Χωρίς αμφιβολία, το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας, που δόθηκε προς διαβούλευση, αποτελεί έναν σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα των αλλεπάλληλων αλλαγών στα πανεπιστήμια στη χώρα μας. Αλλωστε, η πιο στενή σύνδεση των πανεπιστημίων με τις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας αλλά και της πολιτικής και ιδεολογικής κυριαρχίας της αστικής τάξης επιβάλλουν τις πιο συχνές αλλαγές σε αυτά. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έχει χαρακτήρα νόμου - πλαισίου. Δηλαδή ενσωματώνει σε ένα ενιαίο κείμενο πολλές πλευρές της λειτουργίας των ΑΕΙ, δίνει απάντηση στο ποιος είναι ο σκοπός και η αποστολή τους.
Με απλά λόγια, αφορά την καρδιά της πανεπιστημιακής εκπαιδευτικής, ερευνητικής δραστηριότητας. Δηλαδή τι γνώση παράγεται και αναπαράγεται. Σε ποιον προσφέρεται και διαδίδεται, ποιος αξιοποιεί τα αποτελέσματα της επιστημονικής πράξης.
Κάνοντας λόγο ο πρωθυπουργός στο Υπουργικό Συμβούλιο (26/5/2022) για «μεγάλη ιδεολογική μάχη» (εννοώντας ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ), θέλει να κρύψει την επί της ουσίας ταύτιση στρατηγικών απόψεων. Στη βάση αυτή μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί στην «Αυγή» (1/6/2022) γράφεται από σημαίνον πανεπιστημιακό στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ ότι ο νόμος - πλαίσιο είναι «άτολμος» και «λιγότερο νεοφιλελεύθερα θαρραλέος συγκρινόμενος με αυτόν της Α. Διαμαντοπούλου» (τώρα ησυχάσαμε...). Πρόκειται για διατυπώσεις που δείχνουν μάλλον μια ορισμένη αμηχανία τοποθέτησης στα ουσιώδη ζητήματα του νόμου - πλαισίου, όπως αυτά καθορίζονται από τη διαδικασία της Μπολόνια, την οποία και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ υπηρέτησε αποτελεσματικά, ανεξάρτητα από το «μείγμα» των μορφών διοίκησης και το πώς τελικά κάθε κυβέρνηση εννοεί το «αυτοδιοίκητο» των ΑΕΙ.
Ιδεολογική μάχη όμως πράγματι υπάρχει. Γιατί η πάλη των ιδεών εκφράζει τελικά πάλη ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις, σε αντιτιθέμενα κοινωνικά συμφέροντα και ανάγκες.
Και στην περίπτωση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου το επίδικο είναι: Παραπέρα προώθηση της καταστροφικής - για τη μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία - αστικής στρατηγικής για τα πανεπιστήμια ή βήματα ουσιαστικής εναντίωσης σε αυτήν και άνοιγμα της συζήτησης και του δρόμου για να ανοίξουν οι ορίζοντες της επιστήμης για τους πολλούς;
α) Την ακόμα πιο έντονη ιεράρχηση των επιχειρηματικών προτεραιοτήτων, άρα την απομάκρυνση από τη δυνατότητα ικανοποίησης των φοιτητικών και λαϊκών συμφερόντων. Τρανταχτά παραδείγματα; Ο πακτωλός χρημάτων (600 εκατομμύρια ευρώ) για αριστεία από το Ταμείο Ανάκαμψης, η τάση μετατόπισης της επιστημονικής δραστηριότητας από τη μετάδοση γνώσης στην ερευνητική - επιχειρηματική δράση για το κέρδος κ.ά.
β) Τη δημιουργία μιας κατηγοριοποιημένης δεξαμενής «πτυχίων», πιστοποιητικών που θα αποτιμούνται με όρους πιστωτικών μονάδων και εκ των πραγμάτων θα υπονομεύουν τις προπτυχιακές σπουδές και την ανάγκη να πραγματοποιούνται με συνεκτικότητα, συνέχεια, επιστημονική υποδομή.
Αυτή είναι η ουσία του νόμου - πλαισίου και σε αυτήν υποτάσσονται τα σχέδια για αλλαγές στα ζητήματα διοίκησης των ΑΕΙ. Και σε αυτή την κατεύθυνση εντάσσονται, άλλωστε, και οι νέοι «μπαμπούλες» επιτήρησης της επιχειρηματικής λειτουργίας, με τις διευρυμένες τους αρμοδιότητες, όπως τα νέα Συμβούλια Διοίκησης που μπορούν ακόμα και να καθαιρούν πρυτάνεις...
Φυσικά δίπλα σε αυτούς, τους κάπως «πιο καθωσπρέπει» μηχανισμούς, βρίσκονται και οι δομές της πιο εξόφθαλμης καταστολής και βίας, όπως η πανεπιστημιακή αστυνομία, η οποία έρχεται να περιφρουρήσει ακριβώς αυτό το τοπίο. Ενα τοπίο στρατηγικά συμφωνημένο και γι' αυτό και οι διαφωνίες του ΣΥΡΙΖΑ περί πανεπιστημιακής αστυνομίας αφορούν το ζήτημα: «Ποιος θα δίνει την εντολή για την καταστολή στους φοιτητές»...
Με αυτή την έννοια, όταν η ΝΔ εγκαλεί τον ΣΥΡΙΖΑ να επιλέξει «τη βαριοπούλα ή τη βιβλιοθήκη», γνωρίζει ότι και οι δυο έχουν «λερωμένη τη φωλιά» τους σε μια διαχρονική πορεία μείωσης της χρηματοδότησης των ΑΕΙ, με αρνητικό αποτύπωμα και στην ανάπτυξη των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, στο απαράδεκτο γεγονός οι φοιτητές να παίρνουν τα συγγράμματά τους πολλές φορές λίγο πριν την εξεταστική...
Σε κείμενο του υπουργείου Παιδείας με τίτλο «ερωτήσεις και απαντήσεις για το σχέδιο νόμου», δίνονται οι εξής απαντήσεις στο ερώτημα «Πώς τα πανεπιστήμιά μας έρχονται πιο κοντά στην κοινωνία και τις ανάγκες της;»: «Μέσω παροχής υπηρεσιών από εργαστήρια προς πολίτες/φορείς (...) η κοστολόγηση των υπηρεσιών πραγματοποιείται από το ίδιο το ΑΕΙ στο πλαίσιο κοστοστρεφούς (!) μεθόδου κοστολόγησης (...) Μέσω αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας». Ξεπερνάμε το πασιφανές copy paste από κείμενο της αλλοδαπής (μιας και δεν νομίζουμε να βγάζει ολοκληρωμένο νόημα η έκφραση κοστοστρεφής μέθοδος κοστολόγησης...) και μένουμε στο κύριο: Για να συνδεθεί ένα πανεπιστήμιο με την κοινωνία, πρέπει να κάνει ανάλυση κόστους - οφέλους!
Αποδεικνύεται λοιπόν, μέσα από την ίδια την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης, ότι ο στόχος της «δυναμικής προσαρμογής του ελληνικού πανεπιστημίου στις ανάγκες της κοινωνίας» αφορά τελικά την ολοένα και μεγαλύτερη απομάκρυνση από τις ανάγκες της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας να απολαμβάνει τα επιτεύγματα της επιστήμης, αφού κάθε περίπτωση θα εξετάζεται με όρους κόστους και επιχειρηματικότητας!
Επιβεβαιώνονται δηλαδή κρίσιμα συμπεράσματα που το ΚΚΕ έχει βγάλει εξετάζοντας την πορεία των αλλαγών στα ΑΕΙ, στην πρότασή του για το πανεπιστήμιο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων.
«Η άμεση διασύνδεση ΑΕΙ - μονοπωλιακών ομίλων εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ΑΕΙ, διασπά το ενιαίο της πανεπιστημιακής βαθμίδας, αυξάνει τους ταξικούς φραγμούς, διαμορφώνει όρους ακόμα πιο διακριτής επιχειρηματικής λειτουργίας των ΑΕΙ, με συνέπειες και στην παραπέρα θωράκισή τους από τη συλλογική δράση, με νέους μηχανισμούς καταστολής και πειθάρχησης. (...)
Η επίκληση στο δήθεν αυτοδιοίκητο των Ιδρυμάτων, στενά δεμένη με την εξασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας στην προσέλκυση ιδιωτών χορηγών, έχει επίπτωση και στη δομή και διοίκηση των Ιδρυμάτων. Τελικά, τα "αυτοδιοίκητα" ΑΕΙ είναι περισσότερο δεσμευμένα στις ανάγκες της αγοράς και λιγότερο ελεύθερα να σχεδιάζουν προς όφελος των αναγκών των φοιτητών και της κοινωνίας».
Κυριολεκτικά με τον νόμο - πλαίσιο διαμορφώνεται μια απέραντη αγορά προσόντων, πολυκατηγοριοποιημένων επιπέδων σπουδών, που όχι μόνο δεν θα έχουν σχέση με την ολοκληρωμένη επιστημονική επαγγελματική μόρφωση αλλά θα δημιουργούν επιπλέον όρους πίεσης προς τα κάτω των υπαρχουσών προπτυχιακών σπουδών, προσανατολισμού τους προς πιο «αγοραίες», σύντομες καταρτίσεις, με επιπρόσθετη συνέπεια και στην αποδυνάμωση των όρων διαπραγμάτευσης του μισθού της επιστημονικής εργατικής δύναμης.
Να το πούμε ξεκάθαρα.
Οι φοιτητές που βλέπουν προσθαφαιρέσεις μαθημάτων, ανάλογα με την επάρκεια καθηγητών πανεπιστημίου, ανάλογα με τις επιταγές της αγοράς, ανάλογα με τις αξιολογήσεις, ανάλογα με το πώς θα στριμωχτούν στην ανελαστική απαίτηση για επιχειρηματικότητα, στο κατά τα άλλα ευέλικτο πρόγραμμα, μόνο αρνητικές συνέπειες μπορούν να περιμένουν από αυτόν τον νόμο.
Οι φοιτητές που έχουν ανάγκη να στηριχτούν για την επιλογή τους να σπουδάζουν ένα συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο, που έχει ή πρέπει να έχει συγκεκριμένη επαγγελματική αποκατάσταση, μόνο ως ελευθερία επιλογών δεν βλέπουν τα πτυχία τους να εντάσσονται σε μια τριτοβάθμια σούπα, που θα μετράει τα πτυχία με το κιλό... των πιστωτικών μονάδων. Γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα. Ρευστοποιούνται τα όρια μεταξύ τυπικής, μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση γίνεται «μαθησιακή εμπειρία» και οι πιστωτικές μονάδες τα διαπιστευτήρια, είναι το εργαλείο για την αναγνώρισή τους.
Και αυτή η κατεύθυνση πρόσφατα ξαναψηφίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο από τη ΝΔ, τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ (Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025 - μικροδιαπιστευτήρια, ατομικοί λογαριασμοί μάθησης και μάθηση με στόχο ένα βιώσιμο περιβάλλον, Μάης 2022), που μάλιστα αναφέρει ρητά ότι στόχος είναι ο μετασχηματισμός των ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε φορείς περισσότερο επιχειρηματικού χαρακτήρα (sic), ενώ προτείνεται η σύνδεση Πανεπιστημίων - βιομηχανίας μέσα από πλατφόρμα για «ταλέντα κατά παραγγελία».
Η παρέμβαση των κομμουνιστών για να αναδειχτούν οι συνέπειες αυτής της πολιτικής, αυτού του νόμου - πλαισίου και κυρίως για να ανοίξει η συζήτηση για τους πολιτικούς όρους ανάσχεσης αυτής της επίθεσης (τι κίνημα έχουμε ανάγκη) και ικανοποίησης των σύγχρονων αναγκών (τι κοινωνία έχουμε ανάγκη), έχει προφανώς ιδεολογικό περιεχόμενο. Οπως όμως μας γράφει και ο Μπρεχτ, «δεν πρέπει να μιλάει κανείς μονάχα σ' ανθρώπους ορισμένων πεποιθήσεων, παρά σ' εκείνους που θα τους ταίριαζαν αυτές οι πεποιθήσεις εξαιτίας της κατάστασής τους».
Απευθυνόμαστε λοιπόν σε όλους εκείνους που την παθογένεια στα πανεπιστήμια την νιώθουν στο πετσί τους και είναι η μετατόπιση του βάρους από την εκπαιδευτική λειτουργία στην επιχειρηματική - ερευνητική. Οτι στο έδαφος της επιχειρηματικής λειτουργίας των ΑΕΙ, που με τον νέο νόμο - πλαίσιο αναμένεται να ενταθεί, ούτως ή άλλως η διδασκαλία τείνει σταδιακά να γίνει μια δευτερεύουσα λειτουργία, σχεδόν ένα πάρεργο, που ακολουθεί την προτεραιότητα που δίνεται από το αστικό κράτος και μια μερίδα διδασκόντων, όχι μικρή, στην καινοτομία και τη συνδεδεμένη με αυτήν έρευνα.
Στιγμές αυτής της εξέλιξης άλλωστε ζήσαμε και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Με την πανεπιστημιακή περιουσία να έμπαινε σε συνεχή κίνηση για τα συμφέροντα των επιχειρήσεων, αλλά να αποτελούσε «όνειρο απατηλό» η αξιοποίησή της για τις νέες και τους νέους που απαιτούσαν να γίνουν «φοιτητές ξανά»...
Οσο για το πιο σύντομο ανέκδοτο... αυτό της αντιμετώπισης της διαπλοκής, υπενθυμίζουμε στην κυβέρνηση ότι αυτή δεν διαμορφώνεται μόνο στο έδαφος της οικογενειοκρατίας. Γύρω από τις δομές της επιχειρηματικής δράσης αναπτύσσεται ένα πολυπλόκαμο σύστημα με σχέσεις πολιτικής και οικονομικής εξάρτησης και τροφοδότησης επιχειρηματιών και διδασκόντων, που τελικά οδηγεί και σε αλλοτρίωση συνειδήσεων, που υποστηρίζουν, συντηρούν και γιγαντώνουν την επιχειρηματικότητα. Είναι λοιπόν απαράβατος όρος η σταθερή πάλη με την επιχειρηματικότητα, η αποκάλυψη πλευρών και στοιχείων της, προκειμένου να φανερώνονται οι διαστάσεις της, η ευθεία σύγκρουση της επιχειρηματικότητας με τα μορφωτικά δικαιώματα των φοιτητών, με την ίδια την πλέρια ανάπτυξη της επιστήμης και έρευνας.
Είναι υπόθεση των φοιτητικών συλλόγων να διαμορφώσουν ένα αγωνιστικό πλαίσιο πάλης - που παράλληλα με την καταδίκη των επιχειρούμενων βημάτων έντασης της καταστολής και την αντιμετώπιση της παρουσίας της αστυνομίας (πανεπιστημιακής και μη) με όρους μαζικού κινήματος - θα θέτει στο επίκεντρο τη διεκδίκηση σύγχρονων όρων πανεπιστημιακής επαγγελματικής μόρφωσης και όλων των απαραίτητων προϋποθέσεών της. Σε αυτό το έδαφος θα εδραιώνεται και η αναγκαία κοινή περπατησιά με τμήματα του ΔΕΠ, με τα συνεπή, ριζοσπαστικά στοιχεία του, με πανεπιστημιακούς που προσβάλλονται όταν η υπουργός στο γράμμα της τους καλεί ουσιαστικά να βγάλουν παραπάνω χρήματα, αλλά και με τους διδάσκοντες και ερευνητές της εργασιακής ακαδημαϊκής περιπλάνησης... Κυρίως, όμως, σε μια τέτοια κατεύθυνση, το πρόβλημα των πανεπιστημίων θα κατανοείται ως αυτό που είναι: Κοινωνικό - λαϊκό πρόβλημα.
Η διαμόρφωση ενός νέου συσχετισμού στο φοιτητικό κίνημα, με το ελπιδοφόρο αποτέλεσμα των φοιτητικών εκλογών, που μάλιστα πραγματοποιήθηκαν κόντρα στα κυβερνητικά σχέδια απαξίωσης και υπονόμευσης των Συλλόγων, θέτει νέα αναβαθμισμένα καθήκοντα στα οποία μπορούμε όμως - από πιο ώριμες και καλύτερες θέσεις - να αντεπεξέλθουμε.
Κυριάκου ΙΩΑΝΝΙΔΗ*
*Ο Κυριάκος Ιωαννίδης είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια στο μπλοκ πρέπει να συνοδεύονται από ένα ψευδώνυμο, ενσωματωμένο στην αρχή ή το τέλος του κειμένου