Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών

"Η εταιρεία που διαμόρφωσε τις πολυεθνικές όπως τις γνωρίζουμε σήμερα"

 Ιδρύεται η Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, απο τις πρώτες μεγάλες εταιρείες ληστείας της αποικιοκρατίας.Είχε κεντρικό ρόλο στην στρατιωτική κατάκτηση και λεηλασία τεράστιων εκτάσεων σε όλο τον πλανήτη.

Ήταν (για την εποχή) ένας "καινοτόμος" τύπος επιχείρησης: Όχι οικογενειακή σύμπραξη-μέχρι τότε ο κανόνας-αλλά ανώνυμη εταιρεία, που θα μπορούσε να εκδώσει μετοχές σε οποιονδήποτε αριθμό επενδυτών, ένας μηχανισμός ικανός να συγκεντρώσει πολύ μεγαλύτερα ποσά κεφαλαίου, με τα οποία μπορούσε να μισθώνει στρατούς,να εξαγοράζει κρατικούς αξιωματούχους, να αρπάζει μέσα παραγωγής, πλουτοπαραγωγικές πηγές κ.α.

Στην εποχή της αυγής της "ανατροπής που δημιούργησε την βάση του κεφαλαικρατικού τρόπου παραγωγής" (του καπιταλισμού, όπως έγραφε ο Μάρξ στο "Κεφάλαιο") η εταιρεία και άλλες παρόμοιες εταιρείες, που έφτιαξαν "μεγάλες δυνάμεις" της εποχής, εγκαινίασαν ένα πρότυπο που εξακολουθεί να έχει κοινά ακόμα και με τις σημερινές μεγάλες πολυεθνικές.

Η Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών ξεκίνησε την ληστεία

περιοχών σε συνεργασία με το Βρετανικό κράτος,το οποίο την ενίσχυσε απο τα πρώτα της βήματα(η ίδρυση της έγινε με Βασιλικό διάταγμα)με προνόμια, μονοπώλια για το εμπόριο με συγκεκριμένες περιοχές κ.α.

Μια απο τις εταιρικές "αρχές" της ήταν να"διεξάγει πόλεμο όπου ήταν απαραίτητο".

Η σφαίρα της επιρροής της εκτεινόταν από τη Χιλή μέχρι την Κίνα, ενώ είχε το εμπορικό μονοπώλιο της Μ.Βρετανίας με την Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία. Έβγαλε τεράστια κέρδη απο το εμπόριο σκλάβων από τη Δυτική και την Ανατολική Αφρική, ιδίως τη Μοζαμβίκη και τη Μαδαγασκάρη.

Σταδιακά, μετατράπηκε σε ημιεπίσημο κλάδο της Βρετανικής κυβέρνησης στην Ινδία, στο μεγαλύτερο μέρος της οποίας είχε την απόλυτη κυριαρχία και είχε την ευθύνη για τα αμέτρητα εγκλήματα της αποικιοκρατίας στην περιοχή (καταστολή εξέγερσεων, δολοφονίες αμάχων κ.α). Είχε, μεταξύ άλλων, υπό τον απόλυτο έλεγχο της το λιμάνι της Σιγκαπούρης και κυρίαρχο ρόλο σε πόλεις όπως η Βομβάη και η Καλκούτα.

Στην διάρκεια του 18ου αιώνα, πέρασε ανοιχτά σε στρατιωτική δράση. Έφτασε να ελέγχει το μονοπώλιο στο εμπόριο του οπίου, το οποίο αργότερα οδήγησε στους "πολέμους του οπίου", που κατέληξαν στην αποικιοποίηση του Χόνγκ Κόνγκ και στο "άνοιγμα" της αγοράς των ναρκωτικών στην Κίνα (και σε όλο τον κόσμο).

Στα δυτικά, έστελνε κινεζικό τσάι στη Μασαχουσέτη (το 1773, οι κάτοικοι της Βοστώνης, σε διαμαρτυρία για την αποικιοκρατική εκμετάλλευση, πέταξαν φορτίο της εταιρείας στην θάλασσα. Οι Βρετανοί απάντησαν με μέτρα που ήταν η αφορμή για τον αμερικανικό πόλεμο της ανεξαρτησίας.)

Η εταιρεία είχε καθοριστικό ρόλο σε ένα απο τα μεγαλύτερα εγκλήματα εκείνης της εποχής, της μετατροπής μια κακής σοδειάς σε λιμό που, σκότωσε εκατομμύρια, περίπου το 1/3 του πληθυσμού της Ινδίας: Το 1769-1770 ήταν χρονιά άσχημης σοδειάς για τους αγρότες στην Ινδία. Όμως η εταιρεία "που έδινε λόγο μόνο στους μετόχους" δεν έκανε τίποτα και συνέχισε την λεηλασία των αγροτικών περιοχών.

Οι αγρότες δεν είχαν πρόσβαση σε σιτηρά, δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους Βρετανούς και άρχισαν να πεθαίνουν απο την πείνα. Αμέτρητα πτώματα σκέπαζαν τους δρόμους στις συνοικίες.Η εταιρεία, λόγω των μαζικών θανάτων, διαπίστωσε ότι δεν της "έβγαιναν τα νούμερα"και απάντησε με ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της φορολογίας,που λεηλάτησε και τα τελευταία αποθέματα των φτωχών αγροτών.

Ο λιμός, που εξαπλώθηκε σκότωσε το 1770-1773 περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους, το 1/3 του πληθυσμού.

Όταν η εταιρεία κατέλαβε το 1803 το Δελχί, τότε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας Μουγκάλ, είχε έναν ιδιωτικό στρατό 260.000 ανδρών, διπλάσιο από το μέγεθος του Βρετανικού στρατού και την μεγαλύτερη δύναμη πυρός από οποιοδήποτε έθνος στην Ασία. Είχε μέχρι και δικαίωμα συλλογής φόρων."Μια αυτοκρατορία μέσα σε μια αυτοκρατορία" (όπως έλεγε ένας από τους διευθυντές της) δεν έλεγχε απλά θεσμούς, πολλούς τους είχε δημιουργήσει η ίδια. (δημ.υπηρεσίες, λιμάνια κ.α).

Η εταιρεία ήταν και απο τις πρώτες που θέσπισαν..κανόνες "επιχειρηματικής ηθικής"(!).

Σταμάτησε να λειτουργεί το 1874.

Οι "επενδύσεις" απο τις μεγάλες εταιρείες συνεχίζονται, σε όλο τον κόσμο,μέχρι σήμερα.

Praxis Review