«Κι όμως, κινείται... »

Μιλούν στον «Ριζοσπάστη» οι σκιτσογράφοι Πάνος Ζάχαρης 

και Κώστας Ρουγγέρης και ο γραφίστας Τάσος Αντωνίου

Στα ράφια των βιβλιοπωλείων αλλά και στις κατά τόπου Οργανώσεις του ΚΚΕ βρίσκεται εδώ και λίγες βδομάδες η νέα έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», «Κι όμως, κινείται...», που επεξεργάστηκε η Διατμηματική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ για τις μικρότερες ηλικίες της νεολαίας. Σκοπός της έκδοσης είναι να εξηγήσει με εύληπτο τρόπο στα παιδιά πώς σχηματίστηκαν οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, πώς εξελίσσονται, προχωρούν και αλλάζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια...

Πέρα από το περιεχόμενο, δόθηκε μεγάλη βαρύτητα και στη μορφή με την οποία αποδίδονται σύνθετες έννοιες που υπάρχουν στο βιβλίο. Ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με τους καταξιωμένους σκιτσογράφους Πάνο Ζάχαρη και Κωνσταντίνο Ρουγγέρη, των οποίων πάνω από 100 πρωτότυπα σκίτσα κοσμούν τις σελίδες του βιβλίου, και με τον Τάσο Αντωνίου, μέλος του Τμήματος Προπαγάνδας της ΚΕ του ΚΚΕ, που επιμελήθηκε το στήσιμο της έκδοσης.

Με κέρδισε από την πρώτη στιγμή ο σκοπός του βιβλίου

Ο Κ. Ρουγγέρης ανέφερε ότι «το "Κι όμως, κινείται..." είναι ένα βιβλίο που πολύ θα ήθελα να υπήρχε στην βιβλιοθήκη μου όταν ήμουν μαθητής!

Με κέρδισε από την πρώτη στιγμή ο σκοπός του βιβλίου, η αποτύπωση της εξέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών από τη σκοπιά του ιστορικού υλισμού, με τρόπο εύληπτο και ζωντανό, γεμάτο χρώματα, σκίτσα, χιούμορ και παιχνίδια.

Δε λείπει βέβαια και το κεφάλαιο Σοσιαλισμός, που δείχνει το πώς πρέπει να εξελιχθεί η σημερινή κοινωνία, τι δυνατότητες υπάρχουν και τι εμπειρία μάς έχει αφήσει η σοσιαλιστική οικοδόμηση κατά τον προηγούμενο αιώνα.

Γι' αυτό και είπα με πολύ μεγάλη χαρά το "ναι" όταν μου προτάθηκε να συμμετέχω. Το να εικονογραφήσει κανείς αυτήν την επική περιπέτεια του ανθρώπου μέσα στην Ιστορία είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Πειραματίστηκα αρκετά με το ύφος, τα χρώματα, τη σύνθεση και την κίνηση. Μπορώ να πω ότι κάποια από τα σκίτσα αυτού του βιβλίου είναι από τα αγαπημένα μου.

Εύχομαι το βιβλίο να έχει επιτυχία και να συνεχιστούν αυτές οι πρωτοβουλίες της Διατμηματικής Επιτροπής, για να έχουμε κι άλλες τέτοιου είδους εκδόσεις στο μέλλον!».

Είναι πρόκληση να σκιτσάρεις την Ιστορία

Ο Π. Ζάχαρης αναφέρει: «Μια εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις; Οχι. Ας ξεμπερδεύουμε κάποτε με αυτό το κλισέ. Χρειάζονται και τα δύο, ειδικά όταν θέλεις να απευθυνθείς σε ένα παιδί. Η γλώσσα της εικόνας, και πιο συγκεκριμένα του σκίτσου, είναι αφαιρετική και παράλληλα συμπυκνωμένη. Δεν μπορεί ούτε να αναλύσει ούτε να εμβαθύνει, τουλάχιστον όχι εύκολα, άρα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα εξαιρετικά κείμενα πάνω στα οποία βασίστηκε η εικονογράφησή μας. Μπορεί όμως να τα εμπλουτίσει και να τα ζωντανέψει. Το κάθε σκίτσο μπορεί να γίνει το σημείο όπου ο αναγνώστης κάνει μια παύση και με τη βοήθεια της εικόνας επεξεργάζεται τα όσα διάβασε. Και είναι πολλά τα σημεία αυτά.

Είναι πρόκληση να σκιτσάρεις την Ιστορία. Ειδικά όταν το κάνεις για παιδιά. Πρέπει να είσαι ακριβής, να δίνεις πληροφορία και αφορμή για παραπάνω ψάξιμο, αλλά παράλληλα να στρογγυλεύεις τις γωνίες, έστω οπτικά, για να μη σοκάρεις. Να προσπαθήσεις να παρουσιάσεις κάπως ανάλαφρα στιγμές σκοτεινές, όπως η δουλοκτησία, ο μεσαίωνας και η αποικιοκρατία, για να μην αποστρέψει το βλέμμα του ο αναγνώστης, χωρίς ωστόσο να αλλοιώσεις την ουσία. Γι' αυτόν το λόγο, ακόμα και τα μόνα πραγματικά τέρατα, οι δράκοι της Ιστορίας, οι εκμεταλλευτές, δεν απεικονίζονται ως ...τέρατα αλλά ως κανονικοί άνθρωποι. Ανθρωποι σαν εμάς, που μπορούν να νικηθούν και να μπουν μια και καλή στην άκρη. Γιατί είναι λίγοι, "λίγοι" και τρωτοί».

Η μορφή αναδεικνύει σωστά το περιεχόμενο του βιβλίου

 

 

Ο Τ. Αντωνίου περιγράφει πώς δουλεύτηκε η μορφή του βιβλίου: «Η αλήθεια είναι ότι δυσκολευτήκαμε και πειραματιστήκαμε αρκετά μέχρι να καταλήξουμε στο πώς θα στηθεί το βιβλίο, τι αισθητικές και τυπογραφικές επιλογές θα κάνουμε. Δεν είχαμε κάνει κάποια αντίστοιχη έκδοση σαν Κόμμα τα τελευταία χρόνια και αυτό από τη μία πλευρά μάς δυσκόλεψε - μιας και δεν είχαμε από κάπου να "πιαστούμε" - και από την άλλη, βέβαια, μας άφησε πιο "ελεύθερους" να μελετήσουμε και να δοκιμάσουμε διάφορες λύσεις.

Παίρνοντας το κείμενο στα χέρια μου, προσπάθησα με τη βοήθεια της Διατμηματικής Επιτροπής να ξεχωρίσω τα κύρια σημεία κάθε κεφαλαίου και υποκεφαλαίου που θα έπρεπε να αποτυπώνονται στο μυαλό του παιδιού - αναγνώστη, καθώς και τα σημεία του κειμένου που συγκροτούν μια λογική ενότητα και καταλήγουν στο συμπέρασμα. Επειτα, εντοπίσαμε τα σημεία που πρέπει να υποστηριχτούν με τα σκίτσα των εξαιρετικών σκιτσογράφων μας, τα σημεία όπου έπρεπε να μπουν infographics, καθώς και τα σημεία όπου είναι αναγκαίες φωτογραφίες ή άλλα εικαστικά έργα και σκίτσα - σχέδια της εποχής που θα βοηθούσαν τον αναγνώστη να αντιληφθεί τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της κάθε ιστορικής περιόδου. Σε αυτό πήραμε υπόψη μας το πώς τα παιδιά έχουν στο μυαλό τους την κάθε εποχή, τι εικόνες έχουν από τα σχολικά βιβλία, τι εικόνες έχουν από άλλες πηγές (τηλεόραση, ίντερνετ, videogames, περιοδικά κ.λπ.), καθώς και πώς έχουν σχηματίσει - οπτικοποιήσει στο μυαλό τους διάφορους χαρακτήρες της κάθε εποχής μέσα από κείμενα που έχουν διαβάσει.

Τέλος, πήραμε υπόψη μας τη λειτουργικότητα που πρέπει να έχει ένα βιβλίο για να διαβαστεί από παιδιά: Το μέγεθός του, το χαρτί που θα χρησιμοποιηθεί στο εξώφυλλο και στις εσωτερικές σελίδες του, το βάρος του κ.ά. Δηλαδή το πώς τελικά θα διαμορφώσουμε τις συνθήκες ώστε να το παίρνει στα χέρια του ο μικρός αναγνώστης και να του δημιουργεί τη διάθεση και τις συνθήκες για να το διαβάσει απρόσκοπτα.

Ολα αυτά δεν είναι λεπτομέρειες. Εχουν ουσία, όταν εντοπίζεται πια μια υπαρκτή δυσκολία αρκετών παιδιών να διαβάσουν μεγάλα κείμενα και να τα κατανοήσουν.

Το αποτέλεσμα θα κριθεί από τους αναγνώστες. Η αλήθεια είναι ότι η μελέτη μας αυτή και οι επιλογές που τελικά κάναμε δεν ήταν απόφαση ενός. Συζητήσαμε ξανά και ξανά στη Διατμηματική Επιτροπή, δουλέψαμε με τις γνώμες παιδαγωγών και ανθρώπων που ασχολούνται με τις παιδικές εκδόσεις, "τεστάραμε" πολλές από τις σελίδες του βιβλίου στα μάτια παιδιών πριν καταλήξουμε, υπήρξε ανατροφοδότηση πληροφορίας και γνώμης για το κάθε κεφάλαιο. Δηλαδή, μία από τις βασικές λειτουργίες του Κόμματός μας, η συλλογικότητα ανθρώπων με κοινή κοσμοθεωρία, είναι αυτή που τελικά καθόρισε και το πώς αποδόθηκε το κείμενο επάνω στις σελίδες αυτού του υπέροχου βιβλίου».