Ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο - ΕΑΜ.

Ιδρύεται, 27/9/1941, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο - ΕΑΜ.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή, μετά την ολοκλήρωση της τριπλής κατοχής από τα γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα, το ΚΚΕ ύψωσε τη σημαία της αντίστασης.

Είχε προηγηθεί η ίδρυση του Εργατικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (16 Ιούλη 1941). Στις επαφές που έγιναν ανάμεσα στους εκπροσώπους του ΚΚΕ και τους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων, το Μάη και τον Ιούνη του 1941, τα παλιά αστικά κόμματα χαρακτήρισαν «τυχοδιωκτισμό» τα σχέδια για οργάνωση αντίστασης εναντίον των κατακτητών και απέρριψαν τις προτάσεις για συνεργασία.

Τα κόμματα που τελικά συνυπέγραψαν το ιδρυτικό του ΕΑΜ ήταν: το Αγροτικό Κόμμα, το νεοσύστατο κόμμα «Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας» (ΕΛΔ), με επικεφαλής τον Ηλία Τσιριμώκο και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (Χ. Χωμενίδης).

Κάποιοι «ιστοριολόγοι» γράφουν ότι το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ πολέμησαν μόνο το φασίστα Γερμανο-Ιταλό κατακτητή για να απελευθερώσουν την Ελλάδα. Αλλά έτσι δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια της εξελισσόμενης στη συγκεκριμένη περίοδο πραγματικότητας. Εκτιμά την πάλη ενάντια στους ιμπεριαλιστές κατακτητές ως ουδέτερη ταξικά, δηλαδή ότι και η αστική τάξη και η εργατική τάξη με τους συμμάχους της είχαν την ίδια στάση απέναντι στον κατακτητή. Ετσι, συγκαλύπτει το ταξικό στοιχείο στην εθνικοαπελευθερωτική πάλη που στην Ελλάδα ήταν κυρίαρχο, αφού η αστική τάξη δεν πολέμησε τον κατακτητή. Στην Ελλάδα, μετά την κατάκτησή της από τους Γερμανούς, ένα τμήμα της επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές, ένα άλλο τμήμα της διέφυγε στην Αίγυπτο.

Το ταξικό ζήτημα

Είναι χαρακτηριστικά για τη σχέση της οικονομικής ολιγαρχίας στην Ελλάδα με τις δυνάμεις Κατοχής τα εξής:

«Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 οι γερμανικές οικονομικές αρχές έριξαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας 48.000 χρυσές λίρες και 1.250.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Επρόκειτο για ματωμένο χρυσάφι αρπαγμένο από τις χώρες που κατακτήθηκαν, από τις λεηλασίες και από τις περιουσίες των Εβραίων που είχαν σταλεί στα κρεματόρια. Οι ενδιαφερόμενοι δεν ασχολούνταν με το αίμα που έσταζε από αυτόν το χρυσό. Τα λαμπερά νομίσματα έγιναν ανάρπαστα από όλους εκείνους, οι οποίοι έβλεπαν να αυγατίζουν τα εισοδήματά τους σε δραχμές και επιθυμούσαν διακαώς να μετατρέψουν τα κέρδη τους σε κάτι πιο σταθερό: σε χρυσάφι. Στις 28 Φεβρουαρίου, αυτή η διά του χρυσίου αναγνώριση των υπηρεσιών που ο ελληνικός καπιταλισμός πρόσφερε στη Νέα Τάξη του ναζισμού επαναλήφθηκε: 63.000 χρυσές λίρες έπεσαν στην αγορά. Στις 2 Μαρτίου ρίχτηκαν στην αγορά 33.000 ακόμα χρυσές λίρες, την επομένη, στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες πριν το αιματοκύλισμα της Αθήνας, οι συνεργάτες των Γερμανών αμείφθηκαν διά του τρόπου αυτού με ακόμα 1.700.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Την ώρα που στους δρόμους της πρωτεύουσας οι διαδηλώσεις του ΕΑΜ πνίγονταν στο αίμα από τους κατακτητές και την Αστυνομία, αποτρέποντας την επικράτηση της δουλικής εργασίας, μερικοί είχαν άλλου τύπου ασχολίες: Μετρούσαν το χρυσάφι που οι υπηρεσίες τους στον κατακτητή και η συμμετοχή τους στην καταλήστευση της ίδιας τους της χώρας και του λαού της, τους εξασφάλισαν.

Αυτά τα "όργανα της τάξεως", που ανελέητα χτυπούσαν τις διαδηλώσεις του ΕΑΜ, είχαν πράγματι αφεντικά. Γνώριζαν τι είδους κόσμο προάσπιζαν: Εκείνο των κατακτητών, των καπιταλιστών, των κερδοσκόπων, των "οικονομικών δοσιλόγων". Και η αγριότητά τους ήταν ευθέως ανάλογη με την αγριότητα της λεηλασίας και της εκμετάλλευσης, μέσα στον αστερισμό των οποίων ζούσε τότε η Ελλάδα» («Ριζοσπάστης», 2 Μαρτίου 2008, Γιώργου Μαργαρίτη, «Οι δύο κόσμοι: Η Ελλάδα στις 5 Μαρτίου 1943).

Η ταξική πάλη, αν και δεν ήταν το πρωτεύον όσο διαρκούσε ο αγώνας ενάντια στον κατακτητή, διεξαγόταν ασίγαστα. Ποιος λαός θα πάλευε να απελευθερωθεί και δε θα χτυπούσε τους συνεργάτες αστούς των Γερμανοϊταλών και τους μηχανισμούς τους που αποτελούσαν και το κράτος στην Ελλάδα; Για παράδειγμα οι κατοχικές κυβερνήσεις ήταν ελληνικές. Ουσιαστικά, σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε βρισκόταν σε πρωτεύουσα θέση των εξελίξεων, αντικειμενικά κρινόταν το «ΠΟΙΟΣ - ΠΟΙΟΝ», στο ζήτημα της εξουσίας. Και απασχολούσε το ίδιο την άρχουσα τάξη και τα πολιτικά της κόμματα, αλλά και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της και βεβαίως το ΚΚΕ και τον ίδιο το συνασπισμό του ΕΑΜ. Αλλωστε, η ταξική πάλη στις ταξικές κοινωνίες ποτέ δε σταματά.

Η πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα και στην κατοχή, αφού το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ είχαν να αντιμετωπίσουν και την ντόπια ένοπλη αντίδραση με τις δικές της οργανώσεις, από τη «Χ» του Γρίβα, την ΠΑΟ, τη ΜΑΥ, ως τα διαβόητα Τάγματα Ασφαλείας και άλλες που στήριζαν το ντόπιο κατοχικό καθεστώς. Οπως, επίσης, και τον ΕΔΕΣ του Ναπ. Ζέρβα, που ήταν το αντίβαρο των αστικών δυνάμεων στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ και, ουσιαστικά, δρούσε ενάντιά τους με τη συνδρομή και των Αγγλων. Ο αστικός πολιτικός κόσμος στηριγμένος στους Αγγλους ιμπεριαλιστές συμμάχους προετοιμαζόταν να τσακίσει με τα όπλα το λαϊκό κίνημα για να επιβάλει την αστική εξουσία και να οργανώσει αστικό κράτος. Και δεν μπορούσε να το κάνει διαφορετικά, αφού δεν είχε το παραμικρό λαϊκό έρεισμα, και εκφράστηκε αυτό με την ένοπλη πάλη το Δεκέμβρη του 1944 και στη συνέχεια με τον εμφύλιο. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο δεν ηγούνταν η αστική τάξη της Ελλάδας, οπότε και θα θεωρούνταν νικήτρια, άρα θα συνέχιζε να ήταν ο ηγέτης των μεταπελευθερωτικών κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα. Σ' αυτόν τον πόλεμο ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας, αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του. Επίσης, ακόμη πριν την απελευθέρωση και έχοντας επίγνωση των συνθηκών που δημιουργούνται παγκόσμια, ιδιαίτερα μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Στάλινγκραντ, που ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Γιατί την απασχολούσε; Μα γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα, λαϊκή, εξουσία.

Το έπος του ΕΑΜ, επομένως, δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που μπορεί, βεβαίως, να μην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και με την κυβέρνηση, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Είχε ακόμη το δικό της λαϊκό στρατό τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.

Και η στρατηγική

Βεβαίως, η εργατική τάξη, ο λαός δεν κατάφεραν να κατακτήσουν την εξουσία. Αλλά αυτό οφείλεται στη στρατηγική του ΚΚΕ. «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος όξυνε την ταξική πάλη σε μια σειρά χώρες. Η στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος απέναντι στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα τελικά δεν προσανατόλισε στη διαμόρφωση στρατηγικής των ΚΚ ενάντια στην αστική τάξη της χώρας τους, είτε η τελευταία ήταν επιτιθέμενη είτε αμυνόμενη. Στις αναλύσεις του ΚΚΕ και στον προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης, κυριαρχούσε η προ του 1917 λενινιστική προσέγγιση για «επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», με μορφή τα Σοβιέτ και αποκλείοντας την αστική τάξη (και του χωριού - κουλάκους) από τη συμμαχία, ως ένα στάδιο εξουσίας πριν τη δικτατορία του προλεταριάτου. Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος» («Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», τ. 2ος 1949 - 1968, σελ. 618).

«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό [...]. Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης [...]. Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη» (Γ. Σιάντος στην 44η Συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), στις 27 Ιουλίου 1944, Αρχείο της ΠΕΕΑ, Πρακτικά Συνεδριάσεων, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 1990, σελ. 156 - 157).

Χωρίς όλα τα παραπάνω που εν συντομία καταγράφουμε δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε ολοκληρωμένα και αντικειμενικά την ιστορία και τη δράση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.

Στις τωρινές συνθήκες, ο ΣΥΡΙΖΑ και άλλοι «αριστεροί» επαναφέρουν το ΕΑΜ με την ίδια ακριβώς λογική με την οποία αντιμετωπίζουν την ιστορία του, αποσιωπώντας το ταξικό στοιχείο στην πάλη του. Εκτιμούν ότι και σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει κατοχή, λόγω τρόικας, και καλούν σε αγώνα ενάντια στην τρόικα και τις ντόπιες κυβερνήσεις, αποσιωπώντας ότι από κοινού εφαρμόζουν πολιτική διεξόδου από την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου για να συγκαλύψουν ότι η πολιτική που προτείνουν αυτές οι «αριστερές» δυνάμεις είναι επίσης πολιτική διεξόδου από την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου. Οταν ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για ανάπτυξη το ομολογεί, ότι με την πολιτική του θέλει να δημιουργήσει συνθήκες για επενδύσεις των επιχειρηματικών ομίλων, κάνοντας λόγο για «υγιή επιχειρηματικότητα». Μόνο που αυτή η διέξοδος υποτάσσει την εργατική τάξη και το λαό, τους αγώνες τους, στην ενίσχυση του κεφαλαίου.

 

Ηίδρυση των αντιστασιακών οργανώσεων

Η ίδρυση του ΕθνικούΑπελευθερωτικού Μετώπου- ΕΑΜ