Γιάννης Σκαρίμπας

Γεννιέται, 28/9/1893, ο λογοτέχνης και ιστορικός Γιάννης Σκαρίμπας, «έφυγε» από τη ζωή στις 21 Γενάρη 1984.

Καυστικός υπονομευτής του κατεστημένου

Στοχαστής μοναδικός και φύση ανήσυχη, που δεν μπόρεσε ποτέ να ανεχθεί τη συμβατικότητα, ο ριζοσπάστης διανοητής και λογοτέχνης Γιάννης Σκαρίμπας, μάς κληρονόμησε ένα πλούσιο και πολύμορφο έργο, που τον κατατάσσει στην πρωτοπορία της ελληνικής λογοτεχνίας.

Οπλισμένος με το δραστικό λόγο του, που δεν «χάριζε κάστανα», ο Γ. Σκαρίμπας, συγγραφέας ελεύθερος, ανυπότακτος και αμίμητος, έμεινε απροσκύνητος, μέχρι τα στερνά του - «έφυγε» από τη ζωή στις 21 Γενάρη 1984. Με γλώσσα ιδιότυπη και ύφος εντελώς προσωπικό, ο καυστικός, ανατρεπτικός, ευφάνταστος, πρωτοπόρος συγγραφέας, υπήρξε μοναδική αλλά και πολυδιάστατη φυσιογνωμία των Ελληνικών Γραμμάτων. Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου, δημιουργώντας έργα αιφνιδιαστικά, πρωτότυπα, ανεξάρτητα από σχολές και ρεύματα, μνημεία μιας προσωπικής τέχνης και υλικά μιας δικής του μυθολογίας.

Πνεύμα μαχητικό και ανυπότακτο

Πεζογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, βιβλιοκριτικός, αθυρόστομος αρθρογράφος και επιστολογράφος, μανιώδης καραγκιοζοπαίχτης, υπονομευτής της σύμβασης, ο Γ. Σκαρίμπας εισέβαλε ολόφρεσκος στην κουρασμένη από τις επαναλήψεις της ηθογραφίας λογοτεχνία της δεκαετίας του '30 και διέσχισε ακάθεκτος τις μεταπολεμικές δεκαετίες με το δικό του μοναδικό τρόπο. Σουρεαλιστής χωρίς να ενταχθεί ποτέ στην παρέα των σουρεαλιστών, πολέμιος της ρεαλιστικής γραφής και της ηθογραφίας, χρησιμοποίησε τη γλώσσα με τρόπο παράδοξο, σαν παρωδία της γλώσσας των λογίων με μια εκούσια αναστάτωση της σύνταξης και της λογικής. Κατέστρεψε τους παραδοσιακούς θεσμούς της αφήγησης, παραβίασε τη σύνταξη και τη γραμμική της τάξη και κατέγραψε την πραγματικότητα με πνεύμα ανήσυχο και καυστικό. Τα γραπτά του γεμάτα ευαισθησία, οξυδέρκεια, χιούμορ και αυτοσαρκασμό, συνθέτουν ένα έργο που αποτελεί παντοτινή πνευματική αξία. Μαζί με τη σπουδαία πεζογραφία του, ο Γ. Σκαρίμπας μάς δώρισε και μία ποίηση ανατρεπτική και ξεχωριστή, η οποία όμως έμεινε στη σκιά της πρώτης και εν πολλοίς άγνωστη, ενώ εκτός από εκπληκτικός λεξιπλάστης και στιχοπλόκος υπήρξε και αιρετικός ιστορικός.

Η δημιουργική «διαδρομή» του πολύμορφη: «Καημοί στο Γριπονήσι», «Το θείο Τραγί», «Μαριάμπας», «Ουλαμούμ», «Το σόλο του Φίγκαρω», «Εαυτούληδες», «Ο ήχος του κώδωνος», «Περίπολος Ζ'», «Το Βατερλώ δύο γελοίων», «Η μαθητευομένη των τακουνιών», «Φυγή προς τα εμπρός», «Βοϊδάγγελοι», «Ο Σεβαλιέ Σερβάν της κυρίας», «Το '21 και η αλήθεια», «Τυφλοβδομάδα στη Χαλκίδα», «Τρεις άδειες καρέκλες», «Τα πουλιά με το λάστιχο», «Τα Καγκουρώ», «Σπαζοκεφαλιές στον ουρανό», «Αντι-Καραγκιόζης ο Μέγας», «Η κυρία του τρένου», «Ο πάτερ Συνέσιος»...

Χωρίς ποτέ του να θεωρεί ότι είναι σπουδαίος, αυτός ο ιδιαίτερος και πρωτοπόρος λογοτέχνης, οποίος μάλιστα δεν είχε μιμητές, είχε επιλέξει να ζει μακριά από τους όποιους (με την καλή ή την κακή έννοια του όρου) λογοτεχνικούς κύκλους. Ετσι, από τη Χαλκίδα όπου διέμενε, είχε την ελευθερία να κρίνει και συχνά να κατακεραυνώνει. Ο μπαρμπα-Γιάννης υπήρξε ένας ποταμός λαϊκής σοφίας, γνώσης, σπουδής, πάθους για τη γυμνή αλήθεια και αγωνιστικότητα. Με το οξύ, ευθύβολο, σαρκαστικό και μαχητικό του πνεύμα έβαλε εναντίον δειλών και «κατεστημένων» της πολιτικής και του πνεύματος, εναντίον εθνικών μειοδοτών, προσκυνημένων της εξουσίας και ξένων «προστατών». Σφυροκοπούσε ό,τι ήταν ξένο προς τις πεποιθήσεις του, είτε για την τέχνη είτε για την πολιτική.

Εριχνε τα «βέλη» του σε όσους είχαν... λυγισμένη μέση. Με το ασυγκράτητο στόμα του, με τη φλογερή πένα του καυτηρίαζε το κατεστημένο, την «ιστορικάντζα» και τους μεγαλοσχήμονες της ακαδημαϊκής, πανεπιστημιακής και λογοτεχνικής κάστας των Αθηνών. Στους «ευνουχιστές της Ιστορίας και τους αλλουβρεχήτες της αλήθειας» πετούσε καταπρόσωπο το κάθε του βιβλίο, άρθρο, σημείωμα... Αμείλικτα στηλίτευε την «πνευματική μας ηγεσία», που εναγωνίως πάλευε να μη δοθεί το Νόμπελ λογοτεχνίας σε κορυφαίες μορφές των ελληνικών γραμμάτων, όπως οι Αγγελος Σικελιανός, Γιάννης Ρίτσος, Κώστας Βάρναλης, Νίκος Καζαντζάκης. Ο Γ. Σκαρίμπας δεν ανεχόταν την υποκρισία, το κίβδηλο, το πνευματικό σκοτάδι... Και εν γνώσει του μαγνήτιζε τη μήνιν του συστήματος απέναντί του.