Παραπέμπονται να δικαστούν, 25 αγρότες και αγρότισσες , από την της εξέγερσης στο Κιλελέρ

Με βούλευμα, 23/4/1910, του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Λάρισας, 25 αγρότες και αγρότισσες παραπέμπονται να δικαστούν για τα αιματηρά γεγονότα της εξέγερσης στο Κιλελέρ.

Το αγροτικό ζήτημα και οι κολίγοι

Το αγροτικό ζήτημα στη Θεσσαλία είναι οξυμένο από τότε που η Θεσσαλία εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια το 1881.

«Ενα από τα σημαντικότερα της περιόδου εκείνης κατά την ένταξη των εδαφών της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, ήταν το ζήτημα των εθνικών γαιών, της διανομής δηλαδή στους ακτήμονες αγρότες των εδαφών που αποτελούσαν προηγουμένως οθωμανική (ιδιωτική ή δημόσια) ιδιοκτησία. Σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και παρά το γεγονός ότι η επίλυση του παγίου αυτού αιτήματος των αγροτών υπήρξε συγκυριακή και μερική, η κυρίαρχη μορφή αγροτικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα ήταν ο μικρός αγροτικός κλήρος, ενώ κύριο προϊόν ήταν η σταφίδα, που προοριζόταν όμως κυρίως για τις αγορές του εξωτερικού. Ελλειμματική ήταν η παραγωγή της Ελλάδας σε σιτηρά, κάτι που, πρακτικά, σήμαινε ότι η χώρα αδυνατούσε να θρέψει τον πληθυσμό της με τα δικά της προϊόντα.

Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος επιχείρησε να λύσει το πρόβλημα της ελλειμματικής παραγωγής σιτηρών, συναρτώντας το με την εκβιομηχάνιση της χώρας (το σιτάρι θεωρείται βιομηχανική πρώτη ύλη, επειδή από αυτό παράγεται η βασική τροφή του εργατικού δυναμικού). Η ένταξη της σιτοπαραγωγού Θεσσαλίας στην Ελλάδα εξυπηρετούσε, μεταξύ άλλων, και αυτό το στόχο της ελληνικής αστικής τάξης. Με την πραγματοποίησή της, το 1881, σηματοδοτήθηκε μια νέα φάση στην εξέλιξη του αγροτικού ζητήματος. Η προσάρτηση αυτή είχε μια διπλή - και, με μια πρώτη ματιά, αντιφατική - επίδραση στη ζωή των καλλιεργητών των τσιφλικιών. Καθώς σταμάτησε να ισχύει το φεουδαρχικό οθωμανικό δίκαιο, δεν προστατεύονταν πια από τις ισόβιες κολιγικές συμβάσεις (βάσει των οποίων είχαν τη νομή της γης και δεν επιτρεπόταν να εκδιωχθούν από αυτήν).

Το αστικό νομοθετικό πλαίσιο του ελληνικού κράτους που απελευθέρωνε προς το συμφέρον των κεφαλαιοκρατών τη γη, απελευθέρωνε προσωπικά και τον καλλιεργητή, επέτρεπε όμως παράλληλα την έξωσή του από τη γη που καλλιεργούσε. Οι καλλιεργητικές συμβάσεις έχαναν τον ισόβιο και κληρονομητό χαρακτήρα τους και μετατρέπονταν σε προσωπικά συμβόλαια μεταξύ γαιοκτήτη και καλλιεργητή. Οι καλλιεργητές παρέμεναν στη γη με ιδιαίτερα επαχθείς οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι στο γαιοκτήτη, έχαναν όμως παράλληλα τη μόνη «προστασία» που τους προσέφερε το φεουδαρχικό δίκαιο: τη μη δυνατότητα του χωροδεσπότη να τους εκδιώξει από τον κλήρο που καλλιεργούσαν» (ΚΟΜΕΠ, τ. 1/2000).

Τα περίφημα θεσσαλικά τσιφλίκια ήταν ιδιοκτησίες Τούρκων φεουδαρχών, οι οποίοι, ενόψει της προσάρτησης της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, τις πούλησαν σε Ελληνες εμπόρους της Κωνσταντινούπολης ή των παροικιών (Ρωσία, Ρουμανία, Τουρκία κ.λπ.) και πολλοί - Ζαρίφης, Ζάππας, Ζωγράφος, Σκυλίτσης, Στεφάνοβικ, Καραπάνος, Μπαλτατζής κ.ά. - δραστηριοποιούνταν στον τραπεζικό τομέα.

Το αίτημα της απαλλοτρίωσης και του μοιράσματος της γης

«Οι καλλιεργηταί, όπως και πρώτα - γράφει ο Δ. Μπούσδρας - υποχρεούντο να δίδωσιν εις τον γαιοκτήμονα (αφέντην), το τρίτον ή το ήμισυ των παραγομένων καρπών, ενοίκιο διά την βοσκήν των κτηνών, μέγαν αριθμόν ορνίθων και αμνών, ικανήν ποσότητα τυρού, βουτύρου, καυσοξύλων, αιγών, πεπονιών, χόρτου και αχύρου, να στέλλωσιν εν θήλυ μέλος, ίνα ζυμώνη και ψήνη το ψωμί της επιστασίας, λείψανον του δικαιώματος της πρώτης νυκτός: Οι τσιφλικούχοι εξουσίαζον το σώμα των γυναικών και των θυγατέρων των κολίγων... Κατώκουν (σ.σ. οι κολίγοι) εις τρώγλας και πολλοί συνέτρωγον εν τη αυτή φάτνη με τους όνους των, θνήσκοντες δε, και με αιμάσσουσαν καρδίαν, ητένιζον τα πέριξ της κλίνης του θανάτου τέκνα των, διότι τα εγκατέλειπον άστεγα... Οσάκις δε υπεδέχοντο τον αφέντην επισήμως, γονυπετείς, εσύροντο, εκτύπων το χώμα με το μέτωπον τρεις φορές και εφίλουν τον αριστερόν πόδα του. Γενικώς δε ειπείν αι μεγάλαι πιέσεις, αι εξαθλιώσεις και αι αφόρητοι ταπεινώσεις δίκην μαστιγίου, έπληττον τα νώτα και είχον κάμει τους χωρικούς δέκτας ενός επαναστατικού ευαγγελίου... » (Δ. Μπούσδρας: «Η Απελευθέρωσις των Σκλάβων αγροτών», σελ. 1 - 2).

Οι κολίγοι είχαν σύνθημα για «απαλλοτρίωση της γης» (ήθελαν να φύγουν οι τσιφλικάδες και να μοιραστεί σ' αυτούς η γη), που είχε βάλει η εφημερίδα «Πανθεσσαλική» του Σοφ. Τριανταφυλλίδη, η οποία έβγαινε στο Βόλο από το 1900. Τους κολίγους ενέπνευσαν ακόμη οι απεργίες των καπνεργατών του Βόλου και οι αγώνες του Σοσιαλιστικού Κέντρου του Βόλου.
Την περίοδο εκείνη, η εφημερίδα «ΑΘΗΝΑΙ» του Πωπ έγραφε: «Η εν Θεσσαλία εξέγερσις, η παράλογος αλλά και όντως αντιπατριωτική κατά την περίοδον ταύτην του πολιτειακού ημών βίου, πρέπει να περισταλή πάση θυσία... » (Γ. Κορδάτος: «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμος XIII, σελ. 187).