Η απελευθέρωση της Κορίνθου από τους Γερμανούς

   

Η απελευθέρωση της Κορίνθου από τους Γερμανούς.7-10 Οκτωβρίου 1944

 Ο Τ. SOUTHWELL KEELY πολεµικός ανταποκριτής της αυστραλέζικης εφηµερίδας Sydney Morning Herald περιγράφει τις φρενήρεις πανηγυρικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Κορίνθου σε όλο το μήκος της παραλιακής Κορινθίας.

Για την απελευθέρωση της Κορινθίας δεν υπάρχει σαφώς προσδιορισμένος χρόνος. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι συνέβη στις 7 Οκτωβρίου 1944, ωστόσο ο Τ. SOUTHWELL KEELY πολεµικός ανταποκριτής της αυστραλέζικης εφηµερίδας Sydney Morning Herald στην ανταπόκρισή του της 15ης Οκτωβρίου 1944 από την Ελλάδα (µέσω Λονδίνου) τοποθετεί την απελευθέρωση της Κορινθίας στις 10 Οκτωβρίου 1944.
Το ρεπορτάζ του περιγράφειτην καταστροφή που άφησαν οι Γερµανοί στο πέρασµά τους, αλλά και την ευφορία του πληθυσµού για την πτώση των Ναζί και την απελευθέρωση. Η περιγραφή του ταιριάζει απόλυτα µε το διαδεδοµένο βίντεο της Pathe του Βρετανικού στρατού (από όπου και οι φωτογραφίες του άρθρου) το οποίο δείχνει την θριαµβευτική ποµπή των βρετανικών και ελληνικών αντάρτικων στρατευµάτων (ΕΛΑΣ) στην παραλιακή ζώνη της Κορινθίας από το Δερβένι έως και την Κόρινθο.

Ξεκινάμε με την ομιλία του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ Αρη Βελουχιώτη, στην απελευθερωμένη Κόρινθο.

Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη στην Κόρινθο

«Λαέ της Κορίνθου, λαέ της Αργολιδοκορινθίας. Η νίκη είναι δική μας. Η δόξα της Ελλάδος είναι μεγάλη και μεγάλος είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Αλλά μεγάλη ήταν και η επανάσταση των Ελλήνων κατά των Τούρκων το 1821, διότι αυτή έγινε τότε κόντρα στην Ιερή Συμμαχία των Ευρωπαίων, η οποία υποστήριζε την Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και διότι αυτή έγινε τότε και κόντρα στους Έλληνες εμποροκοτσαμπάσηδες, των οποίων ο καιροσκοπισμός δεν μπόρεσε να ανακόψει το δρόμο αυτής της επανάστασης, η οποία οδήγησε τελικά στην απελευθέρωση του Έθνους από τον Τουρκικό ζυγό. Αλλά για να μην εκπληρωθούν οι σκοποί της επανάστασης αυτής ακολούθησαν στην πατρίδα μας αντιλαϊκά και ανελεύθερα καθεστώτα όπως αυτό του Ιωάννη Μεταξά και του Γεωργίου Γλύσπουργκ της 4ης Αυγούστου του 1936 με την ρεμούλα, την κλεψιά, τις λουβετούρες και το πέταγμα των αγωνιστών του λαού μας από τα πατώματα και από τα μπαλκόνια, τους βιασμούς και τις εξορίες και το οποίο προετοίμασε την υποδούλωση του λαού μας στο φασισμό.

Οι Έλληνες πολεμήσαμε στην Αλβανία τους Ιταλούς, αλλά και τους Γερμανούς, στο Μακεδονικό Μέτωπο και δημιουργήσαμε τη μεγάλη εποποιϊα του έθνους μας. Αλλά με τη συνθηκολόγηση του Τσολάκογλου επήλθε στο έθνος μας η μαύρη σκλαβιά και οι Κυβερνήτες μας, άλλοι γυρίσανε στο εξωτερικό με τον προϋπολογισμό και όλο το χρυσό του έθνους και άλλοι σαν μαύρα κοράκια μείνανε εδώ για να ξεκληρίσουν τη γενιά μας και να θησαυρίσουν και αυτοί. Κανένας από αυτές τις κορυφές του έθνους δεν είχε την τόλμη και τον ανδρισμό να χαράξει το σωστό δρόμο στο λαό μας.
Αντίθετα όλοι του υποδείκνυαν υποταγή στους κατακτητές και στα μίσθαρνα όργανά των.

Το ΕΑΜ με το εθνεγερτήριο σάλπισμά του που υποστηρίχθηκε από τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό, κόντρα στις συκοφαντίες και στα ψεύδη, επεκράτησε στην ύπαιθρο χώρα. Επεκράτησε κόντρα στα ψεύδη και τις συκοφαντίες, ότι πρόκειται δήθεν για ληστές και πλιατσικολόγους.
Πηγαίνοντας, στις αρχές του έτους 1943, από τη Βοιωτία στην Αθήνα ρασοφόρος, συνάντησα στο δρόμο μου ένα βοσκό και του ζήτησα ένα σφαχτό για φαγητό και φυσικά με πληρωμή. Μου είπε ότι δεν έχω. Του είπα ότι θα αυτοδικήσω παίρνοντάς το με τα χέρια μου και μου απάντησε: «Ναι, πάρτο μοναχός σου, μου είπε αλλά οι αντάρτες είναι εκεί επάνω». Είδε ο περήφανος λαός μας ότι φάγαμε βραστές χελώνες για να επιζήσουμε και να φτάσουμε εδώ και να επιβάλουμε την ασφάλεια και την τάξη στην ύπαιθρο όπου επικρατούσε το ΕΑΜ.

Εμείς δεν μονοπωλούσαμε τον αγώνα μας και το ΕΑΜ κάλεσε όλο τον ελληνικό λαό στον αγώνα. Είναι ανοιχτές οι πόρτες για όλους ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις και φρονήματα. Μπορούσανε να έρθουν μαζί μας ή να κάνουν παράλληλες οργανώσεις και να πολεμήσουν τον κατακτητή. Βγήκανε λοιπόν και οι ομάδες αυτών στο βουνό και η πρώτη τους κραυγή δεν ήταν τι κάνουν οι κατακτητές και να τους πολεμήσουν, αλλά να λένε κάτω το ΕΑΜ. Τα συνθήματα των άλλων ομάδων ήταν να διαιρέσουν τον ελληνικό λαό. Θα ήμασταν προδότες του λαού μας αν δεν συντρίβαμε αυτές τις ομάδες. Και τις συντρίψαμε και τα καλύτερα στοιχεία των πέρασαν στις γραμμές μας και είναι από τα πιο καλά στελέχη μας. Είναι συκοφαντία ότι στο ΕΑΜ είμαστε όλοι κομμουνιστές και ότι θα πάρουμε τις περιουσίες του ελληνικού λαού με την επιβολή της επαναστατικής εξουσίας της λαοκρατίας.

Αλλά και ο κομμουνισμός δεν λέει αυτά που λένε αυτοί. Αυτά που λένε και νομίζουν ότι θα καταργηθεί η ιδιοκτησία είναι παραμύθια. Εμείς θα δώσουμε περιουσία στο λαό για να ζήσει. Αλλά αν νομίζουν αυτοί κατάργηση της ιδιοκτησίας την αφαίρεση της δυνατότητας από μερικούς αισχρούς να εκμεταλλεύονται τον ελληνικό λαό. Εμείς θα το κάνουμε.

Λένε ακόμη ότι εμείς θα χαλάσουμε τις Εκκλησίες. Αυτοί είναι εκείνοι που αποπατούσανε στις Εκκλησίες γράφοντας συνθήματα «Κάτω ο Κομμουνισμός. Ζήτω ο Θεός».

Λαέ της Κορίνθου.
Η θρησκεία είναι ζήτημα συνείδησης. Πώς θα μπορούσαμε να καταλύσουμε την συνείδηση και να εμποδίσουμε να πιστεύει κανείς τη θρησκεία.
Κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει πράγματα που δεν απαγορεύονται. Ποιος μπορεί να εμποδίσει εμένα κουκουλωμένο στο πάπλωμα να κάμω όσους σταυρούς θέλω; Ο καθένας ας πιστεύει ό,τι αυτός θέλει. Πρακτικά όμως εμείς είμαστε οι νεότεροι Χριστοί.Τι έλεγε ο Χριστός; Ό,τι λέμε εμείς σήμερα. Και όπως εκείνον εσταύρωσαν το ίδιο και σήμερα κρεμάνε στις κολώνες τους αγωνιστές του λαού μας.

Λένε ότι θα διαλύσουμε την οικογένεια. Εμείς θα ενισχύσουμε την ελληνική οικογένεια και την τιμή η οποία αντιμετωπίζει στο καπιταλιστικό σύστημα μεγάλες δυσκολίες. Όλα τα άλλα είναι ψεύδη και συκοφαντίες κατά του ΕΑΜ από τους πατριδοκάπηλους, οι οποίοι μιλάνε υπό το πρίσμα του πορτοφολιού των, σε ένα Κράτος που αυτοί το διέλυσαν.

Λαέ της Κορινθίας.
Το ΕΑΜ έχει δύο σκοπούς. Απελευθέρωση της χώρας από τον κατακτητή και λαοκρατία. Να δοθεί δηλαδή το δικαίωμα στο λαό μας να εκφράσει ελεύθερα τη θέλησή του για τον τρόπο που θέλει να διοικηθεί. Για ένα καθεστώς που θα εγγυάται ότι δεν θα πάθουμε ότι πάθαμε στα 120 χρόνια από της απελευθερώσεώς μας από τον Τουρκικό ζυγό και ότι δεν θα έχουμε νέες καταστροφές και ένα νέο 1821. Είμαστε ευτυχείς ότι βρισκόμαστε κοντά στο τέρμα του αγώνα και νιώθουμε ότι έχει χειραφετηθεί ο λαός μας και θα μας ακολουθήσει με την ίδια θέλησή του και με την ίδια αυτοθυσία για τη λαϊκή κυριαρχία. Λίγη ακόμη απόφαση και θέληση θέλουμε για τον τελικό αυτό σκοπό. Δεν πρέπει να πιστεύουμε κανένα για να μην μας ρίξουν το βρόχι στο λαιμό. Αλλά είμαστε βέβαιοι ότι κι εσείς δεν θα το επιτρέψετε αυτό.

Ζητάμε να καταλάβουμε εμείς τι θα μας δώσετε εσείς για την αναδημιουργία της νέας Ελλάδας. Εμείς είμαστε χτίστες και όχι γκρεμιστάδες, γιατί ότι και να κάνουμε εμείς, εσείς ο λαός θα το θελήσετε.
Ας μην εξαπατιέται κανένας. Ό,τι κερδίσατε το κερδίσατε με το αίμα σας, ό,τι κερδίσατε το κερδίσατε με τη γροθιά σας. Η δύναμή σας είναι ακατάβλητη. Πιστέψτε στη δύναμή σας, λαέ της Κορίνθου. Ότι θα σας δώσουμε, θα σας το δώσουμε χάρη στη δύναμή σας και την ενίσχυσή σας. Δεν επαναλαμβάνουμε τίποτε άλλο, παρά από το να ριχτούμε στη φωτιά για να σας δώσουμε ό,τι σας ανήκει. Σου δίνουμε το λόγο μας ότι δεν θα παρατήσουμε το ντουφέκι και τον αγώνα, ώσπου να κερδίσουμε και το δεύτερο σκοπό και το τρανότερο αγαθό, τη λαϊκή κυριαρχία.

Ο ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ και έπειτα η ΠΕΕΑ, αποτελέσανε το μοχλό της ασφάλειας και των λαϊκών ελευθεριών της επιβίωσης και της απελευθέρωσης. Θα διώξουμε τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους από την Ελλάδα.
Τώρα πιστεύω ότι κάτω από την Κυβέρνηση και τους συμμάχους μας θα συνεχίσουμε τον πόλεμο και έξω από την Ελλάδα για την συντριβή του φασισμού, για να διώξουμε τους Γερμανοβούλγαρους έξω από την Ελλάδα και με την εγγύηση των θα κατασφαλιστεί η λαϊκή κυριαρχία. Σου μίλησα με τη γλώσσα της ειλικρίνειας, γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε στην υπηρεσία του λαού μας.

Λαέ της Κορινθίας.
Ξεκαθαρίστε το δρόμο του συμφέροντος του λαού ή της καταστροφής σας. Προσέχτε όσους έρθουν και σας ειπούν εκ των υστέρων «είμαστε μαζί σας».

Ζήτω ο λαός της Αργολιδοκορινθίας.

Περιγραφή του SOUTHWELL KEELY (σε µετάφραση) από το αρχείο της εφηµερίδας Sydney Morning Herald:

Όλοι οι Κορίνθιοι γιορτάζουν την Ελευθερία
ΠΟΡΕΙΑ ΘΡΙΑΜΒΟΥ

Από τον T. SOUTHWELL KEELY, µε τους Έλληνες αντάρτες στην Κόρινθο.

ΛΟΝΔΙΝΟ, Oκτ. 15,—Οι καµπάνες στις Εκκλησίες χτυπούν αδιάκοπα καθ ‘όλο το µήκος του Κόλπου της Κορίνθου, γιορτάζοντας την απελευθέρωση της Πελοποννήσου. Σε κάθε χωριό και οικισµό ο πληθυσµός παρατάσσεται δεξιά και αριστερά από τους δρόµους,περιµένοντας να περάσουν τα βρετανικά και τα ελληνικά στρατεύµατα.
Οι Έλληνες αντάρτες, που είχαν αγωνιστεί για τόσο πολύ καιρό στα βουνά, ξεχύνονται στο γραφικό κόλπο και όλοι έρχονται στην Κορινθία µε πρόθεση να κυνηγήσουν τον υποχωρούντα εχθρό.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων ηµερών της βρετανικής παρουσίας εµφανίστηκαν λίγες σηµαίες, αλλά σήµερα κάθε σπίτι έχει κάποια µορφή αυτοσχέδιου λαβάρου. Ορισµένες είναι λωρίδες από βαµµένο χαρτόνι καρφωµένες σε σανίδες. Κάθε σπίτι έχει τώρα ένα πολιτικό σλόγκαν ζωγραφισµένο στους τοίχους του.

Η διαδροµή µεταξύ Πάτρας και Κορίνθου είναι ένα εφιαλτικό ταξίδι.
Οι Γερµανοί είχαν ανατινάξει κάθε γέφυρα και οι παρακάµψεις γίνονται µέσα από επικίνδυνες διαβάσεις ποταµών, ακολουθώντας µονοπάτια κτηνοτρόφων και παραθαλάσσιες αµµουδιές. Η µεταφορά είναι το πιο δύσκολο πρόβληµα εδώ, αφού οι Γερµανοί πήραν µαζί τους όλα τα τροχοφόρα.
Τρεις Βρετανοί ανταποκριτές επιβιβάστηκαν σε ένα ερειπωµένο αυτοκίνητο, το οποίο είχε χρησιµοποιηθεί στο παρελθόν από τη Γκεστάπο και εγκαταλείφθηκε από τους Γερµανούς ως ακατάλληλο για περαιτέρω χρήση, για το ταξίδι από την Πάτρα προς την Κόρινθο.

Ζεστό καλωσόρισµα

Ο τρελός Έλληνας οδηγός, που ήταν “πακέτο” µε το αυτοκίνητο, τόνισε τους κινδύνους του ταξιδιού. Το όχηµα “χάλασε” σε πολλές περιπτώσεις και αρκετές φορές έπρεπε να σηκωθεί µε τα χέρια από πολλούς άντρες για να αποφύγει τα χαντάκια στα οποία το οδηγούσε συχνά ο οδηγός. Το σύστηµα επικοινωνίας των ανταρτών προειδοποιούσε κάθε χωριό για την άφιξή µας και τα πλήθη µας περίµεναν, φράσσοντας την πορεία µας και επιµένοντας να γεµίζουν το αυτοκίνητό µας µε φρούτα και φαγητό, παρά το ότι δεν είχαν την πολυτέλεια να τα προσφέρουν.

Γιρλάντες λουλουδιών κάλυπταν το όχηµα, τα πέταλα και τα κοµφετί έπεφταν πάνω στους επιβάτες του έως ότου σχεδόν θάφτηκαν.

Η άφιξή µας σε κάθε χωριό προκαλούσε οµιλίες. Σε ορισµένα µέρη, προφανώς παρασυρόµενοι από την ισχυρή ρητορική των οµιλητών, πολλοί ντόπιοι άνδρες µαζί σήκωναν το αυτοκίνητο και τους επιβάτες του και προσπαθούσαν να µας κουβαλήσουν στο δρόµο! Ένας ταχυδρόµoς που ακολουθούσε σηκώθηκε όρθιος πάνω στη µοτοσικλέτα του και συνέχισε να οδηγεί µε αυτόν τον τρόπο διασχίζοντας την πόλη, ενώ το πλήθος ζητωκραύγαζε διαρκώς “Ζήτω”.
Σε καθένα από αυτά τα χωριά ήταν εµφανής η στέρηση και ο υποσιτισµός, όµως φρούτα και σταφίδες µάς χαρίζονταν σχεδόν µε το ζόρι και οι δωρητές δεν δέχονταν καµία άρνηση.

Το Τάγµα Ασφαλείας, που κρατούσε την Κόρινθο από τότε που οι Γερµανοί αποσύρθηκαν, πριν από πέντε µέρες, οδηγήθηκε σε οµαδική φυλάκιση. Τα βρετανικά στρατεύµατα και το αυτοκίνητο των ανταποκριτών – το οποίο συνεχώς έµενε και έπρεπε να το σπρώξουµε για να ξαναξεκινήσει καθυστερώντας επανειληµµένα την πορεία – υπερήφανα οδήγησαν την ποµπή χιλιάδων ανθρώπων µέσα στην πόλη.
Δύο τάγµατα ανταρτών του ΕΛΑΣ, µε µουλάρια, άλογα, καροτσάκια και φορτηγά και οπλισµένα µε κάθε µορφή τουφέκι και παλιό κυνηγετικό όπλο, ακολουθούσαν.
Αυτοί οι άγριοι, δασύτριχοι, γενειοφόροι άντρες, ντυµένοι µε κουρέλιασμένες στολές και άλλα ενδύµατα, είχαν γερµανικές χειροβοµβίδες περασµένες στις ζώνες τους, εκτός από τις αρµαθιές γερµανικών όπλων που κρέµονταν κατά µήκος του σώµατός τους. Τα καροτσάκια και ο “αιχµαλωτισµένος” ελκυστήρας έσερναν γερµανικά και ιταλικά όπλα πεδίου.

Μετά από τους αντάρτες έρχονταν χιλιάδες χωρικοί, οργανωµένοι σε οµάδες µερικών εκατοντάδων, που συγκέντρωναν τους πιο τραχείς άντρες, γυναίκες και παιδιά που έχω δει ποτέ. Οι παπάδες των χωριών βάδιζαν επικεφαλής. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχε γερό ζευγάρι µπότες και πάνω από τους µισούς ήταν είτε ξυπόλητοι είτε φορούσαν τσόκαρα.

Τραγουδούσαν καθώς προέλαυναν

Όλοι κουβαλούσαν πλακάτ, κυρίως εικόνες που είχαν αφαιρέσει από τους τοίχους και στο πίσω µέρος των οποίων είτε είχαν ζωγραφίσει τις συµµαχικές σηµαίες είτε είχαν γράψει συνθήµατα του E.A.M.

Καθώς περπατούσαν τραγουδούσαν, µε στεντόρειες φωνές, τον ύµνο του ΕΛΑΣ, µια έντονη και κατά καιρούς λυπητερή µελωδία. Όλοι εντάχθηκαν στην χορωδία και όλη η πόλη φαινόταν να τραγουδάει ταυτόχρονα.
Καθ ‘όλη τη διάρκεια της ηµέρας, πρωί και απόγευµα η ποµπή ξεχύνονταν στην πόλη µέχρις ότου όλοι οι δρόµοι ήταν ασφυκτικά γεµάτοι.

Πραγµατοποιήθηκαν πολιτικές συγκεντρώσεις σε κάθε γωνιά. Ήταν η πρώτη φορά από τον Απρίλιο του 1941, που τέτοιες συναντήσεις επιτρέπονταν και οι οµιλητές εκµεταλλεύτηκαν πλήρως την ευκαιρία τους.
Από τα γραφεία του ΕΑΜ μίλησε ο αρχηγός του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης.
Οι παρελάσεις συνεχίστηκαν µέχρι τη νύχτα. Πολλοί άνδρες και γυναίκες κατέρρευσαν από την απόλυτη κόπωση και τον υποσιτισµό και έπρεπε να µεταφερθούν στα χέρια».

To video ντοκουμέντο της βρετανικής Pathe
Χάρη στα αρχεία της βρετανικής Pathé, έχει διασωθεί οπτικό υλικό από τη μέρα που ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) και τα βρετανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Κόρινθο. Παρά το γεγονός ότι η περιγραφή του βίντεο δηλώνει ότι η τοποθεσία και η ημερομηνία της καταγραφής είναι άγνωστες, είναι ξεκάθαρο ότι καταγράφηκε στην Κορινθία. Ο καθένας που ξέρει την Κόρινθο θα την αναγνωρίσει όπως και την οδό που οδηγεί σε αυτήν από την Πάτρα (κυρίως μετά το 2:24 λεπτό). Ένα πλακάτ που γράφει “ΕΠΟΝ Λεχαίου” δηλώνει ξεκάθαρα την περιοχή.

Μωύς Γιουσουρούμ: Ο αντάρτης Ελληνοεβραίος που πρωτοστάτησε απελευθέρωση της Κορίνθου

Μεταξύ των ανταρτών του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσαν την Κορινθία ήταν κι ένας Ελληνοεβραίος, ο Μωύς Γιουσουρούμ, απόγονος μιας ιστορικής εμπορικής οικογένειας, της οποίας το όνομα διασώζεται στην υπαίθρια αγορά στο Μοναστηράκι της Αθήνας.

O Mώυς Γιουσουρούμ (δεξιά) και ο αδελφός του Ιάκωβος με στολές του ΕΛΑΣ στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κορίνθου μετά την απελευθέρωση της πόλης. (Jewish Museum of Greece Photo Archive)

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου ο Γιουσουρούμ, φοιτητής της Οδοντιατρικής,υπηρέτησε ως αναισθησιολόγος του Ερυθρού Σταυρού, ενώ πήρε μέρος και στη μάχη της Κρήτης μαζί με τον αδελφό του Ιάκωβο.Το 1943 εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ.
Τον Ιανουάριο του 1944, με εντολή της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ,πέρασε στην Πελοπόννησο και τοποθετήθηκε στο 6ο Σύνταγμα Κορίνθου.Εκεί αρχίζει η σημαντικότερη φάση της αντιστασιακής του ζωής. Χάρη στην οργανωτικότητά του, του ανατέθηκε η ευθύνη όλης της παραλιακής ζώνης, ως προωθημένο αντάρτικο φυλάκιο,με έδρα στη Ζαρούχλα και την Ακράτα.Συγκρότησε κινητή ομάδα πουσυνέλεγε πληροφορίες, κατέστρεφε τηλεγραφικούς στύλους και σιδηροδρομικές γραμμέςκαι εγκαθιστούσε τηλεφωνικές συνδέσεις με τα ορεινά χωριά. Το καλοκαίριοργάνωσε μόνιμο Φρουραρχείο στη Λυκοποριά (Φ8).
Τοαντάρτικο σύνταγμα του Γιουσούρουμ ήταν αυτό που μπήκε στις 10 Οκτωβρίου νικηφόρο στην Κόρινθο,ενώ ακόμη και σήμερα, ο ρόλος του και η συμβολή του στην απελευθέρωση της Κορινθίας παραμένουν άγνωστα!
 

Ο Μωύς Γιουσουρούμ έζησε στην Αθήνα μέχρι το τέλος της ζωής του. Αναδημοσίευση από την Γνώμη Πολιτών