«Βάρδα, φουρνέλο!»*

Οι ανθρακωρύχοι του Αλιβερίου κατεβαίνουν σε απεργία, 7/8/1933, με αίτημα την αύξηση των μισθών τους και την καταβολή των χρωστούμενων δεδουλευμένων τους.

Την τέταρτη μέρα της απεργίας δέχονται βίαια επίθεση από την αστυνομία, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό 20 απεργών. Ένας από αυτούς θα υποκύψει στα τραύματά του στο νοσοκομείο.

Ο θάνατος του εργάτη - απεργού προκαλεί γενικότερη αγανάκτηση στην περιοχή, που ξεσηκώνεται και αναγκάζει τον εργοδότη να δεχθεί όλα τα αιτήματα των ανθρακωρύχων.

 Αναφορά στη μεγάλη απεργία των λιγνιτωρύχων του Αλιβερίου, τον Αύγουστο του 1933

Μια σπουδαία σελίδα στην Ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας μας γράφτηκε στο Αλιβέρι τον Αύγουστο του 1933. Στα λιγνιτωρυχεία της περιοχής οι εργάτες δούλευαν και ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες. 12 και 13 ώρες δουλειάς, απλήρωτα μεροκάματα, εργοδοτικά εγκλήματα που ήταν στην ημερήσια διάταξη λόγω ελλιπών μέτρων υγιεινής και ασφάλειας. Αυτό ήταν το υπόβαθρο για να πάρουν την απόφαση να αγωνιστούν για την ίδια τους τη ζωή. Πίστεψαν στη δύναμή τους, οργανώθηκαν στο σωματείο τους, εμπιστεύτηκαν την καθοδήγηση του αγώνα στους πρωτοπόρους κομμουνιστές, που με αυτοθυσία και αυταπάρνηση έδωσαν όλες τους τις δυνάμεις για την επιτυχία του.

Ο αγώνας των λιγνιτωρύχων του Αλιβερίου, όπως και οι χιλιάδες αγώνες της εργατικής τάξης και του λαού μας σε όλη τη χώρα, αναδεικνύει τους ακατάλυτους δεσμούς του ΚΚΕ με την εργατική τάξη της χώρας μας. Δεσμοί που έρχονται από πολύ μακριά και είναι ποτισμένοι με το αίμα των ταξικών αγώνων.

Η πρωτοπόρα δράση των κομμουνιστών βρίσκονταν πάντα στο στόχαστρο του ταξικού αντιπάλου, της εργοδοσίας, του κράτους της και των μηχανισμών του. Παρά τις διώξεις και την καταστολή από την κυβέρνηση Βενιζέλου και το Ιδιώνυμο που ποινικοποιούσε την κομμουνιστική ιδεολογία, τη συνέχιση της καταστολής από την κυβέρνηση Τσαλδάρη, το ΚΚΕ δεν υποτάχθηκε στον αρνητικό συσχετισμό και τέθηκε επικεφαλής στην οργάνωση της πάλης των εργαζομένων. Αυτό έπραξε και στην απεργία των λιγνιτωρύχων του Αλιβερίου, με διάταξη στελεχών του για την καθοδήγηση του αγώνα, κάνοντάς τον ευρύτερα γνωστό μέσα από την εφημερίδα του, τον «Ριζοσπάστη».

Παρακολουθούμε το χρονικό της απεργίας όπως καταγράφηκε στις σελίδες της εφημερίδας:

Στις 13 Ιούλη ανταποκριτής του «Ριζοσπάστη» στην περιοχή γράφει: «Στο ανθρακωρυχείο Αλιβερίου δουλεύουν 300 εργάτες. Απ' αυτούς οι 30 είναι νέοι από 18 χρόνων και 30 γυναίκες. Τα μεροκάματα είναι για τους μιναδόρους 35 - 40 δρχ., για τους μπαζαδόρους 25 - 35 δρχ. και γι' αυτούς που δουλεύουν στην επιφάνεια 15 - 22 δρχ. Οι ώρες δουλειάς είναι 12 - 13, δουλειά χτηνώδικη (...) η εταιρεία τους υποχρεώνει να δουλεύουν αποκοπή και έτσι για να προλάβουν να βγάλουν 13 βαγόνια κάρβουνο ο καθένας, δηλαδή 13 τόνους, δεν προφτάνουν να πάρουν ανάσα και γι' αυτό οι περισσότεροι είναι φθισικοί και κιτρινισμένοι. Δουλεύουν μέσ' τη γη περισσότερο από 200 μέτρα στη λάσπη και στα νερά. Καθημερινά κινδυνεύουν να καούν απ' τις αγκούρσες (πυρήνες γλώσσες που βγαίνουν απ' το κάρβουνο που άμα έλθει σε επαφή με τον αέρα καίγεται και βγάζει φωτιές). Πέρυσι κάηκαν 4 εργάτες (...) οι γαλαρίες δεν έχουν καμιά ασφάλεια (...) πέρυσι βούλιαξε το ένα ορυχείο με 4 πατώματα».

Σ' αυτές τις συνθήκες πρωτοπόροι συνδικαλιστές από το Εργατικό Κέντρο και την Ενωτική Συνομοσπονδία οργανώνουν τρεις συσκέψεις μέσα από τις οποίες οι εργάτες έβγαλαν τους δικούς τους αντιπροσώπους ενώ έβαλαν μπροστά για την ίδρυση και σωματείου.

Στις 2 Αυγούστου, το ρεπορτάζ αναφέρει: «Στα ανθρακωρυχεία Αλιβερίου (...) έγιναν επανειλημμένες συσκέψεις και (...) συνέλευση με 100 εργάτες. Συζητήθηκαν τα ζητήματά τους, ενεκρίθηκε καταστατικό και ιδρύθηκε σωματείο. Οι εργάτες εκδηλώνουν την συμπάθεια τους στην Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία που φρόντισε και ανέλαβε την οργάνωσή τους».

Στις 4 Αυγούστου γίνεται γνωστή η αντίδραση της εταιρείας: «Η ληστρική εταιρία για να χτυπήσει την κίνηση των εργατών που οργανώνονται για να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους, απόλυσε τέσσερις και απειλεί να απολύσει κι άλλους».

Στις 7/8 ο «Ριζοσπάστης» αναγγέλλει ότι οι λιγνιτωρύχοι αποφάσισαν απεργία. Η ανταπόκριση έρχεται στην εφημερίδα από το χωριό Αγ. Λουκάς: «Εγινε ενθουσιώδης συγκέντρωση 150 ανθρακωρύχων Αλιβερίου. Οι ανθρακωρύχοι αποφάσισαν ομόφωνα την κάθοδο στην απεργία. Οι ανθρακωρύχοι καλούν τους εργάτες όλης της χώρας να τους ενισχύσουν ηθικά και υλικά στον αγώνα».

Την ίδια μέρα ξεκινάει η ηρωική απεργία των εργατών με επικεφαλής την απεργιακή τους επιτροπή. Απαιτούν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους και την άμεση πληρωμή των δεδουλευμένων.

Στις 8 Αυγούστου, το ρεπορτάζ περιγράφει ώρα προς ώρα την εξέλιξη της απεργίας: «80 ανθρακωρύχοι με επικεφαλής τον αντιπρόσωπο της Ενωτικής τράβηξαν απ' τις φυλακές (τα εργατικά σπίτια) και περνώντας εν διαδηλώσει απ' τα γραφεία της εταιρίας πήγαν στο χωριό Αγ. Λουκάς. Η υποδοχή απ' τους εκεί ανθρακωρύχους ήτανε πρωτοφανής: Ομαδικά γράφτηκαν στο σωματείο και έπειτα συγκεντρώθηκαν στην πλατεία (...) βγήκε 10μελής απεργιακή επιτροπή και ομάδες αυτοάμυνας στις μπούκες (...) τα τσιράκια της εταιρίας τηλεγράφησαν και ήλθε ειρηνοδίκης με 5 χωροφύλακες (...) τη στιγμή που οι χωροφύλακες περικύκλωσαν τον σ. Φλωκίδη οι ανθρακωρύχοι ώρμησαν και τον απελευθέρωσαν».

Στις 9/8/1933 δημοσιεύεται στον «Ριζοσπάστη» επιστολή που έστειλαν στην εφημερίδα ανήλικα παιδιά, εργαζόμενα στο λιγνιτωρυχείο: «Αγαπητέ μας "ρίζο". Είμαστε 30 παιδάκια 12-15 χρονών και δουλεύουμε 12 ώρες βαριά δουλειά στα ανθρακωρυχεία. Τα μαγαζιά δε μας δίνουν πια ψωμί γιατί η εταιρεία έχει να μας πληρώσει 5 μήνες. Μας εκβιάζουν και μας εκμεταλλεύονται όλοι, μα πιο πολύ ο επικεφαλής Αντώνης Φουντής που μας βρίζει χυδαιότατα, για το παραμικρό. Του ζητάμε τα δουλευμένα λεφτά, αλλά δεν βαριέσαι, το τσιράκι αυτό της εταιρείας μας φοβερίζει πως θα μας περάσει με κόκκινη μελάνη όλους και θα μας απολύσει... σ. Ρίζο, εμείς είμαστε μικρά και δε μας λογαριάζει κανένας. Με την καθοδήγηση του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Χαλκίδας και τη δική σου, θα αγωνιστούμε με τους ενήλικες συναδέλφους μας για τα ζητήματά μας. Υποσχόμαστε να σε αγοράζουμε τακτικά και να δείξουμε σε όλα τα εργατόπαιδα του Αλιβερίου πως μονάχα συ και η "Νεολαία" είσαστε οι μοναδικοί καθοδηγητές μας».

Στις 13 Αυγούστου, αναγγέλλεται η νίκη της απεργίας. Η εταιρεία αναγκάζεται να δεχτεί τα αιτήματα των απεργών. Από το μπουντρούμι της φυλακής όπου έχουν ριχτεί στο μεταξύ δύο από τα στελέχη του ΚΚΕ που πρωτοστάτησαν στην οργάνωση των εργατών στέλνεται το παρακάτω μήνυμα:

«Σύντροφοι από τις φυλακές όπου μας έριξαν οι δολοφόνοι του Αλιβερίου, σας απευθύνουμε θερμό χαιρετισμό για τη νίκη. Σας χαιρετίζουμε για την ηρωική πάλη που και μετά τη σύλληψή μας συνεχίσατε πάνω στη γραμμή της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας. Σας εκφράζουμε την ευχαρίστησή μας για τις θερμές σας εκδηλώσεις αλληλεγγύης. Κόβουμε από το υστέρημά μας και στέλνουμε 50 δραχμές για την ενίσχυση των ηρωικών θυμάτων της απεργίας. Με συντροφικούς χαιρετισμούς Φλωκίδης και Νικολόπουλος, Φυλακές Χαλκίδας 14/8/33».

Σημαντική παρακαταθήκη

Στη διάρκεια της απεργίας αναδείχτηκε στην πράξη η δύναμη της οργάνωσης των εργατών που αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα για την απόκρουση της επίθεσης της εργοδοσίας. Η εργοδοσία επιστράτευσε διάφορες μεθόδους τρομοκρατίας, εξαπολύοντας επίθεση στο νεοσύστατο σωματείο με απολύσεις συνδικαλιστών, βάζοντας στο στόχαστρο τους συνειδητούς καθοδηγητές των εργατών, τους συνδικαλιστές της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας και του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Χαλκίδας. Για την υπεράσπιση των κερδών από τον κλεμμένο ιδρώτα των εργατών, η εργοδοσία στηρίχτηκε στους κατασταλτικούς μηχανισμούς του αστικού κράτους που, όπως και σήμερα, έτσι και τότε, έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην περιφρούρηση των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου.

Μια ζωντανή μαρτυρία για τα γεγονότα εκείνα είναι αποκαλυπτική: «... την ώρα που το οργισμένο πλήθος βάδιζε προς τη μικρή πεδιάδα οργισμένο αλλά όχι εκδικητικό, ήθελε να μάθει γιατί τους φέρονται έτσι τόσο περιφρονητικά (...) μία φωνή ακούστηκε: Πυρ! Πυρ κατά βούληση!

Τότε καμία τριανταριά πετάχτηκαν πίσω από τα ελαιόδεντρα και άρχισαν να πυροβολούν... Κορμιά άρχισαν να πέφτουν. Επήθλε κάποια σύγχυση κάποιος πανικός. (...) τότε κάποια παλικάρια χωρίς να λογαριάσουν τις σφαίρες βάδισαν μπροστά και μια γυναικεία φωνή ακούστηκε δυνατή: Με τις πέτρες τους κερατάδες! Και τότε έγινε μεγάλος πετροπόλεμος! Γυναίκες, παιδιά, άνδρες άρπαξαν πέτρες και ο ουρανός άρχισε να βρέχει λιθάρια! (...) Οι χωροφύλακες τράπηκαν σε φυγή. Οι εργάτες τους κυνήγησαν, τους πήραν τα όπλα, τα έσπασαν και τα πέταξαν».

Ο απολογισμός των συγκρούσεων ήταν: 1 νεκρός και 20 τραυματίες.

Με τα γεγονότα του Αυγούστου του 1933 φανερώθηκε για άλλη μια φορά ότι η εργοδοσία και το κράτος της δεν διστάζουν μπροστά σε κανένα έγκλημα για την εξασφάλιση των κερδών του κεφαλαίου.

Η ενότητα των εργατών έδωσε την απάντηση στην καταστολή. Αξιοποιήθηκαν διάφορες μορφές πάλης σε συνδυασμό με το μεγάλο κύμα αλληλεγγύης που ξεδιπλώθηκε από το λαό της περιοχής και όχι μόνο. Το στοιχείο αυτό αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την αντοχή στις πιέσεις και την επιχείρηση διάσπασης των εργαζομένων.

Τα συμπεράσματα από την απεργία του Αυγούστου του 1933 συμβάλλουν ώστε οι εργαζόμενοι σήμερα, και ιδιαίτερα οι νέοι και οι νέες, να συνειδητοποιήσουν ότι η κινητήρια δύναμη της Ιστορίας είναι η ταξική πάλη. Οτι χαμένοι αγώνες είναι αυτοί που δε γίνονται. Οτι η επιτυχία ενός αγώνα δεν περιορίζεται στο αν ικανοποιούνται τα άμεσα αιτήματά του ή ένα μέρος τους. Κρίνεται από τη συμβολή που έχει στη συσσώρευση πείρας, στην άνοδο του βαθμού οργάνωσης των εργαζομένων, στα βήματα που γίνονται για την αλλαγή του συσχετισμού, γεγονός που προϋποθέτει να υιοθετείται από ευρύτερα τμήματα της εργατικής τάξης η γραμμή της πραγματικής ρήξης και σύγκρουσης με το κεφάλαιο, τις διεθνείς ενώσεις του και την εξουσία τους, να κατευθύνεται στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Η ηρωική απεργία των λιγνιτωρύχων αποτέλεσε σημαντική παρακαταθήκη για το κίνημα της περιοχής. Μέσα από τις φλόγες της αναδείχτηκαν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και των μετέπειτα ταξικών αγώνων.

* «Βάρδα, φουρνέλο!»: Τη φράση αυτή φώναζε ο επικεφαλής της πυροδότησης των φουρνέλων στις στοές για να προφυλαχθούν οι υπόλοιποι.