Διεθνής και ελληνική αντίδραση στρατιωτών ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Ρωσία (1918-1920)

Η φωτογραφία είναι από την απόβαση
 των ιαπωνικών στρατευμάτων
στο Βλαδιβοστόκ το 1918

Μετά την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου, τα καπιταλιστικά κράτη, οι διεθνείς ενώσεις και συμμαχίες τους έχουν διεξαγάγει δεκάδες πολέμους και στρατιωτικές επεμβάσεις, με την εμπλοκή λιγότερων ή περισσότερων κρατών, που αγκάλιασαν ως και ολόκληρο τον κόσμο.
Ολες αυτές οι στρατιωτικές επεμβάσεις, όλα αυτά τα χρόνια «γίνονται για το ξαναμοίρασμα των αγορών μεταξύ των μονοπωλίων που, παρά την πολυεθνική μετοχική τους σύνθεση, εξακολουθούν να έχουν ως βάση της συγκρότησής τους κάποιο κράτος»¹.

Σ' όλες τις περιπτώσεις, οι αντιμαχόμενοι στρατοί επανδρώνονται από «μισθωτούς σκλάβους», από εργάτες, παιδιά του λαού και της φτωχολογιάς, που ματώνουν για τα συμφέροντα της «δικιάς τους» πλουτοκρατίας κόντρα στα συμφέροντα της ξένης πλουτοκρατίας.
Κάθε φορά, οι αστικές τάξεις προσπαθούν να εξαπατήσουν τις εργαζόμενες μάζες, το λαό με «εθνικές» και «πατριωτικές» διακηρύξεις για την «υπεράσπιση της πατρίδας», με την επίκληση της «ελευθερίας» και της «δημοκρατίας», προκειμένου να ντυθούν στο «χακί», να εισέλθουν οικειοθελώς στην «κρεατομηχανή» του πολέμου. Συγκαλύπτουν έτσι και τους αποσπούν την προσοχή από τον ταξικό πόλεμο που πρέπει να διεξάγουν για την απελευθέρωσή τους από τα δεσμά της εκμετάλλευσης.
 Ωστόσο, στην Ιστορία αυτού του αιώνα, υπήρξαν φορές που οι «μισθωτοί σκλάβοι» αρνήθηκαν να χύσουν το αίμα τους, να σκοτώσουν και να σκοτωθούν προς όφελος των αστικών τους τάξεων. Υπήρξαν ακόμα φορές που έστρεψαν τα όπλα τους αντίστροφα, εναντίον του πραγματικού τους εχθρού.

Έλληνες ναύτες στη Σεβαστούπολη το 1919, στην εκστρατεία των χωρών της Αντάντ κατά της Οχτωβριανής Επανάστασης

Η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία

Προτού ακόμα τελειώσει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ιμπεριαλιστές στράφηκαν στρατιωτικά ενάντια στη νεαρή Σοβιετική εξουσία, που είχε εγκαθιδρυθεί στη Ρωσία με τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Οχτωβριανή Επανάσταση στις 7 Νοέμβρη (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) 1917. Απ' την άνοιξη του 1918 ξεκίνησε η απόβαση των πρώτων αγγλικών, γαλλικών και αμερικανικών στρατευμάτων. Μετά την ήττα της Γερμανίας, το Νοέμβρη του 1918, εντάθηκε η επέμβαση: 14 καπιταλιστικά κράτη, ανάμεσα σ' αυτά και η Ελλάδα, συμμετείχαν στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία με συνολική δύναμη 300.000 αντρών.²
Ο στόχος του διεθνούς ιμπεριαλισμού ήταν η ανατροπή της εργατικής εξουσίας. Ο Β. Ι. Λένιν έγραψε σχετικά: «Οι εχθροί της Σοβιετικής Ρωσίας μας περισφίγγουν σ' ένα στενό σιδερένιο κλοιό, για να αφαιρέσουν από τους εργάτες και τους αγρότες όλα όσα τους έδωσε η Οχτωβριανή Επανάσταση. Η σημαία της ρωσικής κοινωνικής επανάστασης, που ανεμίζει ψηλά, δεν αφήνει σε ησυχία τους διεθνείς άρπαγες -τους ιμπεριαλιστές- και αυτοί άρχισαν τον πόλεμο εναντίον μας, άρχισαν τον πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική εξουσία, τα έβαλαν με την εξουσία των εργατών και αγροτών»³.
Η προσπάθεια των ιμπεριαλιστών να ανατρέψουν την επαναστατική - εργατική εξουσία απέτυχε. Οι βασικές στρατιωτικές δυνάμεις τους εγκατέλειψαν τα εδάφη της Σοβιετικής Ρωσίας στα τέλη της άνοιξης - αρχές καλοκαιριού του 1919, ενώ την άνοιξη του 1920 αποχώρησαν και τα στρατεύματα των ΗΠΑ.⁴Ακολούθησε, τον Απρίλη του 1920, η επίθεση της Πολωνίας ενάντια στη χώρα των Σοβιέτ -με τη στήριξη (στρατιωτική, οικονομική) των Αγγλων και των Αμερικανών ιμπεριαλιστών. Η Πολωνία κατάφερε να αποσπάσει εδάφη απ' τη Σοβιετική Ρωσία, χωρίς, όμως, να πετύχει πλήρως τα σχέδιά της ή να συμβάλει στην ανατροπή της εργατικής εξουσίας.
Πολύτιμος σύμμαχος των λαών της Σοβιετικής Ρωσίας, στα δυο αυτά χρόνια της επέμβασης, ήταν εργαζόμενοι όλου του κόσμου, που σαμποτάρισαν με διάφορους τρόπους τα ιμπεριαλιστικά σχέδια, αλλά και στρατιώτες και ναύτες που αρνήθηκαν να πολεμήσουν ενάντια στο ρωσικό λαό ή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώθηκαν μαζί του.

Γενικό σχεδιάγραμμα των μετώπων των "συμμάχων" κατά των Μπολσεβίκων το 1919

Το κίνημα διεθνούς αλληλεγγύης προς τη Σοβιετική Ρωσία στις καπιταλιστικές χώρες

«Σε κάθε χώρα υπάρχει η δική της εσωτερική εργατική, προλεταριακή αντιπολίτευση ενάντια στην επιδρομή κατά της Ρωσίας»⁵ (Β. Ι. Λένιν).
Πράγματι, σε πολλές χώρες του κόσμου οργανώθηκαν απ' τα Σοσιαλιστικά - Εργατικά και Κομμουνιστικά Κόμματα, τα Εργατικά Συνδικάτα, διάφορες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης στη Σοβιετική Ρωσία, εναντίωσης στην ιμπεριαλιστική επέμβαση.
Η δραστηριότητα αυτή αναπτύχθηκε σε συνθήκες που η προδοσία και η χρεοκοπία της Β' Διεθνούς ήταν ακόμα νωπή, με τις ηγεσίες των συνδικαλιστικών οργανώσεων να ελέγχονται απ' τη σοσιαλδημοκρατία και τα περισσότερα Κομμουνιστικά Κόμματα μόλις να έχουν δημιουργηθεί.
Παρά τις όποιες δυσκολίες, σ' όλη σχεδόν την Ευρώπη, σε χώρες της Ασίας και της Αμερικής οργανώθηκαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και απεργίες, ιδρύθηκαν επιτροπές δράσης για τη στήριξη της Σοβιετικής Ρωσίας, παρεμποδίστηκε η μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων για τα ιμπεριαλιστικά στρατεύματα.
Ακόμα, για πρώτη φορά στην Ιστορία του εργατικού κινήματος έγινε προσπάθεια να πραγματοποιηθεί διεθνής απεργία στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Ιταλία.
Η απεργία σχεδιαζόταν να γίνει στις 21 Ιούλη του 1919, με το σύνθημα της υποστήριξης των επαναστάσεων στη Ρωσία και στην Ουγγαρία και διεκδικώντας να σταματήσει κάθε επέμβαση στις υποθέσεις τους.
Η απεργία δεν πέτυχε αλλά ξέσπασαν μεμονωμένες απεργίες σε διάφορες χώρες (Αγγλία, Ιταλία, Γερμανία, Νορβηγία κ.ά.). Ο Β. Ι. Λένιν έγραψε για αυτήν την πρωτοβουλία: «Ξέρουμε ότι οι εργάτες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, όταν καθόριζαν την παγκόσμια απεργία στις 21 του Ιούλη, υπερνικούσαν πρωτάκουστες δυσκολίες. Ηταν μια δοκιμή πρωτόφαντη στην Ιστορία. Δεν είναι παράξενο που δεν πέτυχε»⁶.
Η εναντίωση των λαών των καπιταλιστικών κρατών στην προσπάθεια των κυβερνήσεών τους να ανατρέψουν τη Σοβιετική εξουσία ομολογείται και από τον Henry Wilson, επικεφαλής του Αυτοκρατορικού Επιτελείου του Βρετανικού Στρατού (1918-1922), που έγραψε κατά τη διάρκεια της επέμβασης (1η Δεκέμβρη 1919): «Σε καμία από τις Συμμαχικές χώρες δεν υπήρχε αρκετό αντίστοιχο βάρος στην κοινή γνώμη που να δικαιολογεί την ένοπλη επέμβαση ενάντια στους Μπολσεβίκους σε αποφασιστικό βαθμό»⁷.
Η διεθνής δραστηριότητα υπεράσπισης του πρώτου εργατικού κράτους και εναντίωσης στην αποστολή στρατευμάτων εναντίον του απλώθηκε στις εξής χώρες:
Στην Ευρώπη: Ιρλανδία, Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία, Σουηδία, Εσθονία, Δανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Πολωνία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Τσεχοσλοβακία, Αυστρία, Ελβετία, Ρουμανία, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Τουρκία.
Στην Ασία: Μογγολία, Περσία, Αφγανιστάν, Ινδία, Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία.
Στην Αμερική: Καναδάς, ΗΠΑ, Κούβα, Περού, Χιλή, Αργεντινή.
Ακόμα, στην Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία σημειώθηκαν εργατικές εξεγέρσεις - επαναστάσεις.⁸

«Οι Έλληνες στην πάλη των τάξεων και στην Οκτωβριανή Επανάσταση», ανταπόκριση του «Ριζοσπάστη»

Οι στρατιώτες ενάντια στην αντισοβιετική εκστρατεία

Ο Λένιν τόνιζε ιδιαίτερα και την καθοριστική σημασία που είχε για τη νίκη του σοβιετικού λαού η στάση των στρατιωτών και των ναυτών των καπιταλιστικών κρατών. «Με τη διαφώτιση και την προπαγάνδα αποσπάσαμε από την Αντάντ τα ίδια της τα στρατεύματα. Νικήσαμε τους ιμπεριαλιστές όχι μόνο με τους στρατιώτες μας αλλά και στηριζόμενοι στη συμπάθεια που τρέφουν για μας οι ίδιοι οι δικοί τους στρατιώτες»⁹.
Απ' την αντίπαλη πλευρά, ο Στρατηγός Ντ' Ανσέλμ είπε, απευθυνόμενος σε μέλος της παράνομης Κομματικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων της Οδησσού: «Γνωρίζω ότι εσείς αποσυνθέσατε τα μισά στρατεύματά μου και ιδίως τα γαλλικά τμήματα»¹⁰.
Επιγραμματικά, οι παράγοντες που επιδρούσαν στη συνείδηση και τη στάση των στρατιωτών απέναντι στην αντισοβιετική εκστρατεία ήταν:

• Η διεθνής ακτινοβολία της Μεγάλης Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης.
• Η διαφωτιστική - προπαγανδιστική δράση των Μπολσεβίκων.¹¹
• Η δράση των Κομμουνιστικών Κομμάτων και των εργατικών οργανώσεων στις χώρες προέλευσης των στρατιωτών.
• Η επαφή με το ντόπιο πληθυσμό.
• Η μεγάλη διάρκεια του πολέμου, η κούραση και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στη Ρωσία.

Αυτές ήταν οι βασικές πηγές της «αποσύνθεσης» των ιμπεριαλιστικών στρατευμάτων, που μετέτρεψαν τη «βουβή» υπακοή των στρατιωτών σε δυσφορία, διαμαρτυρία, ανυπακοή και οδήγησαν ως και στην ανταρσία και τη συναδέλφωση με τον Κόκκινο Στρατό.

Η αλληλεγγύη του ΣΕΚΕ στη Σοβιετική Ρωσία

Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (μετέπειτα ΚΚΕ), στο Ιδρυτικό του Συνέδριο, που έγινε το Νοέμβρη του 1918, ενέκρινε χαιρετιστήριο ψήφισμα προς τη Ρωσική Δημοκρατία των σοβιέτ και διαμαρτυρία ενάντια στη σχεδιαζόμενη επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών στη Σοβιετική Ρωσία.¹²
Λίγες μέρες μετά την ίδρυση του Κόμματος, συζητήθηκε στη Βουλή η Επερώτηση που είχε καταθέσει ο Αριστοτέλης Σίδερις, βουλευτής που εντάχθηκε στο ΣΕΚΕ, με την οποία ζητούσε απ' την κυβέρνηση να απαντήσει «εάν επιβεβαιούται η φήμη περί συμμετοχής Ελληνικών στρατευμάτων εις την κατά της Ρωσίας εκστρατείαν».
Μιλώντας στη Βουλή, ο Α. Σίδερις, υποστήριξε πως δεν πρέπει «να αναμιχθώμεν εις τα εσωτερικά άλλου λαού» και πως πραγματικός στόχος της εκστρατείας είναι η «υποστήριξις των συμφερόντων εκείνων οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι με οικονομικά συμφέροντα».
Ολοκληρώνοντας είπε: «Εγώ, όμως, δε δύναμαι να ακολουθήσω εις τούτο την πλειοψηφίαν και δηλώ ότι διαμαρτύρομαι κατά της εκστρατείας αυτής, διότι την ευρίσκω και άδικον και ασύμφορον προς το συμφέρον του Κράτους και του Εθνους»¹³.
Ο Βάσος Γεωργίου, για πολλά χρόνια δημοσιογράφος του Ριζοσπάστη, έγραψε πως «το ΣΕΚΕ ήταν το μοναδικό ελληνικό πολιτικό κόμμα που αντιτάχθηκε αποφασιστικά στην αποστολή του Γενάρη του 1919 (...) και πάλεψε, τόσο στην Ελλάδα, όσο και ανάμεσα στους φαντάρους και αξιωματικούς, για την αποτυχία της ουκρανικής εκστρατείας»¹⁴.
Το Α' Εθνικό Συμβούλιο του ΣΕΚΕ, που συνήλθε τον Μάη του 1919, με απόφασή του διαμαρτυρήθηκε για μια ακόμη φορά για την εκστρατεία, που τη χαρακτήριζε «ως φανεράν προσπάθειαν προς κατάπνιξιν της εκδηλωθείσης ήδη κοινωνικής επαναστάσεως»¹⁵.
Ανάμεσα στα αιτήματα της απεργίας της Πρωτομαγιάς του 1919 ήταν και η ανάκληση των ελληνικών στρατευμάτων απ' τη Ρωσία.¹⁶
Τέλος, αναφέρεται πως «με τη δουλειά των κομμουνιστών στα 1919, οι εργάτες της Βόρειας Ελλάδας αρνήθηκαν να υπακούσουν στην απόφαση της κυβέρνησης για να κόψουν την μπουκιά τους για να ενισχυθεί η μερίδα του στρατιώτη που πολεμούσε κατά της ρωσικής επανάστασης. Οι εργάτες της Κομοτηνής και του Σουφλίου δήλωσαν κατηγορηματικά πως δε δίνουν δεκάρα για τη μερίδα του στρατιώτη που πολεμούσε στην Ουκρανία και πως δε θα δούλευαν αν επιχειρούσαν οι εργοδότες να τους κρατήσουν έστω και μια δεκάρα»¹⁷.

Οι Ελληνες στρατιώτες στην Ουκρανία

Στις 2 Γενάρη '19, το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα, με επικεφαλής το Στρατηγό Νίδερ, ξεκίνησε για την Ουκρανία. Τα πρώτα τμήματά του (34ο Σύνταγμα ΠΖ) αποβιβάστηκαν στην Οδησσό της «Μεσημβρινής Ρωσίας» (Ουκρανίας), στις 20 Γενάρη του '19.
Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί του Σώματος είχαν επιλεχθεί αυστηρά, ενώ είχαν καταταχθεί και εθελοντές απ' όλες τις μονάδες του Ελληνικού Στρατού.
Επίσης, είχε γίνει και ανάλογη ιδεολογική «κατήχηση» ενάντια τους Μπολσεβίκους, ενώ η κυβέρνηση είχε συνδέσει την εκστρατεία με την επίτευξη «εθνικών στόχων», με το χαρακτηριστικό «Ο δρόμος για την Μικρά Ασία, περνά απ' τη Ρωσία».¹⁸
Ετσι, εξηγείται η στάση των Ελλήνων στρατιωτών στη Ρωσία, που σε σύγκριση με τα υπόλοιπα ξένα στρατεύματα χαρακτηρίζεται ως «αντιδραστικότερη».¹⁹
Ο Γιάννης Κορδάτος, μάλιστα, αναφέρει ότι οι αξιωματικοί που επιλέχθηκαν έπρεπε να είναι αφοσιωμένοι στο βενιζελικό κόμμα: «...με εμπιστευτική εγκύκλιο ρωτήθηκαν ορισμένοι αξιωματικοί αν θέλουν να πάρουν μέρος στην εκστρατεία της Ουκρανίας. Οι πρώτοι που δήλωσαν πως θέλουν να πάρουν μέρος ήταν ο Γ. Κονδύλης, ο Ν. Πλαστήρας και ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης».²⁰
Ωστόσο, το «μικρόβιο» του μπολσεβικισμού άγγιξε και τους Ελληνες στρατιώτες. Η Ελληνική Κομμουνιστική Ομάδα Οδησσού κυκλοφόρησε, απ' τις πρώτες μέρες της εγκατάστασης των Ελλήνων στρατιωτών στην πόλη, προκήρυξη γραμμένη στα Ελληνικά, που βρήκε απήχηση ανάμεσα στους στρατιώτες και το περιεχόμενό της συζητούνταν πλατιά.
Η άμεση επαφή Ελλήνων στρατιωτών με τους Μπολσεβίκους, επιβεβαιώνεται από την επιστολή που έστειλε ο Γάλλος υποστράτηγος Μπουρύ (ή Μπούριους), Διοικητής της 156ης Μεραρχίας στον Διοικητή του 34ου Συντάγματος, Συνταγματάρχη Χρ. Τσολακόπουλο - Ρέμπελο, στις 28 Γενάρη του '19.
Στην επιστολή αναφερόταν πως «οι Ελληνες στρατιώται έχουν έλθει εις συμφωνίαν με τους μπολσεβίκους και όχι μόνον δεν θα πολεμήσουν εναντίον των, όταν αυτοί επιτεθούν, αλλά και θα ενωθούν μετ' αυτών».²¹
Το Φλεβάρη του '19, η Ισβέστια του Χάρκοβο έγραψε πως 70 Ελληνες στρατιώτες και ένας υπαξιωματικός πέρασαν στον Κόκκινο Στρατό.
Αναφέρεται πως ένας απ' τους Ελληνες στρατιώτες που πέρασαν στον Κόκκινο Στρατό, δήλωσε: «Θέλω να γίνω μπολσεβίκος. Μόλις έμαθα ποιοι είναι οι μπολσεβίκοι αποφάσισα να περάσω μαζί τους».²²
Οι λιποταξίες Ελλήνων στρατιωτών προς τους Μπολσεβίκους, επιβεβαιώνονται και απ' τον αντισυνταγματάρχη Νεόκοσμο Γρηγοριάδη, Διοικητή του ΙΙ Συντάγματος ΠΖ του Εκστρατευτικού Σώματος.
Μάλιστα, ο Γρηγοριάδης όχι μόνο παραδέχεται τη λιποταξία ενός δεκανέα και δύο στρατιωτών αλλά αποκαλύπτει πως «σκηνοθέτησε» τη... δολοφονία τους, για να μην ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμά τους!
Γράφει: «Τρόμαξα μια μέρα, που μου ανάφεραν στη Σεβαστούπολη, πως ελιποτάκτησεν ένας δεκανέας και δυο στρατιώτες - είναι κολλητικό το παράδειγμα - τους εξελόγιασεν η μπολσεβίκικη προπαγάνδα. Επρεπε να κοπεί το κακό στην αρχή του. Φωνάζω τον αξιωματικό Καραδήμα, των πληροφοριών, και του λέγω κρυφά, χωρίς να πάρει κανείς άλλος είδηση, να ματώσει ένα χιτώνιο κι ένα πουκάμισο, αφού τους βάλει τον αριθμό μητρώου του δεκανέα λιποτάκτη και να κρύψει τη νύχτα με καμιά εξάρτυση (λουριά φυσιγγιοθηκών) σε κανένα απόμερον ακατοίκητο σπίτι. Να κάνει όμως καλά την ηθοποιία του - να μου τα φέρει λαχανιασμένος, τάχα βρίσκοντάς τα το πρωί, σε πολλούς μπροστά, φωνάζοντας, πως είχε πληροφορίες, ότι οι Μπολσεβίκοι κρατούσαν τον δεκανέα και τους δυο άνδρες σ' ένα παλιόσπιτο, πήγε με συνοδεία, και να τι βρήκε - τους εσκότωσαν οι άτιμοι!»²³
Η πειθαρχία στις γραμμές των ελληνικών στρατευμάτων διαταράχθηκε περαιτέρω μετά την ήττα στη Μπερζόφσκα, τον Μάρτη του '19.
Τα ελληνικά και γαλλικά στρατεύματα είχαν εκατοντάδες νεκρούς και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, οπισθοχωρώντας άτακτα προς την Οδησσό. Στις μάχες της Μπερζόφσκα τα ιμπεριαλιστικά στρατεύματα είχαν απώλειες 500 περίπου στρατιωτών, απ' τους οποίους οι περισσότεροι ήταν Ελληνες.²⁴
Οι Ελληνες φαντάροι οπισθοχωρούσαν πεζοί, και με τα πόδια τους «πληγιασμένα από την πορεία». Στην Κρεμιδόφσκα, οι αξιωματικοί σχεδιάζουν να σταθμεύσουν προσωρινά και να ξανασύρουν τους στρατιώτες «ακόμα μια φορά ενάντια στους μπολσεβίκους».
Τότε, οι φαντάροι - σύμφωνα με όσα έγραψε ένας στρατιώτης που πήρε μέρος στην εκστρατεία, τον Ιούλη του '29²⁵- «αποφασίζουν όλοι μαζί - με την οργανωμένη δύναμή τους - να γυρίσουνε πίσω. Κατά τις 2 με τα όπλα στο χέρι τραβάν όξω από τη σκηνή του Ταγματάρχη Μακρή και του φωνάζουν:
-- Στην Οδησσό!!
-- Ολοι στην Οδησσό, κι από κει στα χωριά μας!
Κιτρινισμένος ο Ταγματάρχης αναγκάζεται να υποσχεθεί και να υποκύψει»²⁶
Στην Οδησσό, οι Ελληνες στρατιώτες για μια ακόμα φορά απειθάρχησαν, όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την πόλη:
«Κατά τις 9 το βράδυ σ' όλη την πόλη ακούστηκαν ισχυροί κρότοι όπλων και χειροβομβίδων. Οι αξιωματικοί ξελαρυγγίζονται να φωνάζουν: στα όπλα!... Ομως κανείς μας δεν κινείται. Αν δεν μπορούμε να ενωθούμε με τον Κόκκινο Στρατό όμως δεν θα τον χτυπήσουμε. Θα βοηθήσουμε με την παθητικότητά μας, με το σαμποτάζ, να νικήσει ο Κόκκινος Στρατός του Προλεταριάτου.
Και το κάναμε αυτό! Οξω στους δρόμους γινόντανε μάχες. Κανείς μας δεν κινήθηκε να χτυπήσει τους Μπολσεβίκους. Οι περισσότεροι φαντάροι των Συμμαχικών στρατευμάτων κάνανε το ίδιο κι αυτοί».²⁷
Ο Ελληνας φαντάρος, έχοντας την εμπειρία αυτής της εκστρατείας, δέκα χρόνια μετά «έκλεινε» τις αναμνήσεις του, γράφοντας: «Θα πάμε πάλι όταν μας στείλουν στην Ουκρανία. Ομως ετούτη τη φορά δεν θ' αρκεστούμε μόνο στην παθητική μας στάση για τη νίκη των Μπολσεβίκων. Τώρα θα προχωρήσουμε πιο πολύ: Θα ενωθούμε με τον Κόκκινο στρατό, για την απελευθέρωση μας».²⁸

Αντί Επιλόγου
Δέκα χρόνια μετά τη συμμετοχή της χώρας μας στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία εναντίον της εργατικής εξουσίας στη Ρωσία, το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ οργάνωσαν έναν έρανο για την αγορά ενός πολυβόλου για τον Κόκκινο Στρατό.
Η διεθνιστική αυτή πρωτοβουλία είχε στόχο να «ξεπλυθεί το αίσχος της ουκρανικής εκστρατείας» και την ενίσχυση του πεντάχρονου σχεδίου.²⁹
Στον έρανο συμμετείχαν και φαντάροι και ναύτες, προσφέροντας απ' το υστέρημά τους. Ναύτες του Ναυστάθμου έγραψαν στην εφημερίδα της ΟΚΝΕ, Νεολαία: «Εμείς οι συνειδητοί ναύτες του πολεμικού ναυτικού δίνουμε για την αγορά του πολυβόλου που θα χαριστεί στον Κόκκινο Στρατό δραχμές εκατόν δέκα και υποσχόμαστε στην τάξη μας: Τα πολυβόλα που μας μαθαίνουν οι μιλιταριστές να χρησιμοποιήσουμε ενάντια στα αδέρφια μας, θα τα στρέψουμε ενάντια στους μιλιταριστές και την πλουτοκρατία, εγκαθιδρύοντας την εργαταγροτική εξουσία σ' όλο τον κόσμο».³⁰
Το αστικό κράτος «απάντησε» στον έρανο με συλλήψεις, διώξεις και δίκες.
Σε μια τέτοια δίκη, τον Δεκέμβρη του '29 στην Κομοτηνή, ο κομμουνιστής Κοσμίδης «πούχε πιαστεί γιατί ενεργούσε έρανο υπέρ του πολυβόλου» ρωτήθηκε απ' τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου:
«Ωστε αν σας στείλει η πατρίδα στην Ουκρανία δεν θα σκοτώσετε;».³¹
Η απάντηση του κατηγορούμενου ήταν:
«Οχι, γιατί σαν εργάτης που είμαι το τουφέκι μου δεν θα το στρέψω κατά του πρώτου εργατικού κράτους, αλλά κατά των ταξικών μου εχθρών».³²

Παραπομπές:
1. ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη στάση των Κομμουνιστών» στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τ. 6/2012, σ. 20
2. Βλ. Κώστας Αυγητίδης, Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920), «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σ. 60.
3. Β. Ι. Λένιν, «Λόγος στη συγκέντρωση της συνοικίας Μπουτίρκι. 2 Αυγούστου 1918» στα Απαντα, τ. 37, «Σύγχρονη Εποχή», 5η έκδ., Αθήνα, 1982, σ. 27
4. Κώστας Αυγητίδης, ό.π., σ. 300
5. Β. Ι. Λένιν, «Τελικός λόγος πάνω στην Εκθεση για τη στάση του προλεταριάτου απέναντι στη μικροαστική δημοκρατία» στα Απαντα, τ. 37, ό.π., σ. 233
6. Β. Ι. Λένιν, «Λόγος στο Ι Πανρωσικό Συνέδριο των λειτουργών της παιδείας και του σοσιαλιστικού πολιτισμού. 31 του Ιούλη 1919» στα Απαντα, τ. 39, «Σύγχρονη Εποχή» 5η έκδ., Αθήνα, 1982, σ. 138.
7. Βλ. «Memorandum by the Chief of the Imperial General Staff» στο The Evacuation of North Russia 1919, His Majesty's Stationery Office, London, 1920, σ. 5.
8. Βλ. Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ (επίμ.), Η Κομμουνιστική Διεθνής 1919-1943, «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2009, σ. 59
9. Β. Ι. Λένιν, «Λόγος στην εξωκομματική Συνδιάσκεψη της συνοικίας Μπλαγκούσε - Λεφόρτοβο. 9 του Φλεβάρη 1920» στα Απαντα, τ. 40, «Σύγχρονη Εποχή», 5η έκδ., Αθήνα, 1982, σ. 125
10. Κώστας Αυγητίδης, ό.π., σ. 258
11. Κώστας Αυγητίδης, ό.π., σ. 235-259
12, Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918 - 1924), «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σ. 4
13. «Το ΣΕΚΕ και η Εκστρατεία στην Ουκρανία» στην εφ. Ριζοσπάστης, 17-11-1978, σ. 3.
14. Βάσος Γεωργίου, Ο διεθνισμός και ο πατριωτισμός του ΚΚΕ, «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σ. 37.
15. Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918 - 1924), «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σ. 30.
16. Χρονικό αγώνων και θυσιών του ΚΚΕ, Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1978 σ. 26.
17. Αχιλλέας Μπλάνας, «Η φιλία ανάμεσα στο Σοβιετικό και Ελληνικό λαό» στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τ. 11/1977, σ. 43.
18. Κώστας Αυγητίδης, ό.π., σ. 106.
19. Ο.π., σ. 246.
20. Γιάννης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τ. ΧΙΙΙ, 20ός Αιώνας, Αθήνα, 1959, σ. 521
21. Ο.π., σ. 56-57 και Α. Α., «Η τυχοδιωκτική εκστρατεία της Ουκρανίας» στην εφ. Ριζοσπάστης, 19-7-1929, σ. 1.
22. Αχιλλέας Μπλάνας, ό.π.
23. Π. Α. Ζάννας (επιμ.), Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία 1919, «Ερμής», Αθήνα, 1982, σ. 151-152.
24. Κώστας Αυγητίδης, ό.π., σ. 154.
25. Οι «αναμνήσεις» του στρατιώτη με τα αρχικά Α. Α. δημοσιεύτηκαν στον Ριζοσπάστη, σε τέσσερις συνέχειες τον Ιούλη του '29 (16, 17, 18, 19-7-1929).
26. Α. Α., «Η τυχοδιωκτική εκστρατεία της Ουκρανίας», ό.π., σ. 2.
27. Ο.π.
28. Ο.π.
29. «Πώς απολογούνται οι επαναστάτες» στην εφ. «Ριζοσπάστης», 6-12-1929, σ. 3.
30. «Για το πολυβόλο μας» στην εφ. Νεολαία, 25-10-1929, σ. 1.
31. «Πώς απολογούνται οι επαναστάτες», ό.π.
32. Ο.π.

(----- Για πλαίσιο, εκτός του κειμένου)
Στους Ελληνας στρατιώτας
που έστειλε η πλουτοκρατία να πνίξουν την επανάστασι στην Ρωσσίαν
- Αποσπάσματα από προκήρυξη της Ελληνικής Κομμουνιστικής Ομάδας Οδησσού (Ιούνης '19)
Αδέλφια,
Ο πόλεμος των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης, ο σκοπός του οποίου ήτο ποιος να ληστεύση τον άλλον, γρήγορα μεταβλήθη εις παγκόσμιον πόλεμον (...)
Ολος ο κόσμος εχωρίσθη εις δύο στρατόπεδα, εις τα οποία οι πλούσιοι και των δύο μερών έστελναν σ' τη φωτιά την πτωχολογιά, τον εργατικόν λαόν διά να κερδίσουν και άλλα χρήματα.
(...)
Οι λαοί, εργάται και χωρικοί όλου του κόσμου εννόησαν ότι τα πλουτοκρατικά συντάγματα και οι δημοκρατίες με όλα τα στρατεύματα και τους στόλους των είναι παίγνιον σ' τα χέρια των πλουσίων και ότι αν οι ίδιοι εργάται και χωρικοί δεν πάρουν όλην την εξουσίαν σ' τα χέρια τους οι πόλεμοι, η [οι] αδικίες και η δυστυχία δεν θα λείψουν από τον κόσμον.
Ο Ρωσσικός λαός πρώτος εσηκώθηκε σ' το πόδι, εσάρωσε τον θρόνον των τσάρων και την εξουσίαν της πλουτοκρατίας και εστήλωσε την κόκκινη σημαία της Κοινωνιστικής Δημοκρατίας των Συμβουλίων βουλευτών των εργατών, χωρικών και στρατιωτών.
(...)
Αδέλφια!
Τα όπλα που κρατείτε σ' τα χέρια σας μεταχειρισθήτε τα προς σωτηρίαν ιδικήν σας και των αδελφών σας και εναντίον του κοινού εχθρού όλων.
(...)
Αδέλφια!
Κάτω τα όπλα! Αν πρόκειται να μολυνθούν με αδελφικό αίμα. Ενωθήτε μαζί μας και με το κόκκινο στρατό της επαναστατικής Ρωσσίας, που πολεμάει για την απελευθέρωσιν όλων των λαών του κόσμου.
Αν δεν θέλετε να λάβετε μέρος σ' αυτό το ηρωικό, ένδοξο έργον τουλάχιστον μη βοηθήτε τους εχ[θ]ρούς μας, εχθρούς όλων των εργατικών, Φύγετε σ' την πατρίδα και αφίσετέ μας μονάχους να κάμωμε το καθήκον και για σας.
Ζήτω η παγκόσμιος επανάστασις!
Ζήτω η διεθνής συναδέλφωσις της ανθρωπότητος!
Ζήτω ο παγκόσμιος κομμουνισμός!

Στρατής ΔΟΥΝΙΑΣ
Μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ και αρχισυντάκτης του «Οδηγητή»

Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία το 1919

 Εκατό χρόνια από την ουκρανική εκστρατεία