Ο καπιταλισμός δείχνει το αποκρουστικό του πρόσωπο...

ΚΟΜΕΠ - ΤΕΥΧΟΣ 1/2020

Εκτενή αποσπάσματα από το άρθρο της Σύνταξης

Η νέα δεκαετία ξεκινά με τον καπιταλισμό να δείχνει παγκοσμίως το αποκρουστικό του πρόσωπο. Από τη μία, περιορίζει το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων στα εκάστοτε όρια και αναγκαιότητες της κερδοφορίας του, ενώ από την άλλη οι πολυεπίπεδοι ανταγωνισμοί επιχειρηματικών ομίλων, αστικών κρατών και ιμπεριαλιστικών συμμαχιών (ΝΑΤΟ, ΕΕ κ.λπ.) τροφοδοτούν επικίνδυνες εστίες κλιμάκωσης της στρατιωτικής έντασης, που απειλούν να αφαιρέσουν βίαια το ειρηνικό προσωπείο του. Και όλα αυτά, στην εποχή της ρομποτικής, της λεγόμενης «4ης βιομηχανικής επανάστασης» και της αυτοματοποίησης, με λίγα λόγια σε μια εποχή όπου υπάρχουν όλες οι
δυνατότητες να ζήσουν οι εργαζόμενοι μια ζωή με ειρήνη και ευημερία, μια ζωή «στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων».

Οι εξελίξεις που έχουν μετατρέψει σε εύφλεκτη πυριτιδαποθήκη την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι χαρακτηριστικές και διδακτικές. Τα γεγονότα που θα εξετάσουμε συνοπτικά στη συνέχεια αποδεικνύουν πόσο επικίνδυνη για το λαό είναι η πολιτική σημαιοφόρου του ΝΑΤΟ που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, με στόχο τη γεωπολιτική αναβάθμιση της θέσης της άρχουσας τάξης στην ευρύτερη περιοχή. Η αλυσίδα των γεγονότων (από τις παράνομες απόπειρες τουρκικών γεωτρήσεων στα χωρικά ύδατα της Κύπρου μέχρι την επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ και τις διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Λιβύης) θρυμματίζει την αυταπάτη ότι οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ μπορούν ν' αποτελέσουν ασπίδα για τη σταθερότητα των συνόρων, τα κυριαρχικά δικαιώματα και την ειρήνη στην περιοχή. Η κλιμάκωση της επιθετικότητας της τουρκικής αστικής τάξης σε συνδυασμό με την προαναφερόμενη στάση των ελληνικών κυβερνήσεων δημιουργεί διπλό κίνδυνο για το λαό. Αφενός να γίνει η Ελλάδα στρατιωτικός στόχος σε μια ενδεχόμενη γενικότερη ιμπεριαλιστική αναμέτρηση και αφετέρου να οδηγηθεί σε επώδυνες συμφωνίες παραχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων, ώστε να προχωρήσει το ατλαντικό σχέδιο συνεκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και να δοθούν ανταλλάγματα στην Τουρκία για να διατηρηθεί η συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.

Αυτός ο διπλός κίνδυνος αυξάνει, καθώς η ελληνική κυβέρνηση αφενός συμμετέχει ενεργά στα επιθετικά στρατιωτικά και ενεργειακά ατλαντικά σχέδια (Συμφωνία για τις βάσεις, στήριξη της επίθεσης των ΗΠΑ στο Ιράν, σχέδιο αγωγού «EastMed» κ.λπ.) και αφετέρου δεν αποκλείει μια συμφωνία ιμπεριαλιστικής ειρήνης με το πιστόλι στον κρόταφο (π.χ. μέσω του Δικαστηρίου της Χάγης). Τα γεγονότα βοηθούν να κατανοηθεί πόσο επικίνδυνη για την εργατική τάξη, το λαό είναι η στήριξη των στόχων της αστικής τάξης, πόσο επικίνδυνη είναι η γραμμή της «εθνικής ομοψυχίας», δηλαδή της ταξικής συνεργασίας.

 

Κλιμάκωση της έντασης

Ας δούμε, λοιπόν, μια συνοπτική επισκόπηση των γεγονότων. Στον Περσικό Κόλπο, η αντιπαράθεση ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ιράν - η οποία βρίσκεται σε συνεχή όξυνση μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το 2018 - γνώρισε νέα επικίνδυνη κλιμάκωση. Ηδη από τον Δεκέμβρη, αμερικανικά βομβαρδιστικά είχαν πραγματοποιήσει πολύνεκρες επιθέσεις «ακριβείας» σε θέσεις ενόπλων της ιρανικής πολιτοφυλακής «Καταέμπ Χεζμπολάχ» σε Συρία και Ιράκ, ενώ λίγες μέρες μετά, φιλοϊρανοί διαδηλωτές επιτέθηκαν - ως απάντηση στους βομβαρδισμούς - στην αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη. Το γεγονός, όμως, που αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για τις μετέπειτα εξελίξεις ήταν η δολοφονία, μεταξύ άλλων, του Ιρανού στρατηγού Κ. Σουλεϊμανί, επικεφαλής της λεγόμενης «Δύναμης Κουντς» των «Φρουρών της Επανάστασης», κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού του διεθνούς αεροδρομίου της Βαγδάτης από αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη.

Τη δολοφονική επίθεση και τον θάνατο του Σουλεϊμανί ακολούθησε μια αλυσίδα γεγονότων. Εκ μέρους του Ιράν, ο στρατηγός Γ. Αμπουχαμζέχ, διοικητής του επίλεκτου σώματος των «Φρουρών της Επανάστασης», απάντησε ότι «τα Στενά του Ορμούζ είναι σημείο ζωτικής σημασίας για τη Δύση και διαπλέονται από μεγάλο αριθμό αμερικανικών πολεμικών πλοίων (...) ζωτικής σημασίας αμερικανικοί στόχοι στην περιοχή έχουν ταυτοποιηθεί εδώ και πολύ καιρό (...) περί τους 35 αμερικανικούς στόχους στην περιοχή μέχρι το Τελ Αβίβ βρίσκονται στην ακτίνα δράσης μας». Λίγες μέρες μετά, οι Ιρανοί «Φρουροί της Επανάστασης» εξαπέλυσαν επιθέσεις ακριβείας με μπαράζ πυραύλων σε δύο στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ. Τις ίδιες μέρες, ένα ουκρανικό «Boeing» συνετρίβη λίγο μετά την απογείωσή του από το αεροδρόμιο της Βαγδάτης, με το Ιράν να δηλώνει μετά από λίγες μέρες ότι το αεροσκάφος χτυπήθηκε από ιρανικό πύραυλο που εκτοξεύτηκε λόγω ανθρώπινου σφάλματος.

Επίσης, το ιρανικό κοινοβούλιο υιοθέτησε εκτάκτως και νομοσχέδιο που χαρακτηρίζει «τρομοκρατική οργάνωση» το σύνολο (και όχι μόνο εκείνο το μέρος που είναι αναπτυγμένο από το Κέρας της Αφρικής μέχρι την Κεντρική Ασία, όπως ίσχυε μέχρι τώρα) των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, ενώ το κοινοβούλιο του Ιράκ ζήτησε την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη χώρα.

Μετά από την επίθεση στις στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ, ο Ντ. Τραμπ απάντησε με διάγγελμα, στο οποίο ανακοίνωσε νέες οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν και απείλησε με μεγαλύτερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην περιοχή, προτείνοντας μάλιστα τη μετονομασία του σε NATO - ME, δηλαδή ΝΑΤΟ - Middle East (ΝΑΤΟ - Μέση Ανατολή). Αμέσως μετά από το διάγγελμα ανακοινώθηκαν κυρώσεις σε οκτώ Ιρανούς αξιωματούχους των εσωτερικών δυνάμεων ασφαλείας.

Η κλιμάκωση της έντασης είχε προεκτάσεις και στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με τη χώρα να ανακοινώνει ότι αποδεσμεύεται από τους περιορισμούς που θέτει η διεθνής συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμά του σε ό,τι αφορά τον εμπλουτισμό ουρανίου (από την οποία υπενθυμίζεται ότι έχουν αποχωρήσει ήδη οι ΗΠΑ). Λίγες μέρες μετά, ο Ντ. Τραμπ δήλωσε μέσω της συμβούλου του Λευκού Οίκου, Κ. Κόνγουεϊ, ότι θα μπορούσε ακόμα να διαπραγματευτεί μια νέα πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη. Σε αυτό το περιβάλλον, η Γερμανία και η Γαλλία - οι οποίες έχουν σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή του Κόλπου - παρεμβαίνουν πιέζοντας για επαναφορά των ΗΠΑ και του Ιράν στη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις πριν τη σχετική έκτακτη σύνοδο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ.

Οι εξελίξεις στον Περσικό Κόλπο συνδέονται άμεσα με την όξυνση μιας σειράς ανταγωνιστικών σχεδιασμών στην πιο κοντινή σε μας περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Αυτή η περιοχή αποτελεί, άλλωστε, μεταξύ άλλων, και εφαλτήριο για την παρέμβαση και στην περιοχή της Μ. Ανατολής και του Περσικού Κόλπου, όπως φαίνεται και από την αναβάθμιση της βάσης της Σούδας, στην οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια. Πέραν τούτου, όμως, στη ΝΑ Μεσόγειο διασταυρώνονται και ανταγωνισμοί που σχετίζονται με τις πηγές και τους τρόπους ενεργειακής τροφοδοσίας της ΕΕ, τον γεωστρατηγικό έλεγχο των σημαντικότατων δρόμων του θαλάσσιου και χερσαίου εμπορίου της περιοχής, τα οφέλη από τον έλεγχο, την άντληση και τη μεταφορά των ενεργειακών κοιτασμάτων, την κατάκτηση ευνοϊκών θέσεων για την παρέμβαση όχι μόνο προς τα ανατολικά, αλλά και προς τα νότια, δηλαδή την Αφρική.

Για τους παραπάνω λόγους, η περιοχή αποτελεί πεδίο οξυμένου ανταγωνισμού ανάμεσα στα πιο ισχυρά καπιταλιστικά κράτη και συμμαχίες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το νομοσχέδιο «East Med Act» που ψηφίστηκε τον Δεκέμβρη από τη Γερουσία των ΗΠΑ, αναδεικνύει ρητά τη σημασία των Ελλάδα, Κύπρου και Ισραήλ στην αναχαίτιση των «κακόβουλων επιρροών στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή» (υπονοώντας τους σχεδιασμούς της Ρωσίας και της Κίνας).

 

Το κουβάρι των αντιθέσεων

Με αυτές τις επιδιώξεις διαπλέκονται και οι επιδιώξεις των αστικών τάξεων και κρατών της περιοχής. Ιδιαίτερα ενεργητική και επιθετική εμφανίζεται η παρέμβαση του τουρκικού κράτους, το οποίο αξιοποιεί την οικονομική και στρατιωτική ισχύ του σε συνδυασμό με τη σημαντική γεωστρατηγική θέση του προς όφελος της αναβάθμισης της τουρκικής αστικής τάξης στην περιοχή. Μετά από την πρόσφατη εισβολή του τουρκικού στρατού στο έδαφος της Συρίας, με την ανοχή ΗΠΑ και Ρωσίας, η Τουρκία διατηρεί στρατό κατοχής σε τρεις χώρες, αμφισβητεί πλέον ανοιχτά Συνθήκες όπως της Λοζάνης και του Μοντρέ και παζαρεύει σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Κύπρο και το Αιγαίο. Ενδεικτική αυτής της αποφασιστικότητας του τουρκικού κράτους είναι η εξής δήλωση του αντιπροέδρου της τουρκικής κυβέρνησης, Φουάτ Οκτάι:
«Χωρίς να αισθανόμαστε την ανάγκη να παίρνουμε άδεια από κανέναν οργανισμό ή πρόσωπο, θα κάνουμε αυτό που επιβάλλουν τα συμφέροντα της Τουρκίας, και το κάνουμε. Αν χρειαστεί, κάνουμε επιχείρηση πέραν των συνόρων, αν χρειαστεί, στέλνουμε στρατό, αν χρειαστεί, κάνουμε γεώτρηση στην Ανατολική Μεσόγειο - ό,τι χρειαστεί, θα το κάνουμε και το κάνουμε».

Σε αυτήν την κατεύθυνση, η Τουρκία αναπτύσσει μια πολύπλευρη παρέμβαση με βασικό στόχο τη δημιουργία και εδραίωση τετελεσμένων που παραβιάζουν ακόμα και το διεθνές δίκαιο, στη βάση των οποίων θα ακολουθήσει η όποια διαπραγμάτευση. Αυτόν το στόχο υπηρετούν τόσο η κλιμάκωση της αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας όσο και οι ανοιχτές και επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ (που προκάλεσαν τη σχετική προσφυγή του Κύπριου πρέσβη στον ΟΗΕ), με χαρακτηριστικές τις ερευνητικές γεωτρήσεις του γεωτρητικού σκάφους YAVOZ στο «οικόπεδο» 7. Εκτός των παραπάνω, ο Ερντογάν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου για τα πλοία (με εξαίρεση τα πλοία ξηρού φορτίου), τα οποία - σύμφωνα με τις σχετικές ανακοινώσεις - θα περνάνε μέσω της νέας διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, που προγραμματίζεται να κατασκευαστεί μέχρι το 2025.

Ωστόσο, το σημαντικό νέο στοιχείο που είχαμε στα τέλη του Νοέμβρη είναι η υπογραφή από το τουρκικό κράτος δύο παράνομων και απαράδεκτων «μνημονίων κατανόησης» (το πρώτο για τον «καθορισμό θαλάσσιων δικαιοδοσιών» και το δεύτερο για τη «συνεργασία σε Ασφάλεια και Αμυνα») ανάμεσα στον Τούρκο Πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της λεγόμενης «Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας» της Λιβύης, Φ. Σάρατζ. Το πρώτο από τα δύο αυτά μνημόνια - το οποίο θεωρείται από την Τουρκία προοίμιο της ανακήρυξης ΑΟΖ ανάμεσα στις δύο χώρες - παραβιάζει ανοιχτά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, αφού «σβήνει» αυθαίρετα και απροκάλυπτα από τον χάρτη την υφαλοκρηπίδα της Κρήτης, το Καστελόριζο και αρκετά νησιά του Αιγαίου.
Αντίστοιχα, μετά από την επικύρωση του δεύτερου μνημονίου από το τουρκικό κοινοβούλιο, άρχισε η αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη προς υποστήριξη του καθεστώτος Σάρατζ, στο πλαίσιο του εμφύλιου πολέμου που μαίνεται στη χώρα.(...)

Για να κατανοηθεί το κουβάρι των αντιθέσεων που εκφράζονται στη Λιβύη, αρκεί να αναφέρουμε ότι ο Σάρατζ υποστηρίζεται κυρίως από Τουρκία και Κατάρ, ενώ ο Χάφταρ από Ρωσία, Αίγυπτο και
ΗΑΕ. Επίσης, διφορούμενη στάση κρατάνε μια σειρά άλλα κράτη, όπως η Γαλλία, που ανεπίσημα φαίνεται να στηρίζει τον Χάφταρ, η Ιταλία που επίσημα στηρίζει τον Σάρατζ αλλά κρατά διαύλους επικοινωνίας και με τον Χάφταρ, και οι ΗΠΑ, οι οποίες ενώ είχαν στηρίξει αρχικά την κυβέρνηση της Τρίπολης, ο Ντ. Τραμπ είχε τον Απρίλη τηλεφωνική συνομιλία με τον Χάφταρ εκφράζοντας εμμέσως τη στήριξή του και προκαλώντας την αντίδραση άλλων τμημάτων του αμερικανικού κράτους. Παράλληλα, η ΕΕ θεωρεί ως επίσημο συνομιλητή της το καθεστώς Σάρατζ. (...)

Σ' αυτήν τη βάση, μέσα από συνεχή παζάρια που γίνονται μεταξύ Ρωσίας, Γερμανίας, ΗΠΑ και Τουρκίας (συζητήσεις στη Μόσχα και στο Βερολίνο), επιχειρείται να διαμορφωθεί μια προσωρινή συμφωνία για το μέλλον της περιοχής, η οποία σε κάθε περίπτωση θα είναι εξαιρετικά εύθραυστη. Ο κίνδυνος μιας γενικευμένης πολεμικής αναμέτρησης στην Ανατ. Μεσόγειο αντικειμενικά αυξάνεται.