Η κυβέρνηση απαγορεύει στον Σοβιετικό σκηνοθέτη Ρομάν Κάρμεν (1906-1978) να παρευρεθεί στην προβολή της ταινίας του «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος»

 ΤΟ ΕΡΕΒΩΔΕΣ 1966: ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ 

 «Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος», δηλώνει από τη Μόσχα

Ο Ρομάν Κάρμεν με στρατιωτικό κράνος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, οπουδήποτε ο Κόκκινος Στρατός πολεμάει πρόσωπο με πρόσωπο τον μιαρό ναζισμό

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Τρία χρόνια μετά τη σχεδιασμένη εξόντωση του μαχητή γιατρού Γρηγόρη Λαμπράκη (1912-1963) και έξι μήνες μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του αγωνιστή φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα (1943-1965), η «ελέω Θεού» βασιλεία τέχνας κατεργάζεται για να φιμώσει τον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο. Η αρχή γίνεται - όπως γράφαμε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο - με την απαγόρευση της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη από τα ραδιοκύματα της ΕΙΡ.

Μάλιστα, φτάνει στο απροχώρητο, δημιουργώντας διπλωματικό επεισόδιο με την ΕΣΣΔ. Οφείλεται στο γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση απαγορεύει στον σπουδαίο Σοβιετικό σκηνοθέτη και εικονολήπτη Ρομάν Κάρμεν (ψευδώνυμο του εβραϊκής καταγωγής Εφρέμ Λεϊζόροβιτς Κόρνμαν, 1906-1978) να παρευρεθεί στην προβολή της ταινίας του «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος» (1965), γιατί προβάλλει τη συμβολή του Κόκκινου Στρατού στην ήττα του φασισμού! Αργότερα, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, στις 18 Μάρτη 1976, το σοβιετικό κράτος θα τον ανακηρύξει «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας».

Με την κάμερα και το όπλο στο χέρι διακινδυνεύει, γιατί ο σοσιαλισμός τον οδηγεί, μέσα από την καπνιά και την αντάρα, προς το φως της απελευθέρωσης, που θα φέρει ξανά την ειρήνη στην κατεχόμενη από τους εισβολείς ΕΣΣΔ

Απαγόρευση εισόδου στη χώρα του σκηνοθέτη Ρομάν Κάρμεν!

Διαβάζουμε στην προδικτατορική εφημερίδα «Η Αυγή» (Τρίτη, 8 Φλεβάρη 1966) την ανυπόγραφη είδηση στη στήλη «ΓΡΑΜΜΑΤΑ - ΤΕΧΝΕΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»:

«Η ελληνική κυβέρνηση δεν επέτρεψε σε μια διασημότητα της τέχνης, στον Σοβιετικό σκηνοθέτη Ρομάν Κάρμεν, να έλθει στην Ελλάδα για να παρακολουθήσει την πρεμιέρα της ταινίας του "Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος".

»Οπως πληροφορούμαστε, ο Σοβιετικός σκηνοθέτης είχε υποβάλει στην ελληνική πρεσβεία της Μόσχας αίτηση συνοδευόμενη από τα σχετικά δικαιολογητικά για τη θεώρηση του διαβατηρίου του πριν από περίπου ένα μήνα, δηλαδή πολύ πριν την προβλεπόμενη προθεσμία. Εν τούτοις η άδεια μέχρι σήμερα δεν τού δόθηκε. Η ελληνική πρεσβεία της Μόσχας ακολουθώντας τη γνωστή πιά μέθοδο της παρελκύσεως, δηλώνει - ακόμα και τώρα - ότι "περιμένει απάντηση από την Αθήνα". Εν τω μεταξύ η πρεμιέρα δόθηκε χθες στο "Πάνθεον" χωρίς να παρευρίσκεται ο δημιουργός της.

»Υπενθυμίζεται ότι η ταινία "Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος" είχε απαγορευθεί αρχικά από την επιτροπή λογοκρισίας του υφυπουργείου προεδρίας, αλλά επιτράπηκε τελικά από τη δευτεροβάθμια επιτροπή ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις του δημοκρατικού Τύπου και της κοινής γνώμης».

Σκηνή από την ταινία «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος», στην οποία Σοβιετικοί πολίτες πανηγυρίζουν, στην Κόκκινη Πλατεία, το τέλος του αιματοβαμμένου αντιστασιακού μετώπου. Ο δημιουργός της δηλώνει χωρίς έπαρση: «Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος»

Η συνεισφορά της ΕΣΣΔ στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Την ίδια μέρα και στην ίδια σελίδα, κάτω από το ρεπορτάζ για την απαγόρευση εισόδου στη χώρα του Ρομάν Κάρμεν, δημοσιεύεται στη στήλη «ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ. Οι νέες ταινίες. ΚΡΙΤΙΚΗ» κρίση του Αντώνη Μοσχοβάκη (1923-2007) για την προβαλλόμενη σοβιετική ταινία. Ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα, στα οποία ο συντάκτης μιλάει ξεκάθαρα και υπερασπιστικά για την προσφορά της ΕΣΣΔ στον αγώνα εναντίον της λαίλαπας του ναζισμού:

«(...) Είκοσι χρόνια κύλησαν. Τα ερείπια ξαναχτίστηκαν, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης τα σκέπασε η σκόνη, τα πρόσωπα των νεκρών ξεθώριασαν στη μνήμη μας. Ο κόσμος καταλάγιασε από τον μεγάλο συγκλονισμό. Πολλοί άφησαν τον εαυτό τους να ξεχάσει. Αλλοι ακόμα κλείνονται σε μια εγωιστική αδιαφορία και πολεμούν να πείσουν τον εαυτό τους πως αυτά που συμβαίνουν πέρα απ' αυτούς, απ' το μικρούλικο κύκλο της ζωούλας τους δεν τους αφορούν. "Είναι μακρυά το Βιετνάμ", λένε, όπως: "είναι μακρυά η Γκουέρνικα, η Μαδρίτη, η Βιέννη, η Πράγα, η Βαρσοβία", είχαν πει χτες, "αραπάδες σφάζουνε στο Κονγκό, τι μας νοιάζει;".

Μπροστά στη μονταζιέρα κόβει και ράβει, για να κρατήσει εκείνες τις σκηνές και τις σεκάνς που θα κάνουν πιο «σφιχτό» το καλλιτεχνικό του όραμα, πάντα στην υπηρεσία του σοβιετικού λαού

«Σπέρνουν κηρύγματα μίσους, σιχαμερές προπαγάνδες»

»Και την τρελή αδιαφορία τους (...) εκμεταλλεύονται οι δημιουργοί του ψυχρού πολέμου για ν' ανάβουν φωτιές σε διάφορες γωνιές της Γης, να αιματοκυλούν τους αποικιακούς λαούς, να ερειπώνουν και να σφάζουν μια ολόκληρη χώρα, ένα θαυμαστό για την πίστη του στην ελευθερία λαό, για να σπέρνουν κηρύγματα μίσους, σιχαμερές προπαγάνδες που δε θα τολμούσαν ν' ακουστούν το 1945, την άλλη μέρα της νίκης των λαών κατά του φασισμού. Τη στιγμή που σε κάθε ουρανό θα έπρεπε να είναι γραμμένο με πύρινα γράμματα το ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ κι' ο κάθε λόγος θα έπρεπε να εμπνέεται από το πάθος της ελευθερίας που φλόγιζε τις ψυχές των απλών ανθρώπων στις ώρες του Στάλινγκραντ, της Νορμανδίας, του Γοργοποτάμου.

»Σ' αυτή την ελεεινή προσπάθεια εγγράφεται κ' η επιδίωξη να μειωθεί η τεράστια συμβολή της ΕΣΣΔ (...) Μιλούν για αυτά τα 20 εκατομμύρια νεκροί που έδωσε η ΕΣΣΔ στον μεγάλο αγώνα.

Δυο χρόνια προτού πεθάνει, το σοβιετικό κράτος θα του απονείμει τη μέγιστη τιμή για πολίτη, του «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας»

«Η ταπεινή μου συμβολή για την ειρήνη και την ευτυχία»

»Γι' αυτό είναι πολύτιμες ταινίες όπως ο "Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος" του Ρομάν Κάρμεν. Ξυπνούν τη μνήμη αυτών που έζησαν τον τρομερό εφιάλτη και ειδοποιούν εκείνους που, αγέννητοι ακόμα τότε, δε γνώρισαν τα τρομερά γεγονότα και που τους ανήκει σήμερα ο ρόλος ν' ασφαλίσουν την ειρήνη που κέρδισαν με ποταμούς αιμάτων οι πατέρες τους και να χτίσουν το ευτυχισμένο μέλλον της ανθρωπότητας.

»"Το θέμα της ταινίας", γράφει ο δημιουργός της, "ο πόλεμος κι' η ειρήνη, είναι το κύριο θέμα της επικαιρότητας. Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος"».

Τέσσερις μέρες μετά, στο φύλλο της Παρασκευής 11 Φλεβάρη, στην ίδια εφημερίδα, δημοσιεύεται συνέντευξη του «αποδιοπομπαίου» κινηματογραφιστή στον ανταποκριτή της «Αυγής», Γεωργούλα Μπέικο (1919-1975). Διαβάζουμε τον υπέρτιτλο, τον κεντρικό τίτλο και τον πλαγιότιτλο:

«Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ "Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ" ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ "ΑΥΓΗ". ΡΟΜΑΝ ΚΑΡΜΕΝ: "Ονειρευόμουν από καιρό να επισκεφθώ την Ελλάδα". ΕΛΠΙΖΕΙ ΑΚΟΜΑ ΟΤΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΘΑ ΤΟΥ ΔΩΣΕΙ ΑΔΕΙΑ».

«Οι θεατές θα δουν τον ηρωισμό του σοβιετικού λαού»

«Είμαι χαρούμενος», δηλώνει ο Ρομάν Κάρμεν, «που επιτέλους οι Ελληνες βλέπουν αυτή την ταινία. Γιατί από ό,τι ξέρω είχε απαγορευθεί η προβολή της από τη λογοκρισία. Νομίζω ότι οι θεατές θα δουν τον ηρωισμό του σοβιετικού λαού και τις προσπάθειές του και ποιες θυσίες και πόσα θύματα έδωσε στον αγώνα με τους χιτλερικούς δημίους που τόσα δάκρυα προξένησαν στον ελληνικό λαό.

»Αν και η ταινία αντικαθρεφτίζει τον αγώνα του σοβιετικού λαού, περιλαμβάνει όμως και επεισόδιο - η αλήθεια όχι μεγάλο - από τη χιτλερική κατοχή στην Ελλάδα. (...)

»Στους Ελληνες θεατές που βλέπουν την ταινία την οποία δημιούργησα μαζί με μεγάλη ομάδα Σοβιετικών κινηματογραφιστών, στέλνω τον θερμότατο χαιρετισμό μου. Και ελπίζω με τους συναδέλφους μου ότι αυτή η ταινία θα συντελέσει για μια καλύτερη αλληλοκατανόηση των δύο λαών μας».

Υ.Γ.: Η «θεωρία των άκρων» φοράει το προσωπείο του φασισμού, αλλά δεν τολμάει να κοιταχτεί στον καθρέφτη των ΕΠΑΛ Σταυρούπολης.

Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου