Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ: Κρατείστε καλά!

Ένα από τα πολλά σκίτσα των ημερών του Δεκέμβρη του ’44.

27 Δεκέμβρη: Συνεχίζονται οι εγγλέζικες επιθέσεις- Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ: Κρατείστε καλά

Τετάρτη 27 Δεκέμβρη 1944

Oι επιχειρήσεις που είχαν περιορισθεί την Τρίτη 26.12.44, λόγω της έναρξης της σύσκεψης στο υπουργείο Εξωτερικών ξαναρχίζουν. Οι Εγγλέζοι βοηθούμενοι από τις κυβερνητικές δυνάμεις επιτίθενται σε όλα τα μέτωπα.
Ανατολικά της λεωφόρου Συγγρού, επιτίθενται στη Νέα Σμύρνη, το Κατσιπόδι (Δάφνη), τον  Άγιο Σώστη, το Μπραχάμι, τον Αρδηττό και το Στάδιο με στόχο να κυκλώσουν το Παγκράτι. Βορειότερα η Τρίτη Ορεινή Ταξιαρχία επιχειρεί από την περιοχή του νοσοκομείου της Σωτηρίας προς τον Τσακό Αγίας Παρασκευής. Στο κέντρο της πόλης βρετανοί αλεξιπτωτιστές καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του Ψυρρή. Στον Πειραιά επιτίθενται στην Δραπετσώνα , αλλά αποκρούονται από τους ελασίτες.
Το 6ο Σύνταγμα Κορίνθου του ΕΛΑΣ επιτίθεται στους Εγγλέζους που είναι στρατωνισμένοι στο Ρουφ. Οι ελασίτες ανατινάζουν τον εξωτερικό τοίχο και μπαίνουν στον περίβολο, όμως οι Εγγλέζοι με τη βοήθεια του πυροβολικού τους απωθούν.

«Κρατείστε καλά» είναι η εντολή που δίνεται συνεχώς στις μονάδες του ΕΛΑΣ από τη διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού προς τους μαχητές του. Οι μονάδες που μάχονται σ’ όλη την Αθήνα και τον Πειραιά είναι καταπονημένες και στραπατσαρισμένες από τις συνεχείς μάχες απέναντι σε ένα πανίσχυρο αντίπαλο που ανανεώνεται συνεχώς σε  δυνάμεις και εφόδια και πλήρη κυριαρχία στον αέρα.

Η διοίκηση του Α΄ ΣΣ του ΕΛΑΣ οργανώνει συσκέψεις σε όλες τις μονάδες του για να διατηρηθεί το επιθετικό πνεύμα  και να μην επηρεασθούν οι μαχητές από τις πολιτικές διεργασίες που πυροδότησε η άφιξη του Τσώρτσιλ. « Είναι οι μόνες εφεδρείες, αναφέρει ο καπετάνιος του Σώματος Σπύρος Κωτσάκης – Νέστορας,  που διαθέτουμε άφθονες: παλικαριά, αυτοθυσία, αγωνιστικότητα, επινοητικότητα των μαχητών και όλου του λαού, που παλεύει μαζί τους . Μ’ αυτό το πνεύμα εκδόσαμε και τις σχετικές Διαταγές και κινητοποιήθηκε  και όλη η κομματική οργάνωση της Αθήνας».

Είναι χαρακτηριστική η διαταγή του Α΄ Σώματος προς τις διοικήσεις των μονάδων του, που εκδόθηκε μια μέρα πριν, στις 26.12.:

« Εξασκήσατε όλην σας την επιρροήν επί των τμημάτων σας δια καταλλήλων διδασκαλιών, ίνα μη χαλαρωθή το επιθετικόν πνεύμα των μαχητών μας από την εξέλιξιν της πολιτικής καταστάσεως.

Ο ΕΛΑΣ θα εξακολουθήση τις επιχειρήσεις του εις όλους τους τομείς μη επηρεαζόμενος από τας πολιτικάς ζυμώσεις. Αι οποίαι άλλως τε δεν γνωρίζουμε πού θα καταλήξουν.

Νέες επιχειρήσεις θα αναληφθούν και το επιθετικόν πνεύμα πρέπει να μείνη ακμαίον.

Το τέρμα ενδεχομένως της πολεμικής μας δράσεως θα καθορισθή μόνον με την διαταγήν της ΚΕ του ΕΛΑΣ».

Σκίτσο των ημερών του Δεκέμβρη του ’44.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

« Δεν τρυπάει το ρημάδι καπετάνιε!»

«Τη νύχτα της 26ης προς την 27η οι Εγγλέζοι προσπαθούν να διασπάσουν τις γραμμές μας στο Φάρο. Καταφέρνουν μάλιστα να κυκλώσουν ένα φυλάκιο. Καλούν τους ΕΛΑΣίτες να παραδοθούν αλλά αυτοί ξεκαρδίζονται στα γέλια. Πού ακούστηκε να παραδίνεται ο ΕΛΑΣ στους Σκόμπιδες; Οι Σκόμπιδες λυσσασμένοι τους χτυπάνε από παντού αλλά οι ΕΛΑΣίτες καταφέρνουν να ξεφύγουν μέσα απ’ τα χέρια τους. Τα ξημερώματα ένα εγγλέζικο τανκ προσπαθεί να περάσει τη γέφυρα των Καλογήρων αλλά πυρπολείται από τον αντάρτη Νικολάου, παρόλο που ήταν βαριά τραυματισμένος.

Κατά τις 10 π.μ. ο εχθρός παίρνει το λόφο του Άι- Γιάννη. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Ξεκινάει ο Λόχος του Ν. Κόσμου για να τον ανακαταλάβει. Στην κορφή του λόφου οι Σκόμπιδες έχουν εγκαταστήσει 4 τανκς αλλά ποιος τα λογαριάζει! Ένας ΕΛΑΣίτης χτυπώντας ένα τανκ  με … το αυτόματο γυρίζει και λέει στον αξιωματικό του: « Δεν τρυπάει το ρημάδι καπετάνιε!». Και όμως, σε λίγη ώρα τα «ρημάδια» και οι Σκόμπιδες κατρακυλούσαν την πλαγιά και ο λόφος του Άι- Γιάννη βρισκότανε ξανά στα χέρια του ΕΛΑΣ.

Την ίδια μέρα γίνηκε ισχυρότατη επίθεση εναντίον της Καισαριανής από τη μεριά των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες στην επίθεση χρησιμοποίησαν, εκτός από τα τανκς και τα αεροπλάνα, και καπνογόνα. Κάνανε λυσσασμένες προσπάθειες να διασπάσουν τις γραμμές του ΕΛΑΣ και να εισχωρήσουν στη συνοικία. Οι υπερασπιστές, όμως, κράτησαν τις θέσεις τους, θαμμένοι κάτω από τα ερείπια που σώριαζαν τα τανκς και τα αεροπλάνα και θέρισαν τις τάξεις του εχθρού».

( « Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944», σ.38,39 έκδοση της 6ης Αχτίδας της ΚΟΑ, Αθήνα 1945, ανατύπωση του 2014 από τη Σύγχρονη Εποχή).

Κατεστραμμένο από τις μάχες αθηναϊκό κτίριο( φωτογραφικό αρχείο ΠΕΑΕΑ).

Οι Εγγλέζοι συγκεντρώνουν μεγάλες δυνάμεις για την επίθεση στις ανατολικές συνοικίες

Ο Oρέστης Μακρής καπετάνιος του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας γράφει για τις μάχες στις 27 και 28 του Δεκέμβρη στις ανατολικές συνοικίες («Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 131, 132,  Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):

«Αυτές τις δυο μέρες και νύχτες μείναμε όλοι ξάγρυπνοι. Δε μας άφησαν ούτε λεφτό ήσυχους. Τα τανκς ενεργούσαν διαρκώς σαν«έμβολα». Δημιουργούσαν σφήνες, κι όταν δεν κατόρθωναν να ξεκολλήσουν τους ελασίτες ξαναγύριζαν πίσω για νάρθουν πάλι ύστερα από μερικές ώρες.

Όταν διαπίστωναν σε κάποιο τομέα αδύνατη αντίσταση από τον ΕΛΑΣ, τότε έφερναν πίσω τους και το πεζικό.

Αυτές οι ενέργειές τους έδειχναν καθαρά πως επεδίωκαν να μας καταπονήσουν.

Παράλληλα έφταναν πληροφορίες πως πίσω από τις μονάδες κρούσης του εχθρού συγκεντρώνονταν τεράστιες δυνάμεις αρμάτων και πεζικού. Οι διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία με τον Τσώρτσιλ ναυάγησαν κι ο εχθρός ετοιμαζόταν πλέον να δώσει το αποφασιστικό χτύπημα ενάντια στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας.

Οι μαχητές μας με αφάνταστη αντοχή και καρτερία αποκρούουν με επιτυχία όλες τις απόπειρες διείσδυσης των άγγλων. Μεγάλα τμήματα μας, λόχοι ολόκληροι κυκλώνονται, αλλά μένουν στις θέσεις τους. Το βράδυ, όταν αποχωρούν τα τανκς, αποχτούν αυτόματα πάλι επαφή μαζί μας.

Μέχρι σήμερα αντέξαμε, λαός και στρατός, την κόλαση του Δάντη, που μας χάρισαν οι σύμμαχοί μας οι σκόμπυδες. Αν όμως  ρίξουν αύριο και τις νέες ταξιαρχίες και μεραρχίες που συγκεντρώνουν, πώς θα τα καταφέρουμε;

Έχουμε κιόλας ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες μας, χωρίς καμιά ενίσχυση από πουθενά και με τα πυρομαχικά μας να βρίσκονται πια στο τέλος τους. Περιμένουμε πλέον το βέβαιο  θάνατο. Κι όμως κανείς δεν το λογαριάζει. Τα τραγούδια και τα πειράγματα δίνουν και παίρνουν. Τα πυρά μας στρέφονται στο Μιχάλη Παναγιωτίδη που παρά την πείνα μας κι ενώ έχουμε γίνει όλοι σαν τον Γκάντι, εκείνος εξακολουθεί να διατηρεί την ολοστρόγγυλη κοιλίτσα του. Του λέγαμε πως θα βάλουμε το 2ο Γραφείο να  τον παρακολουθήσει να δούμε σε ποιο ρεστοράν πολυτελείας πάει και τρώει.

Είναι βράδυ γύρω στις 11, όταν φτάνει λαχανιασμένος ο σύνδεσμος της ταξιαρχίας με μια διαταγή που την υπογράφει μόνο ο καπετάνιος Κοσμάς.

Μου γράφει: «Γιάννη, πάρε την ομάδα με το μυδράλιο κι έλα στο σταθμό της ταξιαρχίας το ταχύτερο δυνατό, γιατί οι ριμινίτες κατεβαίνουν απ’ την πλαγιά του Αράπη και κινδυνεύει να συλληφθεί ολόκληρη η διοίκηση, μια και δε διαθέτουμε δυνάμεις στις παρυφές της  Νέας Ελβετίας.

Κοσμάς».

Σ’ ένα τέταρτο φτάσαμε με αυτοκίνητο στο σταθμό και αμέσως πιάσαμε τα τελευταία σπίτια της Νέας Ελβετίας προς τον Αράπη.

Η χειμωνιάτικη νύχτα είναι θεοσκότεινη. Δε διακρίνουμε τίποτα στην πλαγιά. Για μια στιγμή ρίχνεται φωτοβολίδα από την ταξιαρχία και διακρίνουμε με τα κιάλια τους ριμινίτες στην κορφή του λόφου να τρέχουν από δω κι από κει. Δεν παίρνουν προφυλάξεις, αφού δε βάλλονται από πουθενά.

Ξεκινάμε τις ριπές με το μυδράλιο. Τα βλήματα είναι τροχιοδεικτικά και αυτό βοηθάει να πηγαίνουν όλα στο στόχο με ακρίβεια.Οι εχθροί καλύφτηκαν αμέσως πίσω από την κορφή.

Περιμένουμε περίπου μια ώρα μέσα σε απόλυτη ησυχία. Πηγαίνω στο σταθμό και αναφέρω. Ήταν εκεί ο Στέφανος  Γκιουζέλης. Μόλις άκουσε τι είχε συμβεί, έβαλε άγρια κατσάδα στον Κοσμά, που με απόσπασε απ’ τη διοίκηση του συγκροτήματος σε τόσο κρίσιμες στιγμές. Μετά γύρισε σε μένα και με διέταξε να επιστρέψω αμέσως με την ομάδα στο Σταθμό μου. Και πραγματικά σε λίγες ώρες. πρωί–πρωί. ξέσπασε η μεγάλη θύελλα που περιμέναμε.

Στο Στέφανο έθεσα το πρόβλημα των πυρομαχικών. Μου απάντησε:«Οικονομία, δεν υπάρχουν άλλα. Περιμένουμε φορτία απ’ το Κορωπί μέσω Υμηττού. Αν έρθουν, θα σας στείλουμε».

Τεθωρακισμένο όχημα της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας.

«Μετά σθεναράν άμυναν βραδυνάς ώρας πλείστον μέρος Ψυρρή περιήλθε εχθρόν»

Αναφορά του Α΄ Σώματος Στρατού στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ ( 9 το βράδυ στις 27.12.44):

«Πρώτη Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Προσπάθεια προωθήσεως τανκς και πεζικού περιοχήν Νέας Σμύρνης- Μπραχάμι απεκρούσθη ΣΤΟΠ. Συγκέντρωσις εχθρικού πεζικού εσωτερικόν Νέας Σμύρνης ΣΤΟΠ. Επίθεσις από  Άγιον Σώστην προς Κατσιπόδι απεκρούσθη σθεναρώς ΣΤΟΠ. Λοιπά μέτωπα δράσις αεροπορίας, όλμων και πυροβολικού ΣΤΟΠ. Δευτέρα Ταξιαρχία ΣΤΟΠ. Από πρωίας ισχυρά επίθεσις εχθρού με τριάντα τανκς περιοχήν Ψυρρή ΣΤΟΠ. Μετά σθεναράν άμυναν βραδυνάς ώρας πλείστον μέρος Ψυρρή περιήλθε εχθρόν ΣΤΟΠ. Εστίαι αντιστάσεως αποκεκομμέναι μάχονται εισέτι ΣΤΟΠ. Διεισδύσεις εχθρού Μεταξουργείον ΣΤΟΠ. Έβδομον Συγκρότημα ΣΤΟΠ. Δράσις πυρ/κου, όλμων και αεροπορίας ΣΤΟΠ.

Απόπειρα ανατινάξεως Νοσοκομείου κρυοπαγημάτων απέτυχε ΣΤΟΠ.

ΣΔ 27-12-44, ώρα 21

ΠΥΡΙΟΧΟΣ-ΝΕΣΤΟΡΑΣ».

Ο Θεοτοκάς και το «διαβολικό  μικρόβιο του ταξικού μίσους»

Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του Γιώργου Θεοτοκά, υπέρμαχου του αστικού καθεστώτος και φανατικού αντίπαλου των κομμουνιστικών ιδεών («Τετράδια Ημερολογίου (  1939-1953)», σ.548, 549, εκδόσεις Εστία):

« 27 Δεκεμβρίου

Συνεχίζεται σήμερα η σύσκεψη υπό την προεδρία του Μητροπολίτη χωρίς ελπίδα να καταλήξει σε συνεννόηση. Βρίζεται παντού ο Καφαντάρης  για τη στάση του στη χτεσινή συνεδρίαση, που χαρακτηρίζεται γενικά ως «εμπαθέσταση, αρνητική, άγονη». Όταν έφυγε ο Churchill από τη σύσκεψη, ο Σιάντος δήλωσε ότι γίνεται αγγλοελληνικός πόλεμος, που θα τον συνεχίσουν οι ελασίτες στην ανάγκη και σαράντα χρόνια για να ελευθερώσουν την Ελλάδα από το βρετανικό ζυγό. Τη νύχτα κανονιοβόλησαν, χωρίς να βρουν το στόχο, το αγγλικό καταδρομικό Αίας που έμενε ο Churchill. Πληροφορούμαι επίσης ότι περιφέρουν με το σώβρακο στις συνοικίες και διαπομπεύουν τον Άγγλο ταξίαρχο και τους αξιωματικούς που έπιασαν στο «Σέσιλ» ( σ.σ.: Ούτε ο ΕΛΑΣ βομβάρδισε το «Ajax», κι ούτε ο Άγγλος ταξίαρχος και οι αξιωματικοί του διαπομπεύτηκαν με τα σώβρακα. Απλώς κουτσομπολιά  που κυκλοφορούσαν στο κέντρο της «Σκομπίας», στην πλατεία Κολωνακίου και στους γύρω δρόμους). Είναι αναμφισβήτητο ότι υπάρχει τώρα στη μερίδα αυτή ένα πάθος αντιαγγλικό, που καλλιεργήθηκε βέβαια με μεγάλη τέχνη όπως όλα τα πάθη της επαναστατημένης μάζας. Πρόκειται για «κατευθυνόμενα πάθη», που μια ορισμένη προπαγάνδα, ως χτες υπόκωφη, τα μεταχειρίζεται με πνεύμα επιστημονικού εργαστηρίου. Στον επαναστατικό αυτόν επιστημονισμό ανακατώνεται βέβαια πολύς ρωμαίικος κουτσαβακισμός και ένστικτα άγρια και σαδιστικές διαθέσεις που δεν ξέραμε πως τα έκρυβε μέσα της η τόσο ήμερη φαινομενικά εθνότητα και που πολλοί θέλουν να τ’ αποδίδουν σε αλλόφυλα στοιχεία, Βούλγαρους, Αρμένηδες κ.λπ. Ορισμένα εγκλήματα είναι τόσο φρικιαστικά, που αληθινά σαστίζει κανείς. Μα αλίμονο! Δε γελιούμαι στο σημείο αυτό. Ξέρω πως κατά πρώτο λόγο τα χρωστούμε στην ξυπνημένη αγριότητα της Ρωμιοσύνης και πως είναι ικανή και για χειρότερα, τώρα που τη μπολιάσανε στα γεμάτα με το διαβολικό  μικρόβιο του ταξικού μίσους.

Στο κέντρο της πόλης αυξάνει ολοένα ο συνωστισμός των προσφύγων από τις ελασοκρατούμενες περιοχές. Στους δρόμους και στα σπίτια γίνεται το πατείς-με-πατώ-σε. Είναι πανικόβλητοι και διηγούνται τρομαχτικά πράματα για την απαγωγή των ομήρων που στέλνουνται κάθε μέρα προς τη Θήβα. Από μερικές μέρες η άδεια κυκλοφορίας 9π.μ.-5 μ.μ. Βγαίνουν τώρα αρκετές μικροεφημερίδες».

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ», όργανο του ΕΔΕΣ ( 27.12.44)

Η μάχη στο Ρουφ

Οι επιχειρήσεις των Εγγλέζων και της Τρίτης Ορεινής Ταξιαρχίας στους Αμπελόκηπους, τον Τσακό και το Ρουφ (από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα ( Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945)», σ.205. Έκδοση επί δικτατορίας  1973):

«… Κατά τας πρωινάς ώρας της ιδίας ημέρας (σ.σ.: 27.12.44) απεκρούσθη επίθεσις των ελασιτών και κατά του εις την περιοχήν Αμπελοκήπων 142 Τ.Ε. Την ιδίαν ημέραν και από ώρας 11.30-16.00 ανελήφθη επιθετική αναγνώρισις υπό δυνάμεως δύο λόχων μετά ουλαμού αρμάτων μάχης και κάρριερς του Α΄ Συγκροτήματος της ΙΙΙ ΕΟΤ εκπεμφθείσα εκ της περιοχής του Νοσοκομείου Σωτηρία προς Κορακοβούνι και ύψωμα Τσακό, κατεχομένων υπό δυνάμεως ελασιτών. Η ενέργεια υπήρξεν επιτυχής και οι ελασίται ηναγκάσθησαν να συμπτυχθώσιν εις την περιοχήν Αγίου Ιωάννου Κυνηγού (…).

Το μεσονύκτιον της ιδίας ημέρας η 12η Ταξιαρχία εδέχθη επίθεσιν καθ’ όλον το μήκος της διατάξεώς της, ιδιαιτέρως δε σφοδράν κατά του εις τους στρατώνας Ρουφ τάγματος BLACK WATCH υπό τμημάτων του 6ου « Συντάγματος» Κορίνθου. Τμήμα του «Συντάγματος» τούτου επέτυχε να εισχωρήση δι’ ανατινάξεως του μανδροτοίχου των στρατώνων, όπου όμως ενεπλάκη  εις βίαιον αγώνα μετά του βρετανικού τάγματος. Οι επιτεθέντες συνεκρατήθησαν αρχικώς, εν συνεχεία δε κατόπιν αγώνος διαρκέσαντος επί μίαν ώραν, κατά την διάρκειαν του οποίου  επενέβη και το πυροβολικόν, εξεβλήθησαν των στρατώνων με βαρυτάτας απωλείας, ώστε η κομμουνιστική ηγεσία να υποχρεωθή να αποσύρη το «Σύνταγμα» εις την περιοχήν Καματερό-Μενίδι προς ανασυγκρότησιν…».

Από τον Ημεροδρόμος