Ο οπλισμός του Ε.Λ.Α.Σ και η Ανεξάρτητη Πολεμική Βιομηχανία του Τσουρνάτ

Γνωρίζοντας ότι οι άνδρες του ΕΛΑΣ οπλίζονταν με ό,τι έπεφτε στα χέρια τους, μια πραγματική πανσπερμία όπλων, απαλλοτριωμένων από τρεις διαφορετικούς κατακτητές, από διαφορετικές μονάδες, διαφορετικής σύνθεσης και οπλισμού, πάντα είχαμε μια απορία, που έβρισκαν τόσα διαφορετικά πυρομαχικά;
Ξέρουμε ότι τα περισσότερα πυρομαχικά προέρχονταν από τους Ιταλούς, είτε από εφόδους σε αποθήκες πυρομαχικών είτε αποκτήθηκαν μετά την παράδοση της Ιταλίας στην Γερμανία το 1943. Που έβρισκαν σφαίρες για τα Γερμανικά ή τα Βουλγάρικα; Ακόμα ο οπλισμός χρειαζόταν συντήρηση, τα πολυβόλα αλλά και ο ατομικός οπλισμός χρειαζόταν λίπανση δ.λ.δ. ορυκτέλαιο, που το προμηθεύονταν;

Ψάχνοντας βρήκαμε τις απαντήσεις και σας τις παρουσιάζουμε σήμερα, πιστεύοντας ότι είχατε τις ίδιες απορίες με εμάς.

************************************

«Το καταπληκτικό είναι ότι οι Ελασίτες δεν είχαν ανάγκη να τους επιδείξει κανείς τη λειτουργία των όπλων. Δεν ήταν στρατώνας το αντάρτικο, όπου οι φαντάροι παιδεύονται μήνες για να μάθουν ονοματολογίες και "λύση –αρμολόγηση" ενός όπλου. Χωρίς βαθμοφόρους, μόνοι τους, πέντε-πέντε, πιάνανε το άγνωστο σιδερικό, το εξέταζαν με εμβρίθεια εντομολόγου, από ‘δω το είχαν, από ‘κει το γύριζαν τράβαγαν, δίνανε, παίρνανε, σε μια, το πολύ δυο ώρες, του βρίσκανε το μυστικό και αυτό ήταν όλο. Και το φύλαγαν ύστερα, το συντηρούσαν το πονούσαν».

Η εφευρετικότητα των ανταρτών ήταν ανεξάντλητη: «Ποιος διάβολος τούς είπε, (απορούσε ένας μόνιμος λοχαγός), που το μάθανε, πως το βρασμένο λάδι αντικαθιστά πληρέστατα το ορυκτέλαιο, που δεν έχουμε για τα οπλοπολυβόλα; Μυστήριο! Εγώ ποτέ μου δεν το είχα ακούσει αυτό στο στρατό!» Και όμως στον ΕΛΑΣ από το Μοριά ως τον Έβρο, όλοι οι σκοπευτές οπλοπολυβόλων είχαν το μπουκαλάκι τους με το βρασμένο λάδι. (Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1944)».

************************************

«Άλλο σπουδαίο κεφάλαιο είναι η επιδιόρθωση και οι μετατροπές των όπλων. Δαιμόνια δουλειά. Τις περισσότερες φορές έπεφταν στα χέρια τους ασύμβατα όπλα και σφαίρες, δεν απογοητεύονταν. Ή θα τροποποιούσαν τις σφαίρες ή θα τροποποιούσαν το όπλο. Τα γύφτικα καμίνια έπαιρναν φωτιά φτιάχνοντας ελατήρια όπλων, βάσεις όλμων και πολυβόλων, μετατρέποντας διαμετρήματα σε κάνες και σφαίρες ώσπου να ταιριάξουν.

Συνηθισμένοι σιδεράδες γίνονται πολυμήχανοι οπλουργοί και κάνουν θαύματα. Ο σιδεράς Θύμιος Μυστάρας στην Καστανιά Καλαμπάκας κόβει κάνες όπλων, μετατρέπει κινητά ουραία, “σκάβει” θαλάμες και μηχανεύεται άπειρα τεχνάσματα. (Άλλος οπλουργός, ο Κώστας Αλεξάνδρου από την Κερασιά Πηλίου, χτυπάει χιλιάδες σφαίρες από μπροστά και πιέζει τις βολίδες τους να εισχωρήσουν στον κάλυκα για να γίνονται μικρότερες και να χωρούν έτσι στη θαλάμη πολυβόλου». ( Λ. Αρσενίου, Η Θεσσαλία στην Αντίσταση)».

***********************************

Ο Λοχαγός Ι. Βρεττάκος, επικεφαλής συνεργείου επισκευής οπλισμού της ΧΙΙΙης Μεραρχίας γράφει σε έκθεσή του:
«Ο απελευθερωτικός στρατός εις οπλισμόν εστερείτο των πάντων. Εις χείρας των συναγωνιστών ευρίσκετο οπλισμός διαφόρων τύπων και συστημάτων, ημικατεστραμμένος από κάθε άποψη πολλοί δε τύποι όπλων εστερούντο πυρομαχικών. (…) Κατόπιν μελέτης προέβην εις την κατασκευήν ειδικού εκγλυφάνου διατρήσεως και επιμηκύνσεως της θαλάμης των όπλων “μάλινχερ” και εντός μικρού χρονικού διαστήματος άπαντα τα τυφέκια τα ευρισκόμενα εις χείρας των ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ εδέχοντο φυσίγγια Ιταλίας».( Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1944).

***********************************

Εκεί όμως που σταματάει ο νους, είναι μπροστά στην εκπληκτική Ανεξάρτητη Πολεμική Βιομηχανία, που λειτουργούσε στη Θεσσαλία, η ονομασία της δεν είναι και τόσο πομπώδης, εάν ληφθούν υπ’ όψη η τεχνολογία της εποχής και οι μυστικές συνθήκες παραγωγής.

«Ιδρυτής και υπεύθυνος για τη λειτουργία της βιομηχανίας είναι ο αντάρτης Αλέξανδρος Παπαγεωργίου. Ο πολυμήχανος αυτός άνδρας στερείται παντελώς γραμματικών γνώσεων, αλλά είχε εργαστεί ως εμπειρικός τεχνίτης στο Βόλο και το μυαλό του παίρνει στροφές. Με χίλιους κινδύνους, κάτω από τη μύτη των κατακτητών, μεταφέρει από το Βόλο κομμάτι- κομμάτι ένα ολόκληρο εργοστάσιο (τόρνο, φρέζα, τρυπάνια, ηλεκτροσυγκόλληση, πετρελαιομηχανή, ηλεκτρογεννήτρια κ.λ.π.) και το ανασυγκροτεί σε ένα δάσος στη θέση Τσουρνάτ της βόρειας Όθρυος.
Η ανεξάρτητη Πολεμική Βιομηχανία έφτασε να απασχολεί 130 εργαζομένους. Εκτός των πολυάριθμων καθημερινών επισκευών σε παντός είδους στρατιωτικό υλικό (τουφέκια, αυτόματα, πολυβόλα, όλμους, υλικό διαβιβάσεων) παρήγε ημερησίως 80 έως 100 αμυντικές χειροβομβίδες, 20 με 25 νάρκες (πρώτη ύλη τα άσκαστα βλήματα πυροβολικού των κατακτητών) και περίπου 70 προωθητικά και 100 ενισχυτικά όλμων». (Επίσημο έγγραφο της XVIης Μεραρχίας, 10/3/45/ γραπτή κατάθεση του καπετάνιου της XVIης Θ. Καλλίνου (Αμάρμπεη). (Διονύσης Χαριτόπουλος «ΑΡΗΣ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΩΝ ΑΤΑΚΤΩΝ»).

***********************************

Οι ανάγκες του πολέμου απασχολούσαν τον ανήσυχο Παπαγεωργίου όλο αυτό το διάστημα. Εμπνεύστηκε μέθοδο να κατασκευάζει αυτοσχέδιες αμυντικές χειροβομβίδες με υλικά που μπορούσε να βρει εκείνα τα χρόνια στα Φαρμακεία. Σχεδόν όλα τα Φαρμακεία χωρίς πολλές εξηγήσεις έδιναν τα απαραίτητα υλικά για τις ανάγκες του αγώνα. Θειάφι και χλωρικό κάλι. Ιδιαίτερα αναφέρει το Φαρμακείο Σμπόρου.

Μέσα σε κομμένους μικρούς σωλήνες, έβαζε τα προαναφερόμενα υλικά μαζί με καρφιά και με περόνη δικής του έμπνευσης, κατασκεύαζε τις αμυντικές χειροβομβίδες. Στην δοκιμή της πρώτης αυτοσχέδιας χειροβομβίδας που έγινε στον Φουρνά, οι παρευρισκόμενοι Άγγλοι σύνδεσμοι έτριβαν τα μάτια τους. Ο Ταγματάρχης Κίντ του πρότεινε να τον στείλει στην Αγγλία.
Αρνήθηκε.

Πετρέλαιο για τις μηχανές του μηχανουργείου έβγαζε από ένα ναυαγισμένο Αγγλικό φορτηγό στην περιοχή του Αλμυρού. Πυρίτιδα από συλλογή εγκαταλειμμένων στα χωράφια, Ιταλικών ναρκών. Δυναμίτιδα τον προμήθευε η οργάνωση του ΕΑΜ στο κοντινό μεταλλείο χρωμίου στην Ερέτρια Φαρσάλων ( Τσαγκλί ). Με τα υλικά αυτά κατασκεύαζε και νάρκες δικής του επινόησης.(Σύλλογος Ιστορίας και Μνήμης Εθνικής Αντίστασης)

                Πηγή:(Σύλλογος Ιστορίας και Μνήμης Εθνικής Αντίστασης)

Η Ανεξάρτητη Πολεμική Βιομηχανία του Τσουρνάτ.

 
Από τον Δεκέμβριο του 1943 έως και το τέλος του πολέμου, λειτούργησε στην τοποθεσία Τσουρνάτ της Όθρυος η πρώτη πολεμική βιομηχανία του ΕΛΑΣ. Το εργοστάσιο βρίσκονταν τοποθετημένο στον δρόμο που συνδέει τον ορεινό χωριό Ανάβρα (Γούρα) με την πόλη του Αλμυρού. Το εργοστάσιο κατασκεύαζε αμυντικές χειροβομβίδες μεγάλης ισχύος, νάρκες κατά αρμάτων και προσωπικού, αλλά διενεργούσε και επισκευές όπλων όλων των τύπων από πιστόλια μέχρι κανόνια.

Ήταν το μοναδικό εργοστάσιο κατασκευής πολεμικού υλικού του ΕΛΑΣ σε όλη την χώρα και τροφοδοτούσε όλες τις μονάδες των ανταρτών στο μέτρο του δυνατού. Οι Γερμανοί που γνώριζαν ή υποπτεύονταν την ύπαρξή του έκαναν τιτάνιες προσπάθειες να το ανακαλύψουν και αρχικά τοποθετούσαν την θέση του ως κάπου κοντά το Καρπενήσι. Στο παραπάνω εργοστάσιο εργάζονταν πάνω από 100 αντάρτες που όλοι είχαν την ειδικότητα του τεχνικού.

Ιδρυτής και διευθυντής του εργοστασίου ήταν ο Αλέκος Παπαγεωργίου από τον Βόλο. Οι ειδικότητες των τεχνιτών που απασχολούσε το εργοστάσιο ήταν μηχανουργοί, τορναδόροι, πυροτεχνουργοί, εφαρμοστές, απογεμιστές βλημάτων πυροβολικού, γεμιστές χειροβομβίδων, κατασκευαστές και επισκευαστές όλμων, επισκευαστές τηλεφώνων κτλ. Στο διάστημα λειτουργίας του εργοστασίου έγινε και ένα ατύχημα με τρία θύματα τεχνικών από το Βόλο. Νεκροί ήταν ο Αντώνης Αθ. Γκλαβάνης, Βαγγέλης Μαργαρίτης, τεχνίτες τότε των σιδηροδρόμων και ο Γιάννης Πατούσης, τεχνίτης και ποδοσφαιριστής της Νίκης Βόλου. Όλοι τους εργάζονταν ως πυροτεχνουργοί.

                                                     Αλέκος Παπαγεωργίου

Ακολουθεί η κατάσταση με τα ονόματα των τεχνικών που αποτελούσαν τη δύναμη του εργοστασίου κατά ειδικότητα από συνέντευξη που έδωσε ο Παπαγεωργίου στην Νίτσα Κολιού:

• Γεν. Διευθυντής: Αλέκος Παπαγεωργίου


• Απογεμιστές Βλημάτων: Αλέκος Παπαγεωργίου, Όμηρος Μπαμπούκης, Σπύρος Γραμμάτος, Γεώργιος Κόντος.


• Γεμιστές χειροβομβίδων: Αντώνης Γκλαβίνης, Ευάγγελος Μαργαρίτης, Γιάννης Πατούχης, Γεώργιος Καρέλος, Φώτης Καλαμπαλίκης, Δημήτρης Κουλαζάς, Θεόδωρος Τριανταφύλλου.


• Κατασκευαστές όπλων: Δημήτρης Συνάτικας, Γεώργιος Μουστάκας, Νίκος Ζίφκος, Νίκος Πυσπύρης, Δημήτρης Τζουβάρας.


• Κατασκευαστές ναρκών: Δημήτρης Πούλιος, Στέφανος Δουλεκάρογλου, Στέφανος Δημητρίου, Αποστόλης Χριστοδούλου.


• Επισκευαστές όπλων: Μόδης Κουτσορεβύθης, Στέργιος Δαδιώτης, Δημήτρης Βαγενάς, Γιάννης Αγγελόπουλος, Θεόδωρος Σάλτας, Μιχάλης Περγάμαλης.


• Εφαρμοστές: Ελευθέριος Πλασταρίδης, Στέφανος Παπαγεωργίου, Αποστόλης Ματσώλης, Χαράλαμπος Ιωαννίδης, Γεώργιος Κωστής, Κώστας Κουτζινόπουλος, Γιάννης Βουδουρόπουλος, Νίκος Παπαχατζής, Απόστολος Τζελιπής.


• Ηλεκτρολόγοι τηλεφωνητές: Γεώργιος Χατζηελευθερίου, Κώστας Λιακόπουλος, Αποστόλης Κατσούρας, Δημήτρης Ιώνας.


• Μηχανικοί Κινήσεως: Βασίλης Φραγής, Νίκος Χαρμάνης, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας (ο παππούς του συνθέτη).


• Οξυγονοκολλητές: Αλέκος Δημόπουλος, Βασίλης Κατσαράς, Διονύσης Καπανδρίτης, Κώστας Ξένος, Νίκος Αλεξιάδης, Κώστας Καρασμάνογλου, Κώστας Ελευθερίου, Κώστας Αργυρόπουλος, Γεώργιος Δαμιανός, Κώστας Τέντας, Αντώνιος Μαχαίρας, Ζήσης Χαλιάς.


• Χυτηρίου: Σπύρος Τσιτούρας, Αλέκος Αλεξανδρίδης, Βασίλης Αγγελόπουλος, Κώστας Στεφανάκος.


• Τορναδόροι: Θεμιστοκλής Δημητρίου, Νίκος Πινατσής, Γρηγόρης Λάσκος, Γεώργιος Παμπούκης, Γιάννης Παπακυρίτσης, Τσατσαρής
• Καμιναδόροι: Ευριπίδης Μαρκόπουλος, Δημήτρης Τσούτσας, Απόστολος Γιαλαμάς.


• Φανοποιοί: Διαμαντής Τσιρτόγλου, Ηλίας Καπέτας.


• Τσαγκάρηδες-Αρβυλοποιοί: Άνθιμος Ζαναπλίδης, Ονούφριος Μακρής, Χρήστος Κοσμάς, Αθανάσιος Κούτσος, Γεώργιος Αξαρλής.


• Ράφτες: Φώτης Πινάτσης, Αλέκος Ραφτόπουλος, Αθανάσιος Σχοινάς.


• Αρτοποιοί: Κυριάκος Καραγιάννης, Μιλτιάδης Καραθανασόπουλος.


• Κουρέας: Πρίαμος Χιωτάκης.


• Ξυλουργοί: Παναγιώτης Μουστάκας, Αναστάσιος Μαδυτινός, Αρτέμης Περγάμαλης, Κώστας Μαυρόπουλος, Διομήδης Καπανδρίτης, Αποστόλης Καθάριος, Βασιλης Δημάκης, Δημήτρης Βλιώρας.


• Συνεργείο περισυλλογής υλικών: Σπύρος Λιβαδιώτης, Νίκος Ριζοθανάσης, Χρήστος Μπάρδας, Παναγιώτης Πάσχος, Γεώργιος Αυγούλας, Νίκος Χωματίδης, Πολύμερος Τσατσόπουλος, Μωυσής Μορδός, Αθανάσιος Ευσταθίου.


• Τροφοδότες: Ελένη Παπαγεωργιου, Νίκος Σινάτικας, Παναγιώτης Φραγκούδης, Νίκος Πολύζος, Κώστας Γεωργούλας, Σταμούλης Βασιλείου, Αποστόλης Παπαγεωργίου, Δημήτρης Θώμος, Αποστόλης Τουφεξής, Δημήτρης Γαλάνης, Ευριπίδης Κολτσιδόπουλος, Αγαθοκλής Ματζαφλέρης, Γεωργούλας, Θεόδωρος Χαλκιάς.


• Φρουραρχείο: Αλέκος Μεικόπουλος, Κώστας Κιτζάνης, Γιάννης Γεωργιάδης, Χαράλαμπος Αραβιάδης, Κώστας Φουντουκίδης, Γεώργιος Τσιώνης, Παναγιώτης Καλαμακίδης.


• Υγειονομικό: Γρίβας, Ανάργυρος Βογιατζής, Ελευθερία Γαιτανά,, Καλλιόπη Γεωργαντζοπούλου, Λίτσα Λαγού, Γεώργιος Ξιφάρης (ψευδώνυμο του Κώστα Παντελή) , Μαρία Κελέση Δημήτρης Καραγκούνης, Κώστας Ηγουμένης, Αννούλα Μπακάλη, Βαρβάρα Παντελή, Μαρία Κουτσοπίνα, Δημήτρης Σκούταρης.

(https://kokkinosfakelos.blogspot.com/)