλαγές στην Εκπαίδευση, στα Εργασιακά και αλλού, σημείωσε ότι η συζήτηση πάει αντικειμενικά στην οικονομία, στην προβολή της «μεγάλης εικόνας», του πραγματικού αντιπάλου, σε αντιπαράθεση με τη ζωή που έχουμε ανάγκη σήμερα και τις δυνατότητες να την αποκτήσουμε, και αυτή είναι μια συζήτηση που δίνει αντοχή στο κίνημα.

Η Μαρία Γαβαλά, μέλος της ΚΕ και Γραμματέας της Επιτροπής Περιοχής Θεσσαλίας, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στη σημασία της αυτοκριτικής εξέτασης της δουλειάς, στην επιμονή στη συζήτηση στις Κομματικές Οργανώσεις για την αφομοίωση των επεξεργασιών του Κόμματος, στη σημασία της κατάρτισης σχεδίου για την προώθηση της Κοινωνικής Συμμαχίας. Αναφέρθηκε ακόμα στην πείρα που συγκεντρώθηκε στην περιοχή από σημαντικούς εργατικούς - λαϊκούς αγώνες το προηγούμενο διάστημα, στις ανάγκες που προκύπτουν από την δουλειά στους αγροτικούς συλλόγους της περιοχής. Στάθηκε τέλος στη σημασία που έχει η αναβάθμιση της ιδεολογικής δουλειάς, που θα απαντάει στα περί «αταξικού χαρακτήρα» της ανάπτυξης, στις αυταπάτες ότι διέξοδος είναι μια άλλη κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, στο τι είναι προοδευτικό και τι συντηρητικό, τι ρεαλιστικό και τι ουτοπικό σήμερα.

Η Ντίνα Κουζιάκη, από την ΚΟ Δυτικής Μακεδονίας, στάθηκε σε πλευρές της ιδεολογικής διαπάλης σχετικές με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς, που εκφράζονται με την απολιγνιτοποίηση στην περιοχή και τις επιπτώσεις της λεγόμενης «πράσινης μετάβασης». Μίλησε για την προσπάθεια της Οργάνωσης να φωτίζει συγκεκριμένα αυτές τις εξελίξεις με αφετηρία το Πρόγραμμα του Κόμματος, επιμένοντας στο ποιο είναι το κριτήριο του ενεργειακού σχεδιασμού. Ανέδειξε ότι στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης ανάμεσα στα αστικά κόμματα δεν είναι ο ίδιος ο σχεδιασμός, αλλά το πώς αυτός θα προχωρήσει. Αναφέρθηκε στα βασικά ζητήματα της διαπάλης, όπως αυτά προκύπτουν από τις άλλες πολιτικές δυνάμεις («ενεργειακή δημοκρατία», «δίκαιη μετάβαση», αξιοποίηση της κλιματικής αλλαγής, εκβιαστικά διλήμματα όπως «ανεργία ή επένδυση» κ.λπ.), και μετέφερε πείρα από τη συγκρότηση και δράση του Συντονιστικού Φορέων και Σωματείων ενάντια στους σχεδιασμούς αυτούς.

Η επαναστατική στρατηγική του ΚΚΕ επιδρά θετικά και σε άλλα κόμματα στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα

Στις διεθνείς εξελίξεις και στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα στάθηκε ο Γιώργος Μαρίνος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ως προς το πρώτο, ανέδειξε ως κεντρικό ζήτημα τον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ - Κίνας, που όπως είπε έχει καθοριστική σημασία συνολικά για τις διεθνείς εξελίξεις. Για την Κίνα σημείωσε ότι είναι ένα ισχυρό καπιταλιστικό κράτος που αναπτύσσεται, διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία και η διαμάχη με τις ΗΠΑ εξελίσσεται σε σκληρή αντιπαράθεση, που θα έχει διάρκεια. Για τις δε ΗΠΑ ανέδειξε την προσπάθεια που κάνουν να ενισχύουν τις συμμαχίες τους, τις παρεμβάσεις τους σε διάφορα σημεία του πλανήτη, όπου διασταυρώνονται οι ευρωατλαντικοί σχεδιασμοί με αυτούς της Κίνας.

Μίλησε για τον σχεδιασμό και τις ιμπεριαλιστικές διευθετήσεις που προωθεί το ΝΑΤΟ, ενώ ανέδειξε την επιθετική στάση της ελληνικής αστικής τάξης, τις συμμαχίες της με Αίγυπτο, Ισραήλ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.λπ., τη γενικότερη εμπλοκή της στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και τη μετατροπή της χώρας σε ΝΑΤΟικό ορμητήριο. Για την τουρκική αστική τάξη, σημείωσε ότι έχει πλεονεκτήματα στον συσχετισμό στην περιοχή, αξιοποιεί τις σχέσεις της με ΗΠΑ και ΕΕ, κάτι που επιδρά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με βάση τα παραπάνω, ανέδειξε ότι οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις αστικές τάξεις είναι μόνιμες εστίες κινδύνων για τους λαούς.

Σε ό,τι αφορά το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, επεσήμανε το αυξημένο κύρος που έχει κατακτήσει το ΚΚΕ διεθνώς και πρόσθεσε ότι η πείρα από την αποκατάσταση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του Κόμματος επιδρά θετικά και σε άλλα κόμματα, δημιουργεί δυνατότητες για να επικεντρωθεί η προσοχή στο κεντρικό ζήτημα, τον χαρακτήρα της εποχής ως εποχής περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, και στη στρατηγική που υπηρετεί αυτόν τον στόχο. Μίλησε τέλος για τη διαπάλη στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, αναδεικνύοντας ότι η προσκόλληση της πλειοψηφίας των κομμάτων στη στρατηγική των σταδίων έχει ιστορική αναφορά και φόρτιση.

Ο Γιάννης Τσιούτρας, από την Οργάνωση της Θεσσαλίας, στάθηκε στην παρέμβαση του Κόμματος στους βιοπαλαιστές αγρότες, μεταφέροντας πείρα όπως από την περίοδο των καταστροφικών πλημμυρών του «Ιανού». Ανέδειξε τις δυνατότητες παρέμβασης των κομμουνιστών στους αγροτικούς συλλόγους, αλλά και την ανάγκη να ξεπεραστούν καθυστερήσεις στην ένταξη γυναικών στο αγροτικό κίνημα. Ανέφερε τέλος ότι οι εξελίξεις στην περιοχή, οι καταστροφές που φέρνουν σε δεινή θέση τους αγρότες, είναι μια καθαρή απόδειξη ότι στο πλαίσιο του καπιταλισμού η επιστήμη και η τεχνολογία δεν αξιοποιούνται για την προστασία του λαού, όπως φάνηκε με τις πλημμύρες και τον σεισμό.

Σε πλευρές της καθοδήγησης των Οργανώσεων Εξωτερικού του Κόμματος στάθηκε ο Παναγιώτης Ρετζελάς, από την Οργάνωση της Δυτικής Ευρώπης, αναδεικνύοντας τις δυσκολίες με τις οποίες έχουν να αναμετρηθούν, αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν. Μίλησε για τη μελετημένη παρέμβαση σε Ελληνες και ξένους εργάτες στις χώρες όπου δρουν οι Οργανώσεις του Κόμματος, για το μέτωπο που έχουν απέναντι σε αστικές και οπορτουνιστικές - ρεφορμιστικές δυνάμεις. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στη μεγάλη εκδήλωση για την Επιστήμη και την Ερευνα που διοργάνωσε το Κόμμα στο Λονδίνο, με ομιλητή τον Δ. Κουτσούμπα, και τον αντίκτυπο που αυτή είχε. Μετέφερε επίσης πείρα από τη δράση μελών του Κόμματος σε συνδικαλιστικά όργανα εργαζομένων σε πανεπιστήμια, ενώ αναφέρθηκε στα πολύ θετικά εκλογικά αποτελέσματα που είχε το ΚΚΕ στις κάλπες που στήθηκαν στο εξωτερικό στις εκλογές του 2019.

Στην αξία της ιδεολογικής δουλειάς και στην εξειδίκευση της στρατηγικής του Κόμματος για τη δράση στις γυναίκες εργατικής - λαϊκής ένταξης και καταγωγής αναφέρθηκε η Χριστίνα Σκαλούμπακα, μέλος της ΚΕ και πρόεδρος της ΟΓΕ. Ανέδειξε ότι μόνο το ΚΚΕ μπορεί να συνδέσει την πάλη ενάντια στην ανισοτιμία της γυναίκας με την πάλη για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, ενώ αναφέρθηκε στο ιδεολογικό μέτωπο απέναντι στις δυνάμεις της αστικής τάξης και του οπορτουνισμού, που παρεμβαίνουν με πρόταγμα τον φεμινισμό και την αντίθεση στην «πατριαρχία». Ξεχωριστή αναφορά έκανε στην πείρα από την κοινή δράση του ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος με το εργατικό κίνημα, ξεχωρίζοντας ότι η δράση αυτή δεν είχε τυπικό αλλά ουσιαστικό χαρακτήρα, για να χτίζεται η συμμαχία στη βάση.

Ο Γιάννης Γωνιανάκης, από την Οργάνωση της Κρήτης, μετέφερε πλούσια πείρα από την παρέμβαση των μελών του Κόμματος στο εργατικό - συνδικαλιστικό κίνημα, από την αναγνώρισή τους ως ηγετών σε κλάδους όπως τα Τρόφιμα - Ποτά. Στάθηκε στην ιδεολογικοπολιτική πάλη μέσα στα Εργατικά Κέντρα, που βοηθάει να γίνεται πιο αποκαλυπτικός ο ρόλος του εργοδοτικού - κυβερνητικού συνδικαλισμού. Μίλησε για το βασικό ζήτημα οι ΚΟΒ και τα εργατικά στελέχη να αξιοποιούν τα πάντα προκειμένου να πάνε μπροστά την εργατική τάξη, να υπάρχει στενή επαφή με κάθε κλάδο, να μεταφέρεται πείρα, να αναδεικνύονται νέα εργατικά στελέχη που παίρνουν πρωτοβουλίες και αντιμετωπίζουν με όρεξη κάθε μάχη.

Τα ζητήματα καθοδήγησης στην πρώτη γραμμή

Σε ζητήματα καθοδήγησης στάθηκε ανάμεσα σε άλλα ο Θοδωρής Χιώνης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ, σημειώνοντας ότι το πέρασμα σε μια νέα ανοδική πορεία του Κόμματος δεν θα είναι απλά μια «βελτιωμένη συνέχεια της εσωκομματικής λειτουργίας και δράσης». Η ποιοτική δουλειά, εξήγησε, συνίσταται στην επεξεργασία του περιεχομένου και των μεθόδων καθοδήγησης, στην ενότητα λόγων και έργων για τις αποφάσεις, στη μάχη μπροστά στις αντικειμενικές δυσκολίες και κυρίως στις υποκειμενικές αδυναμίες.

Σε σχέση με τη λειτουργία και δράση των ΚΟΒ, ανέδειξε πιο συγκεκριμένα τα βήματα που πρέπει να γίνουν σε ζητήματα όπως η εξειδίκευση και η εκλαΐκευση, στην ένταξη νέων μελών στο Κόμμα και στην ΚΝΕ, στη δημιουργία ταξικών συσπειρώσεων και μορφών λαϊκής οργάνωσης. Μετέφερε παραδείγματα από Οργανώσεις της ΚΟ Αττικής, από την επεξεργασία θέσεων και διεκδικήσεων με αφετηρία τη στρατηγική του Κόμματος, σημειώνοντας την ανάγκη αυτές να μην είναι αποσπασματικές, να εκφράζονται και σε σχέδιο οικοδόμησης, να βοηθούν τις ΚΟΒ να «βλέπουν όλο το γήπεδο».

Στη δουλειά στο μέτωπο της προπαγάνδας αναφέρθηκε ο Τάσος Αντωνίου από την Οργάνωση Πελοποννήσου. Μίλησε για τα σοβαρά βήματα που έχει κάνει το Τμήμα Προπαγάνδας του Κόμματος σε όλα τα επίπεδα, στη βοήθεια που δίνει ώστε να διεισδύει η στρατηγική μας σε εργατικό - λαϊκό κόσμο. Στάθηκε επίσης στο πώς επιδρούν στην προπαγάνδα μια σειρά αλλαγές, όπως οι νέες τεχνολογίες, το γενικό μορφωτικό επίπεδο που έχει αλλάξει, η δουλειά που κάνουν η αστική Εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, τα επιτελεία αστικών κομμάτων και εταιρείες επικοινωνίας. Ανέδειξε τις δυνατότητες που υπάρχουν για να γίνει ακόμα πιο εύστοχη η προπαγάνδα του Κόμματος, όπως με αξιοποίηση συνδυαστικά έντυπων και ψηφιακών υλικών, που τα πρώτα θα παραπέμπουν στα δεύτερα, αφού μεγάλο κομμάτι κόσμου είναι πλέον πιο εξοικειωμένο με τέτοιες πλευρές, κάτι που μπορεί να κάνει πιο αποτελεσματικό το προπαγανδιστικό υλικό του Κόμματος.

Πείρα από την παρέμβαση στους αυτοαπασχολούμενους της Κεντρικής Μακεδονίας μετέφερε η Αθανασία Χατζή, ξεχωρίζοντας μεταξύ άλλων το πώς επιδρά ο ψηφιακός μετασχηματισμός, που επιταχύνθηκε μέσα στην πανδημία, σε όσους ασχολούνται με τους κλάδους π.χ. του Εμπορίου, των Μεταφορών κ.λπ. Αναφέρθηκε στη διαπάλη στο κίνημα των αυτοαπασχολούμενων, όπως κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων των εμπόρων της Θεσσαλονίκης για το άνοιγμα των καταστημάτων, όπου εκφραζόταν η αντίληψη της κάθε δύναμης που παρεμβαίνει σχετικά με τον χαρακτήρα της οικονομικής κρίσης. Μίλησε τέλος για τις επιπτώσεις στις γυναίκες αυτοαπασχολούμενες από την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας και τόνισε την ανάγκη να ανοίγει με κάθε αφορμή, αποφασιστικά και επεξεργασμένα, η συζήτηση για τον άλλο δρόμο ανάπτυξης.