Ο Νίκου Ζαχαριάδη στο Νταχάου

Ο εγκλεισμός του στο Νταχάου

Ο Ζαχαριάδης που είχε συλληφθεί το Σεπτέμβριο του 1936, ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά, φυλακίσθηκε αρχικά στην Κέρκυρα, στην περιβόητη αχτίνα Θ’, όπου παρέμεινε εκεί κρατούμενος μέχρι τις αρχές του 1940, στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών.

Και από εκεί, αν και κρατούμενος, απέστειλε τρεις ημέρες μετά την εισβολή των Ιταλών, στις 31 Οκτωβρίου 1940, τη γνωστή ανοικτή επιστολή προς τον ελληνικό λαό, με την οποία τον καλούσε να αντισταθεί τονίζοντας μεταξύ άλλων:

"Ο Λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο απελευθερωτικό ενάντια στο Φασισμό του Μουσολίνι [...] Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. [...] Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της."

Σε… ανταπόδοση γιαυτή την υπέροχη πατριωτική του στάση, τα όργανα της δικτατορίας Μεταξά, τον παρέδωσαν από τη Γενική Ασφάλεια Αθηνών, στις 27 Απριλίου 1941, στη Γκεστάπο, όπως και εκατοντάδες άλλους πολιτικούς κρατουμένους που κρατούνταν σε φυλακές και ξερονήσια.

 

Ένα μήνα αργότερα, στις 20 Μαΐου 1941, οι χιτλερικοί τον έστειλαν σιδηροδέσμιο  στη Βιέννη με γερμανικό αεροπλάνο, με πτήση που ξεκίνησε από το Τατόι, στάθμευσε σε Θεσσαλονίκη και Βελιγράδι για να καταλήξει στη Βιέννη.

Στην αυστριακή πρωτεύουσα, ο αρχηγός του ΚΚΕ ανακρίθηκε από τη Γκεστάπο και έμεινε κρατούμενος στις φυλακές "Λέζελ", ως τις 30 Νοεμβρίου 1941 οπότε μεταφέρθηκε στο Νταχάου.

Σε μία συνέντευξή του στο Ριζοσπάστη, της 31^ης Μαίου 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης περιέγραψε τις συνθήκες κράτησής του:

Στο Νταχάου, η ζωή ήταν μαρτυρική. Στην αρχή, κρατούνταν 8.000, αλλά τελευταίαι κρατούμενοι αυξήθηκαν σε 35.000. Σε κάθε κρεβάτι κοιμούνταν τρεις άνθρωποι. Η τροφή ήταν άθλια και τα βασανιστήρια φριχτά. Για ψύλλου πήδημα οι κρατούμενοι μαστιγώνονταν με 50, 75 ή 100 βουρδουλιές. Από το μαρτύριο αυτό, λίγοι κατόρθωσαν να επιζήσουνΑνάμεσα στους κρατουμένους πουυ βασανίστηκαν ήταν και ο Έλληνας Γ.Κοντογιάννης. μαχητής του Αλβανικού μετώπου, μαρμαρογλύπτης το επάγγελμα. Ο Κοντογιάννης μεταφέρθηκε αργότερα στο Φλόσεμπουργκ και απελευθερώθηκε με την κατάρρευση της Γερμανίας.

Οι  ομαδικές δολοφονίες στο Νταχάου ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Το Δεκέμβρη του 1942 εκτελέστηκαν ομαδικά 5.000 Ρώσοι αξιωματικοί αιχμάλωτοι. Έκτοτε δολοφονούνταν τακτικά Ρώσοι, Πολωνοί, Εβραίοι κλπ  

Η ανάκριση στη Γκεστάπο

  

Η ταυτότητα του Ζαχαριάδη στο Νταχάου

Στη Γκεστάπο, Οι Γερμανοί τον ανέκριναν, περίπου 28 μέρες. Ο αρχηγός του ΚΚΕ την επομένη της άφιξής του στην Αθήνα, είχε παρουσιάσει στη διάρκεια συνέντευξης τύπου το κείμενο επιστολής που απηύθυνε στους ανακριτές του, με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1941 και όπου μεταξύ άλλων αναφέρονταν:

 «… Το ΚΚΕ πάλαιψε πάντα ενάντια σε κάθε προσπάθεια υποδούλωσης είτε εξάρτησης της χώρας από το ξένο κεφάλαιο σε οποιαδήποτε ξένη δύναμη και αν ανήκει. Το ΚΚΕ δεν αναγνωρίζει καμιά εδαφική μεταβολή που η Γερμανική κατάκτηση πραγματοποίησε στην Ελλάδα, δε θα αναγνωρίσει καμιά μελλοντική τέτοια μεταβολή και θα παλέψει με όλα τα μέσα για τη ματαίωσή της, για την απελευθέρωση της χώρας από την ξένη κατάκτηση και για την ακεραιότητά της….»

Για το διάστημα της ανάκρισής του στη Γκεστάπο, ο ίδιος ο Ζαχαριάδης σε ένα κείμενο του το 1946 ανέφερε: «Εκεί με ανάκριναν. Αρνήθηκα να δώσω οποιοδήποτε οργανωτικοτεχνικό στοιχείο για το Κ.Κ.Ε. και κατέληξα στη δήλωσή μου ενάντια στο χιτλερισμό, την κατοχή στην Ελλάδα κλπ. που είναι δημοσιευμένη στο "Ριζοσπάστη"».

Μία ανακοίνωση του ΥΠΕΞ

Τις επόμενες ημέρες μετά τον πάταγο που προκάλεσε το έκτακτο Πρωτομαγιάτικο παράρτημα του Ριζοσπάστη και για τις επόμενες δύο εβδομάδες, δεν υπήρξε καμία είδηση σχετικά με τον ηγέτη του ΚΚΕ. Αυτό, μέχρι τις 16 Μαίου 1945, οπότε μία ανακοίνωση που εκδίδει στην Αθήνα το υπουργείο Εξωτερικών και δημοσιεύεται στις ελληνικές εφημερίδες, ενημερώνει ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης είναι σώος και πρόκειται να επιστρέψει στην Ελλάδα μέσω Ιταλίας.

Είχε προηγηθεί σχετικό διάβημα στο ΥΠΕΞ του ηγετικού στελέχους του κόμματος, Μιλτιάδη Πορφυρογένη,  αλλά και αίτηση της Κ.Ε. του ΚΚΕ που ζητούσε θετικές πληροφορίες για την τύχη του αρχηγού του και παρακαλούσε να διευκολυνθεί η επιστροφή του. Στην ανακοίνωση που είχε εκδοθεί από το  υπουργείο Εξωτερικών, δια του πρεσβευτή κ. Πανά, διαβεβαίωνε:

«… ο κ. Νίκος Ζαχαριάδης, αρχηγός του ΚΚΕ, βρίσκεται σώος και υγιής σε βρετανική ζώνη κατοχής και μέσα σε λίγες μέρες θα επιστρέψει στην Ελλάδα με τη φροντίδα των αγγλικών στρατιωτικών αρχών».

 Η επιστροφή στην Ελλάδα του Νίκου Ζαχαριάδη από το Νταχάου 

 Έκπληκτο το πανελλήνιο, πληροφορούνταν από ένα έκτακτο παράρτημα της εφημερίδας Ριζοσπάστης, την Πρωτομαγιά του 1945, ότι ο θεωρούμενος ως αγνοούμενος στο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, στη Γερμανία, αρχηγός του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, ήταν ζωντανός και ότι σύντομα θα επέστρεφε στην Ελλάδα. Στην Αθήνα ο αρχηγός του κομμουνιστικού κόμματος θα φτάσει τελικά στις 30 Μαίου 1945

Οι κομμουνιστές πανηγύρισαν από το χαρμόσυνο νέο, οι υπόλοιποι Έλληνες αισθάνθηκαν ένα αίσθημα βαθιάς ανακούφισης, δεδομένου ότι ο Ζαχαριάδης, ο κομμουνιστής ηγέτης που λατρεύτηκε όσο κανείς άλλος τόσο πολύ από τους οπαδούς του ΚΚΕ και μισήθηκε επίσης τόσο πολύ από τους πολιτικούς του αντιπάλους, ήταν γνωστός για την ασυμβίβαστη και πατριωτική του στάση τη δεκαετία που ήταν κρατούμενος. Απόδειξη, ήταν η έκκληση παλλαϊκής αντίστασης που είχε απευθύνει με την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία και την εισβολή των Ιταλών επιδρομέων του Μουσολίνι, παρά το γεγονός ότι η δικτατορία Μεταξά τον κρατούσε σιδηροδέσμιο. 
Την ίδια πατριωτική στάση, είχε κρατήσει και στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς τα όργανα του Μεταξικού καθεστώτος θεώρησαν ότι επιτελούν εθνικό έργο, παραδίδοντάς τον στη Γκεστάπο. 
Την είδηση ότι ήταν ζωντανός ο αρχηγός του ΚΚΕ, που θεωρούνταν περίπου ως αγνοούμενος από τον Μάϊο του 1941, που η Γκεστάπο τον είχε μεταφέρει από την Αθήνα στη Γερμανία, είχε μεταδώσει ο διευθυντής του Ριζοσπάστη, Κώστας Καραγιώργης   από το Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, όπου βρισκόταν για να παρακολουθήσει τη διεθνή διάσκεψη για τη δημιουργία του ΟΗΕ.

Εκεί, όταν από αμερικανούς αξιωματούχους πληροφορήθηκε την τύχη του Ζαχαριάδη και ότι είχε εντοπισθεί δύο ημέρες πριν στο Νταχάου, με την είσοδο των αμερικανικών δυνάμεων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στις 29 Απριλίου του 1945, έσπευσε να στείλει τα ξημερώματα της Πρωτομαγιάς, το ακόλουθο επείγον τηλεγράφημα στο Κομμουνιστικό Κόμμα και την εφημερίδα:

«ΑΓΙΟΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ, 1 του Μάη, (Ιδ. επείγον τηλεγράφημα. Ωρα 1.45′ π.μ.). Στο διαβόητο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, κοντά στο Μόναχο, που το κατέλαβαν χθες τα αμερικανικά στρατεύματα, οι σύμμαχοί μας Αμερικανοί απελευθέρωσαν μεταξύ των 32.000 κρατουμένων και τον αγαπημένο μας αρχηγό σ. Νίκο Ζαχαριάδη. Εζήτησα από τις αμερικανικές αρχές λεπτομέρειες για τις συνθήκες της απελευθέρωσης του σ. Ζαχαριάδη, τις οποίες και θα σας μεταδώσω αμέσως μόλις τις λάβω».