Ο Κόκκινος Αιώνας της Καισαριανής!

Η Καισαριανή στις 25 του Μάη είχε γενέθλια. Εγινε 100 χρόνων! Μια μυθική πόλη, που λάμπει στον χρόνο και στη μνήμη! Μια σοφή έφηβη, με προσφυγική δημιουργικότητα, αντάρτικη αντοχή και γενναιότητα, με ορμή και πάθος ΕΠΟΝίτισσας. Από εκείνον τον άγριο Μάη του 1923, που καταφεύγουν στα χώματά της οι ξεριζωμένοι Μικρασιάτες, μέχρι σήμερα, που οι κάτοικοί της κοντεύουν τις 30.000, μεσολαβούν πολλές θυσίες, πολλοί αγώνες, πολλά όνειρα, πολλά βάσανα, πολλές σφαίρες και πολύ αίμα. Στις φτωχογειτονιές της συμβαίνουν τα πιο όμορφα θαύματα, αλλά και οι πιο φρικιαστικές μεταπολεμικές διώξεις αγωνιστών.

Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η θρυλική ΕΠΟΝίτισσα

«Με την καρδιά μας και με το αίμα μας»

• Εδώ την 1η Μαΐου του 1944, 200 Ελληνες κομμουνιστές, οι «200 της Καισαριανής», εκτελούνται από τα στρατεύματα κατοχής. Το προσκλητήριο του θανάτου έχει ήδη γίνει από τα χαράματα, στο Χαϊδάρι. Στη διαδρομή, οι μελλοθάνατοι πετούν στον δρόμο σημειώματα. Οσα διασώθηκαν δημοσιεύτηκαν το 1945 στην επιθεώρηση «Σήμερα».

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης, ο κομμουνιστής που αρνήθηκε να εξαιρεθεί από τον κατάλογο των μελλοθάνατων, γράφει στον πατέρα του: «Πάω για εκτέλεση, να 'σαι περήφανος για τον μονάκριβο γιο σου».

Ο Νίκος Μαριακάκης: «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος».

Ο Δημήτρης Σόφης: «Χαίρετε φίλοι. Εκδίκηση. Μάνα μη λυπάσαι. Χαίρε μάνα».

Ο Μήτσος Ρεμπούτσικας: «Οταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτέ». Κι όπως γράφει ο «Ημεροδρόμος»: «Την Πρωτομαγιά του '44, οι 200 της Καισαριανής σήκωσαν την Ελλάδα ένα μπόι ψηλότερα. Οι πάνω από 750 συνολικά εκτελεσμένοι πατριώτες στο θυσιαστήριο της Καισαριανής σήκωσαν την Ελλάδα ψηλότερα, με εκείνον τον τρόπο που ξέρουν να το κάνουν οι κομμουνιστές. Τον τρόπο που περιέγραψε λίγα χρόνια αργότερα ο Μπελογιάννης: "Με την καρδιά μας και με το αίμα μας"».

• Εδώ κι ο νεότερος εκτελεσμένος στο Σκοπευτήριο, ο 14χρονος ΕΠΟΝίτης Ανδρέας Λυκουρίνος, που με τη δράση του γίνεται θρύλος. Την ώρα της εκτέλεσης, επειδή τα πολυβόλα των Γερμανών ήταν ρυθμισμένα στο ανάστημα ενός μέσου άντρα, ο μικρός Ανδρέας σηκώνεται στις μύτες των ποδιών του, ώστε να τον πετύχουν τα βόλια και να μην μείνει έξω από τη φλογερή συλλογική θυσία.
• Εδώ και η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η θρυλική ΕΠΟΝίτισσα, που συλλαμβάνεται μόλις τελειώνει το Γυμνάσιο. Βασανίζεται άγρια, μα δεν λυγίζει. Με άλλους 49 αντιστασιακούς οδηγείται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τους εκτελούν ανά πεντάδες. Δεκαεφτά σφαίρες σ' ένα κορίτσι 17 χρόνων, για «παραδειγματισμό». «Κι οι παπαρούνες έγιναν ένα μπουκέτο από πληγές και στάζουν αίμα», γράφει τότε ο Φώτης Αγγουλές.
• Εδώ κι ο Αρης Βελουχιώτης, που μιλάει πρώτη φορά για την αναγκαιότητα του ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών. Να τη κι η πλάκα: «Εδώ ο Αρης με 15 συντρόφους συναντήθηκε κι έκανε τον πρώτο αντιστασιακό πυρήνα».
• Eδώ και οι 10 άνδρες της ΕΠΟΝ και αντάρτες του ΕΛΑΣ που χάνουν τη ζωή τους σε ενέδρα των κατακτητών, στη Μονή Καισαριανής, που είχαν ταμπουρωθεί.

«Εγώ δε ζω γονατιστός!»

• Εδώ κι ο Τσιτσάνης στο «Χάραμα», να τραγουδάει «Μα εγώ δε ζω γονατιστός, είμαι της γερακίνας γιος», η Μπέλλου να αγκαλιάζει και να αφιερώνει τραγούδια στον Φλωράκη, ο Τσαρούχης να χορεύει κι όλοι εμείς - μαθητές και φοιτητές - κάπου εκεί τριγύρω σε διπλανά τραπέζια, πότε με τον Αλέκο Παναγούλη, πότε με τον Καζάκο και την Καρέζη, πότε με τον Κατράκη.
• Εδώ κι ο Πωλ Ελυάρ, ο μεγάλος Γάλλος κομμουνιστής ποιητής (τιμημένος με το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης), τον Μάη του 1946. Επισκέπτεται τα γραφεία της Κομματικής Οργάνωσης της Καισαριανής, ύστερα το θυσιαστήριο της Καισαριανής, τον τόπο του μαρτυρίου εκατοντάδων αγωνιστών, το κάστρο του Υμηττού, όπου ακούει με θαυμασμό τη διήγηση του ηρωισμού των τριών ΕΠΟΝιτών και λέει: «Τέτοιοι αγώνες δεν μπορεί ποτέ να είναι μάταιοι!».

Ο Πωλ Ελυάρ, ο μεγάλος Γάλλος κομμουνιστής ποιητής, το 1949 στις βουνοκορφές του Γράμμου και του Βίτσι συναντάει τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ

Το 1949 ο Ελυάρ επιστρέφει στην Ελλάδα, ανεβαίνει στις βουνοκορφές του Γράμμου και του Βίτσι και συναντάει τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ, τους «αγωνιστές του πιο δίκαιου ιδανικού». Γράφει τότε γι' αυτούς: «Στο Βίτσι και τον Γράμμο, είδα μαχητές με απίστευτο ηρωισμό, μαχητές πούναι η φωτιά των βουνών και ολόκληρης της Ελλάδας, τιμή για τον πολιτισμένο κόσμο που δεν θέλει να πεθάνει κάτω απ' την ασφυκτική πίεση μιας μειοψηφίας εκμεταλλευτών, εμπρηστών του πολέμου. Ο ήλιος και η γης είναι ολότελα δικοί τους. (...) Φεύγω και φυλάω στην καρδιά μου σαν διαμάντι τον ενθουσιασμό, την αδελφοσύνη, την πίστη σας για τη νίκη. Το μέλλον είναι δικό σας».

• Εδώ στην Καισαριανή, μέσα σε μνήμες, εικόνες, διηγήσεις, τραγούδια και πρόσωπα αξέχαστα, ολοζώντανη λες η ιστορία του ηρωικού λαού της και των πολυάριθμων ανθρωποθυσιών.

Μια συνοικία στη σωστή πλευρά της Ιστορίας

Την είπαν προσφυγομάνα, εργατομάνα, φτωχομάνα και σίγουρα ανταρτομάνα, αφού στην Καισαριανή δόθηκε ο ηρωικός αγώνας του ΕΑΜ.

Ο μύθος, η ιστορία και η ζωή της πάνω στα 8.500 στρέμματα ξεκινάει - όπως διαβάζουμε στο εξαίρετο βιβλίο του Σπύρου Τζόκα «ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ, Η φυσιογνωμία μιας πόλης» - από την προϊστορική και αρχαία εποχή της, «τότε που ήταν κέντρο φιλοσοφίας και λατρείας», περνάει στα βυζαντινά, τουρκοκρατούμενα και στα νεότερα χρόνια της.

Τη συνοικία έστησαν στα πόδια της οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, από τη Σμύρνη και τα γύρω χωριά, όπως τα Βουρλά. Μια γειτονιά στο κέντρο των Ανατολικών Συνοικιών, χτισμένη με τον αγώνα της προσφυγιάς, που αναδείχτηκε τελικά σε κέντρο της ΕΑΜικής Αντίστασης.

Μία περιοχή με προσφορά, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή και δράση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που υπενθυμίζει ότι βρισκόταν και βρίσκεται πάντα στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.

Κάθε φορά που πάω στην Καισαριανή, είναι βαθιά η συγκίνηση και η ανατριχίλα. Οπως και στις 26 του Μάη, στην εκδήλωση του δραστήριου Μικρασιατικού Συλλόγου Καισαριανής για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Συνθήκη της Λοζάνης, της ανταλλαγής πληθυσμών, αλλά και των 100 χρόνων από την ίδρυση της πόλης. Η εκδήλωση που έγινε στον χώρο του Σκοπευτηρίου Καισαριανής, πίσω από το Μουσείο της ΕAMικής Εθνικής Αντίστασης, περιελάμβανε ένα ζωντανό μουσικό, θεατρικό, χορευτικό οδοιπορικό στην ιστορία της πόλης. Μεταξύ άλλων έγινε αφήγηση κειμένων από τα βιβλία του Σπύρου Τζόκα «Κάποτε στην Καισαριανή» και του Γιάννη Τσιαντή «Χάραμα Καισαριανής». Τη σύνθεση των κειμένων και τη σκηνοθεσία της παράστασης υπέγραψε η Αγγελική Κασόλα.

Ο νεότερος εκτελεσμένος στο Σκοπευτήριο, ο 14χρονος ΕΠΟΝίτης Ανδρέας Λυκουρίνος

Φεύγοντας από εκεί, σκεφτόμουν την προτροπή του Κώστα Βάρναλη:

«Κόλλα τ' αφτί και την καρδιά στο ματωμένο χώμα.

Στον Κάτου Κόσμο τραγουδάνε πάντα και χορεύουν

κι αν κάπου ανάκουστος καημός θολώνει τη λαλιά τους,

δεν είναι που τη μάνα τους τη μαύρη ανανογιούνται,

παρά που τους προδώσαν απορίματα δικά μας.

Κι αν πέσανε για τον λαό, νικήσαν οι προδότες,

που τώρα εδώ κατάχρυσοι περνούν και μαγαρίζουν,

και τώρα πιο τους μάχονται και τους ξανασκοτώνουν!

Σιχαίνεσαι τους ζωντανούς; Μην κλαις τους σκοτωμένους!

Απ' τα ιερά τους κόκκαλα, πρώτη του Μάη και πάλι,

θα ξεπηδήσει ο καθαρμός

κι' η λεφτεριά του ανθρώπου.

Κι' είναι χιλιάδες στην Ελλάδα όμοιοι Πανάγιοι Τάφοι»

 

 Της
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ