Τα «αναπόφευκτα» της πανδημίας και τα «εφικτά» του 21ου αιώνα

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα κρούσματα της πανδημίας SARS-COV-2 είναι πάνω από 75 εκατομμύρια άνθρωποι. Πάνω από 1,6 εκατομμύρια είναι οι νεκροί. Ήταν αναπόφευκτη αυτή η εξέλιξη; 

O αόρατος εχθρός...

Πανδημία χαρακτηρίζεται μία παγκόσμια επιδημία, η εξάπλωση μία λοιμώδους νόσου σε όλο τον κόσμο με γρήγορους ρυθμούς.

Πανδημίες είχαμε, έχουμε και θα έχουμε: Τον 14ο αιώνα η Μαύρη Πανώλη οδήγησε στον θάνατο τουλάχιστον ποσοστό περί του 30% του πληθυσμού της Ευρώπης. Το 1918 η Ισπανική Γρίπη προκάλεσε τον θάνατο 500 εκατομμυρίων ανθρώπων. Πιο πρόσφατες πανδημίες περιλαμβάνουν την γρίπη των χοίρων το 2009-2010 και τον HIV που μόνο το 2018 και 2019 οδήγησε στο θάνατο 1.460.000 ανθρώπους.

Ποιο είναι το διαφορετικό με τον SARS-COV-2; Ότι εμφανίζεται ένας τύπος κορονοϊού που δεν γνωρίζαμε ακριβώς τη μεταδοτικότητα του, τη νοσηρότητα και θνητότητα, τα κλινικά του χαρακτηριστικά. Καθόλου αμελητέα η γνώση που ακόμα δεν κατέχουμε.

Δικαιολογείται όμως από αυτό το γεγονός πως τα εμπορευματοποιημένα συστήματα Υγείας στην Ελλάδα, στα κράτη μέλη της ΕΕ και σε άλλες καπιταλιστικές χώρες βρέθηκαν ανέτοιμα και κατέρρευσαν;

Είναι ψέμα αυτό που λάνσαραν διάφοροι από την πρώτη στιγμή, ότι τάχα «η ανθρωπότητα βρέθηκε αντιμέτωπη με μία πρωτόγνωρη αναπάντεχη απειλή, έναν αόρατο εχθρό» και σχεδόν μεταφυσικά το παρουσίαζαν ως: «ο πρόσκαιρος άνθρωπος απέναντι σε ένα απρόσωπο και αόρατο ον». 

Είναι δυνατόν τη στιγμή που η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν φτάσει σε τεράστια επίπεδα ανάπτυξης να ισχυρίζονται ότι κανένα σύστημα Υγείας όσο ανεπτυγμένο και αν ήταν, δε θα μπορούσε να ανταπεξέλθει; 

...και ο ορατός αντίπαλος 

Ο κίνδυνος προέρχεται και από τις τραγικές ελλείψεις των συστημάτων Υγείας, που ήταν γνωστές πριν την εμφάνιση του κορονοϊού και για τις οποίες στη χώρα μας μιλούσαν χρόνια οι νοσοκομειακοί γιατροί, οι ενώσεις και η ομοσπονδία τους. Έχουν γίνει εκατοντάδες κινήσεις, παρεμβάσεις και καταγγελίες από εργατικά σωματεία και συλλόγους. Αυτές οι ελλείψεις είναι συγκεκριμένες: 550 κλίνες ΜΕΘ, ενώ χρειάζονταν 2.500 πριν την εμφάνιση της επιδημίας του κορονοϊού, 30.000 οργανικές θέσεις προσωπικού κενές στα νοσοκομεία, 6.000 κενές θέσεις γιατρών, ανύπαρκτη Πρωτοβάθμια Φροντίδας Υγείας, πάνω από 1 δισ. ευρώ μείωση των δαπανών για την Υγεία την τελευταία δεκαετία. Με τις όποιες διαφοροποιήσεις, αυτά τα στοιχεία αφορούν όλη την ΕΕ, όλα τα αναπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη που σήμερα πληρώνουν εκατόμβες νεκρών και εν μία νυκτί σταμάτησαν να είναι το παράδειγμα προς μίμηση. Να λοιπόν τι σημαίνουν οι γενικόλογες εκφράσεις «εξορθολογισμός των δαπανών» και «παθογένειες του συστήματος» και να, που δεν είναι τόσο γενικές όσο φαίνονται.

Οι νεκροί και οι υπεύθυνοι έχουν ονοματεπώνυμο. 

Είναι αποτέλεσμα της αντιλαϊκής πολιτικής, που ακολούθησαν όλες οι κυβερνήσεις, με βάση και τις κατευθύνσεις της ΕΕ για την εμπορευματοποίηση και την ιδιωτικοποίηση της Υγείας. Έπρεπε να πιαστούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, τα ματωμένα πλεονάσματα.

Αυτή η πολιτική δεν φταίει μόνο για τα κενά, αλλά και γιατί ακυρώνει στην πράξη τις μεγάλες επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες, που υπάρχουν σήμερα, για την κάλυψη όλων των αναγκών πρόληψης και περίθαλψης του λαού.

Κάποια παραδείγματα:

Η ετοιμότητα: Το 2020 θα έπρεπε και θα μπορούσε το δημόσιο σύστημα Υγείας να είναι ανεπτυγμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να αντιμετωπιστεί ένα έκτακτο λοιμώδες μεταδοτικό νόσημα. Με άλλες υποδομές, ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, προσωπικό επαρκές και κατάλληλα εκπαιδευμένο, κατάλληλο χωροταξικό σχεδιασμό, εκπαίδευση και αντίστοιχη επιδημιολογική επιτήρηση. Αυτά θα έπρεπε να υπάρχουν εδώ και χρόνια.

Τι υπήρξε όμως στην πράξη; Ειδικά νοσοκομεία που έκλεισαν (π.χ. «Λοιμωδών» στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη) και μάλιστα με το επιχείρημα ότι «δεν έχουμε πια επιδημίες κλπ.». (!!!)

Το εμβόλιο: Θα ήταν αλλιώς τα πράγματα αν υπήρχε ανταλλαγή, συλλογική επεξεργασία της νέας γνώσης που παράγεται, αυτή η γνώση αν έμπαινε στην υπηρεσία της προστασίας και της υγείας του λαού. Είναι γνωστοί οι μεγάλοι ανταγωνισμοί για τα κέρδη, που βρίσκονται πίσω από την παραγωγή και τη διάθεση των εμβολίων. Τι έγινε όμως στην πράξη; Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2018 διεξάγονταν έρευνες για την ανάπτυξη εμβολίων έναντι των ιών SARS/MERS, που είναι γενετικά παρόμοιοι με τον τωρινό ιό. Δεν χρηματοδοτήθηκαν γιατί είχαν εκτιμήσει ότι ήταν «άκαιρες» και δε θα αποφέρουν κέρδος.

Η πρόβλεψη: Θα μπορούσαμε σήμερα να προβλέψουμε την έκταση και τη σφοδρότητα του δεύτερου κύματος αν δεν υπήρχε η τύφλωση των υγειονομικών πρωτοκόλλων στο όνομα του τουρισμού και των tour operators. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Λάρισα η κυβέρνηση δεν μπορούσε να προβλέψει πόσα κρεβάτια ΜΕΘ χρειάζονται. Λίγα χιλιόμετρα όμως πιο κει, στις ΝΑΤΟικές βάσεις, μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια -και μάλιστα χρηματοδοτείται με περίσσεια κουβαρντοσύνη- η τεχνολογία που επιτρέπει να πληγεί κάποιος στόχος (λαός της περιοχής) που βρίσκεται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. 

Η έκθεση Πισσαρίδη

Το μοντέλο της υγείας-μπίζνας απέτυχε και αποτυγχάνει. Και όμως! Αυτό το σύστημα που κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος σε όλη την Ευρώπη συνεχίζουν και το φέρνουν σαν παράδειγμα!

Στις 23 Νοέμβρη βγήκε στη δημοσιότητα η έκθεση του Χ. Πισσαρίδη με τίτλο «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία» που παραδόθηκε στην κυβέρνηση μετά από «χρήσιμες» παρατηρήσεις βιομηχάνων, τραπεζιτών, δικηγορικών κολοσσών, του θλιβερού Παναγόπουλου της ΓΣΕΕ και άλλων. Η έκθεση συζητήθηκε σε τηλεδιάσκεψη υπό την προεδρία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Στο κεφάλαιο 4.4 διαβάζουμε: «...Αν και η συνολική δημόσια δαπάνη περιορίστηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης, η δομή της, όπως και αυτή του συστήματος υγείας γενικότερα, θα πρέπει να βελτιωθεί, αλλιώς θα επικρατήσει η τάση για (...) αύξηση του κόστους». Στο υποκεφάλαιο 4.3 με τίτλο «προτάσεις πολιτικής» κάνει λόγο για: «αύξηση οικονομικής αυτονομίας», «εξορθολογισμό της δημόσιας δαπάνης προμηθειών φαρμάκων και υλικών των δημόσιων νοσοκομείων», «ανάπτυξη συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα υγείας όπως με συμβάσεις με ιδιωτικές κλινικές, συμβάσεις διαχείρισης ή μίσθωσης εξοπλισμού, ή συμβάσεις εκχώρησης», «εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης κόστους και αξιολόγησης».

Σε απλά ελληνικά η έκθεση Πισσαρίδη λέει: τα νοσοκομεία να δουλεύουν αυτόνομα ως επιχειρήσεις ΑΕ. Ένα παράδειγμα: Κάποια νοσοκομεία δεν είχαν από το πρώτο κύμα τις απαραίτητες συσκευές υψηλής ροής οξυγόνου (high flow oxygen therapy devices) , τώρα τρέχουν να τις προμηθευτούν. Άλλα νοσοκομεία ακόμα και τώρα δεν τις διαθέτουν γιατί κοστίζουν, ενώ γνωρίζουν ότι θα μπορούσαν να μειώσουν τον αριθμό των διασωληνωμένων. Άλλα νοσοκομεία περιμένουν τις δωρεές των φιλεύσπλαχνων βιομηχάνων και εφοπλιστών. Αυτή είναι η περίφημη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των νοσοκομείων. 

Ο αγώνας για την προστασία της υγείας συνεχίζεται

Οι καθημερινές εξαγγελίες της κυβέρνησης, ο κρατικός προυπολογισμός, η έκθεση Πισσαρίδη δείχνει ότι ακριβώς ξέραμε. Η κυβέρνηση δεν είναι απλά στον επιχειρηματικό της κόσμο, στρώνει από τώρα την επόμενη μέρα που θα πληρώσουν υγειονομικοί και ασθενείς. Είναι φανατικοί και στοχοπροσηλωμένοι,στην υπηρεσία ενός συστήματος που κοστίζει ζωές και ταυτόχρονα χαρίζει δεκάδες φιλιά ζωής στα μονοπώλια της ιδιωτικής Υγείας.

Ακόμα και σήμερα τα μεγάλα μονοπώλια της Υγείας συνεχίζουν να θησαυρίζουν: Αγοραπωλησία τεστ, επινοικίαση αργυραμοιβών για κρεβάτια ΜΕΘ, επιλογή ασθενών, παθήσεις που χειρουργούνται μόνο στον ιδιωτικό τομέα.

Γιατί δεν επιτάσσουν τον ιδιωτικό τομέα; Είναι θέμα ηθικής ή φοβούνται να μη γίνουμε «Σοβιετία»; Πολύ περισσότερο που το δημόσιο σύστημα Υγείας έχει να αντιμετωπίσει τους ασθενείς Covid-19, τη λοιπή νοσηρότητα και τους εμβολιασμούς.

Γιατί δεν πήραν μέτρα για σχολεία, μέσα μεταφοράς, χώρους δουλειάς; Ήταν αχρείαστα επειδή η ζέστη θα εξασθενούσε το ιικό φορτίο;

Γιατί σπέρνουν αυταπάτες ότι η έναρξη των εμβολιασμών θα εξαφανίσει μονομιάς την πανδημία; Δεν ξέρουν ότι το εμβόλιο είναι ένα μόνο όπλο στην αντιμετώπιση της;

Η καπιταλιστική οικονομία ήταν είναι και θα είναι πάνω από την ανθρώπινη ζωή όσο δεν ξεμπερδεύουμε μαζί της.

Το κέρδος των επιχειρηματικών ομίλων θα είναι το υπέρτατο αγαθό που δεν θα λογαριάζει ζωές και αγαπημένα πρόσωπα όσο δεν ξεμπερδεύουμε μαζί του.

Συνεχίζουμε τον αγώνα για την προστασία της υγείας του λαού. Αφού έπαψαν να σέβονται εμάς και τις ζωές μας, πρέπει να μάθουν να μας φοβούνται.

*Ο Γιώργος Σιδέρης είναι μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας.