Στον Άι-Στράτη οι εξόριστοι κομμουνιστές επιχειρούν να δραπετεύσουν

Στον Άι-Στράτη, δύο μέρες πριν καταληφθεί από τους Γερμανούς, 26/4/1941, οι εξόριστοι κομμουνιστές επιχειρούν να δραπετεύσουν. Η φρουρά του στρατοπέδου ανοίγει πυρ με αποτέλεσμα το θάνατο των πολιτικών εξόριστων Νίκου Παπαδάτου, Παναγιώτη Πέπα και Κώστα Σκυτούδη.

Η απόδραση ματαιώθηκε και οι εξόριστοι παραδόθηκαν στις δυνάμεις Κατοχής. Ορισμένοι από αυτούς θα καταφέρουν στη συνέχεια να αποδράσουν και να ενταχθούν στην ΕΑΜική

Εθνική Αντίσταση. Πολλοί όμως θα εκτελεστούν ως αντίποινα για την δράση των ανταρτών του ΕΛΑΣ.

Εκατοντάδες αγωνιστές του λαού μας, κάτω από σκληρές συνθήκες, παρά τα μαρτύρια, κράτησαν ψηλά τη σημαία του Κόμματος για τη λευτεριά, την προκοπή του λαού, το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Η ιστορία της εξορίας στο ελληνικό κράτος αρχίζει από παλιά.
Εμφανίζεται με το νόμο του 1871 "περί καταδιώξεως της ληστείας", ενώ στη συνέχεια επεκτάθηκε, συμπεριλαμβάνοντας και τους πολιτικούς αντίπαλους του εκάστοτε καθεστώτος, στους οποίους και επικεντρώθηκαν.

 Αϊ-Στράτη  
 

Είναι γνωστό ότι το μικρό άγονο νησί, βορειοδυτικά της Μυτιλήνης, με τους λίγους κατοίκους του, ο Αγιος Ευστράτιος, που στο μάθημα της Γεωγραφίας και της Ιστορίας της χώρας μας δεν αναφέρεται, έχει περάσει για πάντα στην Ιστορία του λαού μας, με το όνομα Αϊ - Στράτης και με την επίσημη - πανελλαδική ταυτότητα «Το νησί των πολιτικών εξορίστων».

Ο ελληνικός λαός, ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις, το θεωρεί «ιστορικό τόπο» και η

επίσημη πολιτεία σήμερα με δειλά βήματα προχωρεί, έστω και τυπικά, να το αναγνωρίσει.

Κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας για τους Κομουνιστές. 

Την αρχή έκανε το 1929 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου με βάση το νόμο του 1929 «περί Ιδιωνύμου αδικήματος» και τότε βρέθηκαν οι πρώτοι εκτοπισμένοι κομμουνιστές στο νησί.

Οι επόμενες κυβερνήσεις συνέχισαν να χρησιμοποιούν τον Άη Στράτη για την εκτόπιση Αριστερών και το φαινόμενο κορυφώθηκε στην περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-41), όπου εκτοπίστηκαν εκεί εκατοντάδες αντίπαλοι του καθεστώτος.

Στις 26 Απριλίου 1941, λίγο πριν οι Γερμανοί καταλάβουν το νησί κι ενώ διεξάγονταν διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των εξορίστων μεταξύ αντιπροσωπείας των εξορίστων και του σταθμάρχη διοικητή της φρουράς του νησιού, ο σταθμάρχης φοβούμενος μήπως αποδράσουν οι εξόριστοι παρέταξε τους 12 χωροφύλακες που διέθετε και αυτοί άρχισαν να πυροβολούν τους εξόριστους με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 3 και να τραυματιστούν 2 άτομα.

 Στην συνέχεια ο σταθμάρχης παρέδωσε τους εξόριστους του Άη Στράτη στους Γερμανούς κατακτητές. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής οι εξόριστοι υπέφεραν τα πάνδεινα από έλλειψη τροφίμων, εφοδίων, περίθαλψης και πέθαναν από την πείνα 33 κομμουνιστές κρατούμενοι.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από το γερμανικό ζυγό, τον Οκτώβριο του 1944, το στρατόπεδο εξορίας του Άη Στράτη έκλεισε και οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι απελευθερώθηκαν.

Την άνοιξη του 1947 ο Άη Στράτης άνοιξε και πάλι ως τόπος εξορίας Αριστερών. Με τον αναγκαστικό νόμο 511 της 31ης Δεκεμβρίου 1947 (Α299) «Περί μέτρων αναφερομένων εις τους υπό εκτόπισιν διατελούντας» η επίσημη ονομασία του στρατοπέδου του Αη Στράτη έγινε «Στρατόπεδον Πειθαρχημένης Διαβιώσεως Εκτοπισμένων». Μετά το κλείσιμο της Μακρονήσου ο Άη Στράτης αποτέλεσε τον μαζικότερο τόπο εξορίας.