Οι ματωμένοι Μάηδες

«Από το Σικάγο στην Καισαριανή - Ζήτω η 1η Μάη κι η πάλη η ταξική». Μέρα της εργατικής τάξης, σύμβολο του αγώνα της για κοινωνική απελευθέρωση, η Πρωτομαγιά είναι βαμμένη με το αίμα των εργαζομένων στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Από τις ιστορικές Πρωτομαγιές ξεχωρίζουμε την «αφετηρία» της 1ης Μάη το 1886 στο Σικάγο, το «ματωμένο Μάη» του 1936 στη Θεσσαλονίκη και τη θυσία 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή την 1η Μάη του 1944.

***

Μάης 1886: Το 1884, η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας αποφάσισε στο συνέδριό της ότι η 1η Μάη του 1886 θα ήταν μέρα εκτεταμένου απεργιακού αγώνα, με σκοπό την καθιέρωση του οχτάωρου. Την απόφαση αυτή πήρε στα χέρια της η εργατική τάξη των Ηνωμένων Πολιτειών, την έκανε πράξη, ακόμα και τραγούδι: «Σκοπεύουμε ν' αλλάξουμε τα πράγματα. Οχι πια να μοχθούμε απ' τα χαράματα, ίσα - ίσα μόνο για να ζούμε, να μην έχουμε ποτέ μια ώρα για να σκεφτούμε», τραγουδούσαν οι εργάτες και διεκδικούσαν: «Οχτώ ώρες για εργασία, οχτώ ώρες για ανάπαυση κι οχτώ ώρες για ό,τι θέλουμε».

Στην πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 στις ΗΠΑ πήραν μέρος περίπου μισό εκατομμύριο εργάτες, με διαδηλώσεις στις περισσότερες από τις μεγάλες πόλεις. Επίκεντρο του αγώνα αναδείχτηκε το Σικάγο. Στις 3 Μάη, η αστυνομία πυροβόλησε εν ψυχρώ εναντίον εργατών που διαδήλωναν. Την επομένη, 4 Μάη, έγινε διαδήλωση διαμαρτυρίας στο Χέιμαρκετ, όπου κάποιος προβοκάτορας έριξε βόμβα εναντίον αστυνομικών.

Η αστυνομία εκμεταλλεύτηκε αυτήν την αφορμή και χτύπησε τη συγκέντρωση, ενώ το αστικό κράτος βρήκε την ευκαιρία να συλλάβει τους ηγέτες των εργατών. Συγκεκριμένα, οδηγήθηκαν σε σκηνοθετημένη δίκη οχτώ άνθρωποι. «Κρεμάστε τους πρώτα κι ύστερα τους δικάζετε», ήταν η αξίωση κράτους και αφεντικών. Κι αυτό έγινε, στις 11 Νοέμβρη του 1887, με τους Πάρσονς, Σπάις, Φίσερ και Εγκελ να οδηγούνται στην αγχόνη.

«Αν σας περνάει η ιδέα στα σοβαρά πως με τις κρεμάλες σας μπορείτε να σταματήσετε το κίνημα που εξωθεί εκατομμύρια γονατισμένων από την καταπίεση εργατών στην εξέγερση, είστε, μα την αλήθεια, "πτωχοί τω πνεύματι"». Τα λόγια αυτά του Σπάις στο δικαστήριο, τα επαλήθευσε η πάλη των εργατών. Η πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 είχε ως αποτέλεσμα 185.000 εργάτες να κερδίσουν το 8ωρο και τουλάχιστον 200.000 εργάτες να μειώσουν το χρόνο εργασίας τους από τις 12 στις 10 και 9 ώρες.

Σε πολλές περιοχές κερδήθηκε η ημιαργία του Σαββάτου, ενώ αρκετές βιομηχανίες σταμάτησαν την κυριακάτικη εργασία. Το 1889 στο Ιδρυτικό της Συνέδριο η Β' Διεθνής αποφάσισε το γιορτασμό της Πρωτομαγιάς ως παγκόσμιας μέρας εργατικών διεκδικήσεων.

Μάης 1924: ΗΠρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 1924 δέχτηκε την άγρια καταστολή της κυβέρνησης Παπαναστασίου, με αποτέλεσμα ένας νέος εργάτης, ο Σωτήρης Παρασκευαΐδης, μέλος της ΟΚΝΕ, να πέσει νεκρός.

Ηταν η πρώτη φορά στη χώρα μας που η Πρωτομαγιά βάφτηκε στο αίμα. 

Δώδεκα ακόμα εργάτες τραυματίστηκαν.

 

Μάης 1936: Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας κατέβηκαν σε απεργία ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στην απεργία πήραν μέρος 40.000 καπνεργάτες. Στις 4 του Μάη, η Αστυνομία επιτίθεται σε απεργούς στη Θεσσαλονίκη και τραυματίζεται σοβαρά η εργάτρια Σοφία Κωνσταντινίδου. Δύο μέρες μετά, στη διάρκεια πορείας, φασίστες τραυματίζουν τον εργάτη Κ. Σταματίου. Ο Μεταξάς, που «διέρχεται» τη μέρα εκείνη από τη Θεσσαλονίκη, δίνει εντολή στους αστυνομικούς να διαλύσουν τους απεργούς με κάθε τρόπο.

Στις 8 Μάη ο «Ριζοσπάστης» γράφει: «Η Αστυνομία έδειξε σήμερα καθαρά πως παίζει το ρόλο του υπηρέτη του καπνεργατικού και του άλλου κεφαλαίου. Με αγριότητα και βανδαλισμούς επιτέθηκε κατά των αόπλων καπνεργατών και καπνεργατριών, των υφαντουργών, των μικρών κοριτσιών (12 έως 15 χρόνων) και τους αιματοκύλησε. Επί 3,5 ώρες η Θεσσαλονίκη βρισκότανε σε κατάσταση μάχης, μεταξύ των δυνάμεων της Αστυνομίας και ενός μέρους της εργατικής τάξης. Η στάση της Αστυνομίας έχει εξεγείρει το λαό».

Το Σάββατο 9 Μάη, στην πανεργατική απεργία στη Θεσσαλονίκη παίρνουν μέρος 30.000 απεργοί, με τη συμπαράσταση όλου του λαού. Χωροφύλακες χτυπούν τους απεργούς και σκοτώνουν 9 διαδηλωτές, ενώ τραυματίζουν πάνω από 200. Πρώτος νεκρός είναι ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. 

 Πρώτη γυναίκα νεκρή είναι η Αναστασία Καρανικόλα καπνεργάτρια στέλεχος του ΚΚΕ.

Στις 9 Μάη, ενώ βάδιζε επικεφαλής ομάδας απεργών προς το διοικητήριο, για να ενωθεί με τον κύριο όγκο των διαδηλωτών, δέχτηκε απανωτούς πυροβολισμούς στο κεφάλι από χαφιέδες που βρίσκονταν κρυμμένοι στο ξενοδοχείο "Ηλιος", με αποτέλεσμα να πέσει αμέσως νεκρή και τα μυαλά της να χυθούν στο δρόμο.  

Στις 10 του Μάη ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει τη φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται η μάνα να θρηνεί πάνω από το νεκρό παιδί της. Ο Γιάννης Ρίτσος, συγκλονισμένος απ' τα γεγονότα, γράφει τον «Επιτάφιο».

Μάης 1944: Δέκα καμιόνια ξεκίνησαν από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου με προορισμό το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Μετέφεραν 200 κομμουνιστές κρατούμενους για εκτέλεση, σε αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών στην οποία σκοτώθηκε Γερμανός στρατηγός και 3 άτομα από το επιτελείο του, στους Μολάους. Από τους 200, οι περισσότεροι ήταν κρατούμενοι στην Ακροναυπλία και εξόριστοι στην Ανάφη, τους οποίους η μεταξική δικτατορία είχε παραδώσει στους χιτλερικούς.

Ο δρόμος προς το Σκοπευτήριο γέμισε με τα σημειώματα των μελλοθάνατων. «Πρωτομαγιά. Γεια σας. Ολοι πάμε στη μάχη», έγραψε ο Κώστας Τσίρκας. Κι ο Σάββας Σαββόπουλος: «Καλώ τον αδελφό μου με σκληρή δουλειά να προσπαθήσει να ξεπλύνει το κακό που έκανε με τη δήλωση και την αδελφούλα μου να πάρει τη θέση μου στο ΚΚΕ».

Στον κατάλογο των θυμάτων, με τον αριθμό 71, υπήρχε το όνομα του Ακροναυπλιώτη Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Ο Ναπολέων ήταν η ψυχή των κρατουμένων του στρατοπέδου. Τους εμψύχωνε, τους βοηθούσε στην επικοινωνία με τους δικούς τους. Επειδή γνώριζε τη γερμανική γλώσσα, εκτελούσε και χρέη μεταφραστή.

Στο άκουσμα του ονόματός του, επεμβαίνει ο διοικητής του στρατοπέδου: «Οχι εσύ! Οχι εσύ, Ναπολέων!». Αλλά ο Σουκατζίδης δεν ήταν από αυτούς που θα μπορούσαν να ζήσουν σε βάρος των άλλων. «Δέχομαι, κύριε διοικητά, τη ζωή, με τον όρο πως δεν πρόκειται να την πάρω από άλλον κρατούμενο. Μόνο όταν η θέση μου μείνει κενή!», ήταν η απάντηση που έδωσε πριν ακολουθήσει το δρόμο των συντρόφων του.

Το ΕΑΜ, λίγες μέρες μετά, σε ανακοίνωσή του γράφει: «Αν σκύψουμε το κεφάλι, είμαστε χαμένοι. Τα θύματα του αγώνα είναι πολύ λιγότερα από τα θύματα της επιστράτευσης, από τα θύματα της πείνας. Οι κρεμασμένοι και τουφεκισμένοι ήρωες, τα καμένα μας χωριά, φωνάζουν. Μην αφήσετε τη θυσία μας να πάει χαμένη! Μην υποταχτείτε! Αγωνιστείτε για να μη γίνει η επιστράτευση. Αγωνιστείτε για τη ζωή σας