Ζυλ Ντασσέν

Αρνήθηκε να υποκύψει στην αντικομμουνιστική τρομοκρατία του μακαρθισμού

Σε ηλικία 97 χρόνων, στις 31 Μαρτίου 2008 έφυγε από τη ζωή ο Ζυλ Ντασσέν, ένας πραγματικά διεθνής σκηνοθέτης, που οδηγήθηκε στην εξορία — λόγω του κοινωνικού περιεχομένου των ταινιών του και της ένταξής του στο ΚΚ ΗΠΑ — από το «κυνήγι των Μαγισσών» της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, στις αρχές της δεκαετίας του ’50

Ο Ντασσέν αρνήθηκε να ξαναπάρει την αμερικανική υπηκοότητα, που του στέρησε ο μακαρθισμός. Αρνήθηκε να συμβιβαστεί και να χρηματοδοτηθεί από την αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία και να ξαναγυρίσει ταινία στις ΗΠΑ. Αρνήθηκε να ξαναγυρίσει και να ξαναζήσει στις ΗΠΑ. Ηταν ο μόνος εκτός των ΗΠΑ σκηνοθέτης, στην Ευρώπη, που κατήγγειλε δύο φορές, με δηλώσεις του σε ελληνικές και ευρωπαϊκές εφημερίδες, μαζί με τους λιγοστούς επιζώντες ομοτέχνους του-θύματα του μακαρθισμού, που ζούσαν στις ΗΠΑ, την κατάπτυστη απόφαση της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, να βραβεύσει για «το σύνολο της προσφοράς του» (!) τον συνεργάτη του μακαρθισμού-καταδότη ομοτέχνων του, Ηλία Καζάν.

Μετά την ανατροπή των σοσιαλιστικών χωρών, έλεγε: «Δε συμφωνώ μ’ εκείνους που μιλάνε για θρίαμβο του καπιταλισμού. Είναι μια προσωρινή ήττα του σοσιαλισμού (…). Ο καπιταλισμός δεν αποτελεί κοινωνικό υπόδειγμα. Στο σοσιαλισμό υπήρχαν προβλήματα, αλλά οι άνθρωποι είχαν εξασφαλίσει εργασία, στέγη, παιδεία, υγεία. Πόσοι ξέρουν ότι σήμερα στην Αμερική υπάρχουν εκατομμύρια άστεγοι και εκατομμύρια διαβιούν κάτω από το όριο φτώχειας» (23/4/1990). «Ο καπιταλισμός περνάει μεγάλη κρίση, παγκόσμια. Κι εμείς έχουμε ανάγκη από νέες ιδέες. Να δώσουμε δεύτερη ευκαιρία στο σοσιαλισμό» (12/11/1993).

Από συνεντεύξεις του στο Ριζοσπάστη

Ο Ζυλ Ντασσέν κατόρθωσε να κάνει κινηματογράφο στην Αγγλία, στη Γαλλία, στην Ιταλία και την Ελλάδα, με φιλμ που μεταξύ τους δεν έχουν τίποτα κοινό, όπως, για παράδειγμα, το «Η νύχτα και η πόλη» και το «Ποτέ την Κυριακή». Ο Ντασσέν κατόρθωσε να συνδυάσει την παραδοσιακή αφηγηματικότητα του κινηματογράφου του Χόλιγουντ με το οπτικό στιλ του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.

Γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Ηταν ένα από τα οκτώ παιδιά ενός Ρωσο-Εβραίου κουρέα. Συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη Μαρκ Χέλινγκερ, με τον οποίο δημιούργησε δύο ταινίες, αλλά αναγκάστηκε να εξοριστεί λόγω του μακαρθισμού και να καταφύγει αρχικά στη Γαλλία και κατόπιν στην Ελλάδα. Ο Ζυλ Ντασσέν αρχικά παντρεύτηκε την Beatrice Launer, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον διάσημο Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασσέν και την ηθοποιό Ζουλί Ντασσέν. Αργότερα ερωτεύτηκε την Μελίνα Μερκούρη, την οποία και παντρεύτηκε. Μαζί γύρισαν τις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή», «Τοπκαπί» και «Φαίδρα».

«Ριζοσπάστης» (1/3/1987). Συνέντευξη για τη συμμετοχή του στο Διεθνές Συνέδριο Επιστημόνων — Διανοουμένων — Καλλιτεχνών για την Ειρήνη: «Στο Συνέδριο, μίλησα κι εγώ για τον κίνδυνο του όρου “περιφερειακοί” ή “τοπικοί” πόλεμοι. Είναι γελοίο να χαρακτηρίζονται κάποιοι πόλεμοι “περιφερειακοί”, ή “τοπικοί”: Πρώτον, για τον κίνδυνο της εξάπλωσής τους και, δεύτερον, γιατί όταν λέμε “περιφερειακό” έναν πόλεμο νιώθουμε ασφαλείς και αδιαφορούμε που σκοτώνονται άλλοι άνθρωποι (…). Στην Αμερική πολλοί άνθρωποι της Τέχνης εξαγοράζονται, αλλά υπάρχουν κι άνθρωποι που μπορούν βοηθήσουν την ειρήνη (…). Ολα τα ψέματα, όλα τα κακά που κάνουν οι ΗΠΑ, τα κάνουν στο όνομα της δημοκρατίας. Αλλά και ο αμερικάνικος λαός είναι αφελής. Είναι επικίνδυνο να είσαι αφελής (…)».

  Ηρακλής Κακαβάνης