Στο στόχαστρο του ανταγωνισμού ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

Οι τελευταίες εξελίξεις στο παζάρι των ΗΠΑ και της ΕΕ με την Τουρκία είναι χαρακτηριστικές

Γεμάτη πυκνές εξελίξεις η βδομάδα που πέρασε, ανέδειξε ακόμα περισσότερο ότι η «γειτονιά» μας γεμίζει νέες, φονικές παγίδες για τους λαούς της. Παλιές και νέες συμμαχίες επαναξιολογούνται πάνω σε ένα γεωστρατηγικό σταυροδρόμι που επηρεάζει κρίσιμα τη διαπάλη ανάμεσα σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα του πλανήτη (πρώτα απ' όλα των ΗΠΑ, Ρωσίας, ΕΕ και Κίνας), που κοντράρονται άγρια αλλά και ταυτόχρονα διαπραγματεύονται.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, χρειάζεται να αξιολογηθούν οι «τόνοι» που «υψώνουν» απέναντι στην Τουρκία, από τη μια πλευρά η ΕΕ και από την άλλη οι ΗΠΑ. Σε πείσμα όλων των αστικών επιτελείων, που έσπευσαν να καλλιεργήσουν νέες αυταπάτες για τους - δήθεν - «αφοσιωμένους συμμάχους μας» που «επιπλήττουν» την Αγκυρα, η αλήθεια είναι πως στις πλάτες των λαών της γειτονιάς μας φουντώνει ακόμα μια φορά ένα θανατηφόρο για εκείνους παζάρι.

Οι αποφάσεις των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ

Εκφράζοντας την αντίδραση της ΕΕ για τις ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, το Συμβούλιο υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ) της Ενωσης ανακοίνωσε: Αναστολή των διαπραγματεύσεων για τη «συμφωνία περί ολοκληρωμένων αερομεταφορών» με την Τουρκία, τη μη διεξαγωγή προς το παρόν του «Συμβουλίου Σύνδεσης» και άλλων συναντήσεων των «διαλόγων υψηλού επιπέδου ΕΕ - Τουρκίας» και «προσυπέγραψε» πρόταση της Κομισιόν για «μείωση της προενταξιακής βοήθειας προς την Τουρκία για το 2020», αλλά και «επανεξέταση των δανειοδοτικών δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προς την Τουρκία». Αντανακλώντας ότι η αντιπαράθεση Αγκυρας - Βρυξελλών ανεβαίνει ένα «κλικ», οι αποφάσεις στην πραγματικότητα φώτισαν καλύτερα πλευρές της ευρωτουρκικής συνεργασίας που επανεξετάζονται εδώ και καιρό.

Ωστόσο, η ΕΕ κάθε άλλο παρά εργαλείο υπεράσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου μπορεί να θεωρηθεί, όπως φάνηκε και στις αποφάσεις του ΣΕΥ, που επέμεινε να συστήνει στην Τουρκία «να δράσει σύμφωνα με το πνεύμα καλής γειτονίας», αλλά και να καλωσορίζουν «την πρόσκληση της κυπριακής κυβέρνησης να διαπραγματευτεί με την Τουρκία», ενώ αποκαλυπτική είναι και η συζήτηση για τον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία. Οπως υπογράμμισε το ΣΕΥ, «η οριοθέτηση των ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας είναι ζήτημα που πρέπει να καθοριστεί μέσα από διάλογο και διαπραγμάτευση με καλή πίστη», καθησυχάζοντας ουσιαστικά την Αγκυρα ότι, αν δεχτεί στο παζάρι και όρους της άλλης πλευράς, μπορεί να προσδοκά ευνοϊκότερη μεταχείριση των προσδοκιών της. Αλλά και για το Κυπριακό, το ΣΕΥ δεν παρέλειψε να εκφράσει την «πλήρη δέσμευση» των Βρυξελλών για «τη διαμόρφωση συνθηκών που θα συμβάλουν στην επανάληψη των διαπραγματεύσεων για μια διευθέτηση του Κυπριακού χωρίς αποκλεισμούς», ξεκαθαρίζοντας ότι «παραμένει κρίσιμη η συμβολή και συνεισφορά της Τουρκίας...».

Και οι ανακοινώσεις για τα «F-35»

Εξίσου χαρακτηριστικές είναι όμως και οι εξελίξεις με αφορμή την υπόθεση των ρωσικών συστημάτων «S-400», που η Τουρκία αγόρασε από τη Ρωσία, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των ΗΠΑ αλλά και του ΝΑΤΟ. Την Τετάρτη, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι «δυστυχώς η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει τα εναέρια ρωσικά συστήματα "S-400" καθιστά αδύνατη τη συνεχιζόμενη συμμετοχή της στην παραγωγή των "F-35"», ξεκαθαρίζοντας βέβαια ότι «οι ΗΠΑ ακόμα αποδίδουν μεγάλη αξία στη στρατηγική μας σχέση με την Τουρκία. Ως σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, η σχέση μας είναι πολυεπίπεδη και δεν εστιάζεται αποκλειστικά στα "F-35"...».

Είχαν προηγηθεί, μια μέρα πριν, αναλυτικές δηλώσεις του ίδιου του Αμερικανού Προέδρου, Ντ. Τραμπ, που, αφού επέμεινε ότι έχει «μια πολύ καλή σχέση» με την Αγκυρα, ότι «η Τουρκία προσπάθησε πολύ σκληρά για να αγοράσει» τους αμερικανικούς πυραύλους «Πάτριοτ», αλλά επειδή η κυβέρνηση Ομπάμα δεν τους πούλησε η Αγκυρα προτίμησε τους «S-400», κατέληξε: «Αυτό που σήμερα υπάρχει είναι μια κατάσταση στην οποία η Τουρκία είναι πολύ καλή μαζί μας. Πολύ καλή. Κι εμείς (σ.σ. παρ' όλ' αυτά) λέμε στην Τουρκία ότι, επειδή αληθινά εξαναγκάστηκες να αγοράσεις ένα άλλο πυραυλικό σύστημα, δεν πρόκειται να σου πουλήσουμε τα "F-35". Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται (σ.σ. οι Τούρκοι). Και είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση της οποίας είμαστε κι εμείς μέρος - οι ΗΠΑ».

Αλλά και την Πέμπτη, απαντώντας σε ερώτηση, για το αν η Ουάσιγκτον εξετάζει κυρώσεις σε βάρος της Αγκυρας, είπε: «Πρόκειται για μια πολύ, πολύ δύσκολη κατάσταση για πολλούς λόγους... Το κοιτάμε. Θα δούμε τι θα γίνει. Δεν έχουμε ανακοινώσει κάτι ακόμα».

Ακολούθησαν δηλώσεις του γγ του ΟΗΕ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος, σχολιάζοντας τη μη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των «F-35» είπε ότι «είναι κακό για όλους μας». Και συνέχισε: «Η συμβολή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ είναι πολύ βαθύτερη και ευρύτερη από το πρόγραμμα των "F-35"», αναφέροντας ως παράδειγμα ότι τα αποτελέσματα που απέσπασε η Συμμαχία στη Συρία (στο όνομα της αντιμετώπισης του «Ισλαμικού Κράτους») ήρθαν ως αποτέλεσμα «της συνεισφοράς της Τουρκίας... Χρησιμοποιήσαμε τις βάσεις, τις υποδομές (σ.σ. της Τουρκίας) και η Τουρκία (σ.σ. συνολικά) έπαιξε κρίσιμο ρόλο στον αγώνα αυτό...». Μάλιστα, ο Στόλτενμπεργκ είπε ότι κανένα άλλο μέλος του ΝΑΤΟ (πλην ΗΠΑ) δεν έχει θέσει θέμα εξαίρεσης της Τουρκίας από το πρόγραμμα των «F-35», γιατί «όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι εξαρτιόμαστε ο ένας από τον άλλο». 

Ακόμα, επισήμανε: «Ευθύνη μου είναι να προσπαθήσω σε ένα μέρος για την επίλυση του θέματος. Αλλά όσο αυτό δεν λύνεται πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές συνέπειες... Ο ρόλος της Τουρκίας είναι πολύ ευρύτερος από τα "F-35" ή τους "S-400"».

Κλιμακώνεται η τουρκική επιθετικότητα

Από τη μεριά της Τουρκίας, ο Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν εξέφρασε «δυσφορία» για την απόφαση των ΗΠΑ για το πρόγραμμα των «F-35», στην παραγωγή των οποίων συμμετέχουν διάφορες τουρκικές εταιρείες, με βασικό μέτοχο της κοινοπραξίας την αμερικανική «Lockheed Martin». Ο εκπρόσωπός του Ιμπραχήμ Καλίν είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Τζον Μπόλτον, τονίζοντας ότι η απόφαση για τα «F-35» «δεν συνάδει με τις προηγούμενες δηλώσεις των Προέδρων των δύο χωρών» και ότι «οι σχέσεις Τουρκίας - ΗΠΑ δεν μπορούν να προχωρήσουν σωστά όταν υπάρχουν μονομερείς επιβολές».

Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας, Ισμαήλ Ντεμίρ, δήλωσε ότι το κόστος παραγωγής των «F-35» θα αυξηθεί μετά τις ανακοινώσεις της Ουάσιγκτον σχεδόν κατά 10%, παρατηρώντας, μεταξύ άλλων, ότι οι ΗΠΑ ήταν προσεκτικές στις διατυπώσεις και επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν τον όρο «αναστολή» αντί για «αποβολή» (για τη συμμετοχή της Τουρκίας). 

Πρόκειται για μια «μονόπλευρη απόφαση που δεν περιλαμβάνεται σε καμία συμφωνία. Περιμένουμε την επισημοποίησή της», κατέληξε, και απαντώντας σε ερωτήματα για εναλλακτικές στα «F-35» που η Τουρκία θα αναζητήσει, είπε ότι «όλα είναι στο τραπέζι». Δεν πέρασε βέβαια απαρατήρητη η δήλωση του προέδρου της ρωσικής «Rostec», Σεργκέι Τσεμέζοφ, που εξέφρασε την προθυμία να πουλήσει «Su-35» στους Τούρκους συναδέλφους «αν εκδηλώσουν επιθυμία...».

Στο μεταξύ, ενδεικτική της αποφασιστικότητας της Τουρκίας να παζαρέψει γερά τα συμφέροντά της είναι και η κοινή απόφαση που ενέκριναν τα περισσότερα κόμματα της τουρκικής Βουλής, το ισλαμοσυντηρητικό κυβερνών ΑΚΡ, το σοσιαλδημοκρατικό CHP, το εθνικιστικό ΜΗΡ αλλά και το φιλελεύθερο ΙΥΙ, υπογραμμίζοντας ότι «όσον αφορά στην κατανομή των πόρων των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, καταδικάζουμε με έντονο τρόπο όλες τις προσπάθειες, όλα τα σχέδια προς την κατεύθυνση των τετελεσμένων γεγονότων, την παραγνώριση των νόμιμων δικαιωμάτων και συμφερόντων, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκικής Δημοκρατίας, και καταδεικνύουμε με ξεκάθαρο τρόπο ότι είμαστε ενάντια στους κύκλους που κινούνται σε αυτήν την κατεύθυνση». Να τονιστεί, εξάλλου, ότι η Αγκυρα ανακοίνωσε πως ήδη στα ανοιχτά της Κύπρου κατευθύνεται και τέταρτο πλοίο για έρευνες, το «Ορούτς Ρέις».

Ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Χουλούσι Ακάρ, δήλωσε ότι η απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα των «F-35» θα επηρεάσει αρνητικά την ισχύ ειδικά της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Μίλησε για «μονομερή και άδικη» απόφαση και πρόσθεσε ότι «αποτελεί το πιο φυσικό μας δικαίωμα ως στρατηγικός (τους) εταίρος να περιμένουμε οι ΗΠΑ να αποφύγουν βήματα που μπορούν να βλάψουν τις σχέσεις μας».

Και τα παζάρια

Ολα τα παραπάνω φωτίζουν το πόσο βαθαίνει η σύγκρουση ισχυρών συμφερόντων, ενώ επιταχύνονται μια σειρά από σχεδιασμούς καταρχάς για την «αξιοποίηση» του τεράστιου φυσικού πλούτου της περιοχής. Καθόλου τυχαία:

• 24 και 25 Ιούλη, θα γίνει στο Κάιρο νέα συνάντηση του «East Med Gas Forum» («Φόρουμ για το Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο»), δηλαδή: Αιγύπτου, Ιορδανίας, Ελλάδας, Ιταλίας, Ισραήλ αλλά και της Παλαιστίνης. Μάλιστα, σε αυτήν θα πάρουν μέρος και οι ΗΠΑ με τον υπουργό Ενέργειας Ρικ Πέρι.
• 29 Ιούλη, θα γίνει στην Αθήνα νέα τετραμερής συνάντηση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ και ΗΠΑ, με έμφαση στην Ενέργεια και τη συμμετοχή του αρμόδιου για την Ενέργεια υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Φράνσις Φάνον.

Ανεξάρτητα από το ποιοι θα πάρουν επίσημα μέρος σε αυτές τις συναντήσεις, είναι σίγουρο ότι αυτές αφορούν και στη διαπραγμάτευση των όρων συμμετοχής (ή και αποκλεισμού) της Τουρκίας σε οποιοδήποτε νέο σχήμα στη Ν/Α Μεσόγειο. Αλλωστε, παρά την «ανησυχία» που όλοι εκφράζουν, σε Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες, Αθήνα, Λευκωσία, για τις κινήσεις της Αγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ, επίσης όλοι εκφράζουν ευχές για «αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή» μέσα από διευθετήσεις όπως η λύση του Κυπριακού και η «συμμετοχή της Τουρκίας στην περιφερειακή συνεργασία που οικοδομείται από την Κύπρο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη», όπως περιέγραψε για παράδειγμα στο συνέδριο του «Economist» στο Λαγονήσι, ο Κύπριος ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης. «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη γεωγραφία, θέλουμε όμως ασφάλεια και την Τουρκία μέρος της περιφερειακής ασφάλειας», πρόσθεσε.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι που το επόμενο διάστημα εξετάζεται και ένας πιθανός νέος γύρος συνομιλιών για το Κυπριακό, με ζητούμενο έναν συμβιβασμό που θα διευκολύνει περισσότερο τα επενδυτικά αλλά και γεωστρατηγικά σχέδια που καταρτίζει η Δύση, με το βλέμμα στραμμένο στις κινήσεις της Ρωσίας και της Κίνας.