Σε παγίδα Αθήνα και Λευκωσία: Το παζάρι Τραμπ-Ερντογάν στην πλάτη της Κύπρου

Πίσω από τις λέξεις συμπάθειας των Ευρωπαίων εταίρων προσπαθεί να κρύψει η ελληνική κυβέρνηση την παγίδα μέσα στην οποία βρίσκεται σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά.Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών την περασμένη Τρίτη, μετά τη συζήτηση που είχαν σχετικά με την εισβολή του τουρκικού γεωτρύπανου στην κυπριακή ΑΟΖ, σε ανακοίνωσή τους «υπογράμμισαν τις σοβαρές αρνητικές και άμεσες συνέπειες που έχουν αυτές οι παράνομες

ενέργειες σε όλο το εύρος των σχέσεων Ε.Ε. – Τουρκίας και περαιτέρω το Συμβούλιο καλεί την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης να καταθέσουν επιλογές για απαραίτητα μέτρα χωρίς καθυστέρηση. Αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη χρηματοδότηση ή και συναντήσεις ανώτατου επιπέδου» αναφέρεται στο κείμενο των συμπερασμάτων.

Αυτή η διατύπωση, όπως σημειώνουν στο «Ποντίκι» διπλωματικές πηγές, ήταν το μέγιστο που θα μπορούσαν να αποσπάσουν Αθήνα και Λευκωσία από τους εταίρους στην Ε.Ε. Πέραν αυτού, όπως υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές, οι Ευρωπαίοι αποκλείεται να συμφωνήσουν στην επιβολή κυρώσεων οι οποίες θα «ματώσουν» την Τουρκία. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι δύο:

1. Η Ε.Ε. ως σύνολο είναι ο πέμπτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Ωστόσο χώρες όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των εμπορικών εταίρων της Τουρκίας. Οι επενδύσεις από αυτές τις δύο χώρες υπολογίζονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια και η διαπλοκή των οικονομικών γερμανοτουρκικών ή ολλανδοτουρκικών συμφερόντων είναι τέτοια και τόσο μεγάλη, που οποιαδήποτε κύρωση μπορεί να προκαλέσει αμοιβαία ζημιά. 

2. Στον ευρωπαϊκό Βορρά, σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία κ.λπ., ζουν συμπαγείς (ως προς τη συνείδηση) τουρκικές κοινότητες, οι οποίες συνθέτουν αξιοσημείωτη «δύναμη» στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή αυτών των χωρών. Οποιαδήποτε, λοιπόν, ουσιαστική διατάραξη των ευρωτουρκικών σχέσεων ή των σχέσεων που σε διμερές επίπεδο διατηρούν οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά με την Τουρκία μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητη αναστάτωση.

Όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζουν στο «Π» οι ίδιες πηγές, δεν υπάρχει περίπτωση η Ε.Ε. ως σύνολο να συμφωνήσει στην επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων που θα πονέσουν την Τουρκία, γιατί θα είναι σαν να πυροβολούν τα πόδια τους. Παρά αυτά τα προφανή, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει να αναλύσει την κατάσταση σύμφωνα με τις επιθυμίες της και τις πολιτικές της ανάγκες, αγνοώντας την ολοφάνερη πραγματικότητα.  Αυτήν την αφελή ανάλυση ανέπτυξε για μια ακόμη φορά ο ίδιος ο πρωθυπουργός μιλώντας την Τετάρτη σε τηλεοπτική εκπομπή (Star Channel). 

Οι κινήσεις της Τουρκίας, ισχυρίστηκε ο Αλέξης Τσίπρας, είναι ένδειξη της αδυναμίας της και της απομόνωσής της στην περιοχή. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, οι κινήσεις που έκαναν τα τελευταία τέσσερα χρόνια Αθήνα και Λευκωσία και οι συμμαχίες στις οποίες προχώρησαν έχουν οδηγήσει την Τουρκία σε στρατηγικό αδιέξοδο: «Η Τουρκία δεν έχει ισχυρές συμμαχίες. Βλέπει ότι δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ένα διμερές ζήτημα οι διαφορές της με την Κύπρο, όπως και με την Ελλάδα. Η ΑΟΖ της Κύπρου είναι και ΑΟΖ της Ευρώπης, τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης».

Βέβαια, την ίδια στιγμή που ανακοινώθηκε η απόφαση των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών η αδύναμη, χωρίς συμμαχίες και απομονωμένη Τουρκία προχώρησε σε τρεις κινήσεις, υπογραμμίζοντας τις δυνατότητές της:

• Εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία καταγγέλλει και έμμεσα, αλλά με σαφήνεια, απειλεί τους Ευρωπαίους.
• Ανακοίνωσε την έναρξη της διαδικασίας ενσωμάτωσης της «νεκρής πόλης» της Αμμοχώστου στο τουρκικό ψευδοκράτος.
• Και εξέδωσε Navtex για αεροναυτικές ασκήσεις με πραγματικά πυρά στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου. Η τουρκική άσκηση θα πραγματοποιηθεί ακριβώς τη στιγμή της συνόδου κορυφής της Ε.Ε.

Η ανακοίνωση της Άγκυρας

«Φαίνεται ότι η Ε.Ε. έχει πάρει σήμερα τις αποφάσεις της με μια εντελώς ελληνική γραμμή» αναφέρει το τουρκικό ΥΠΕΞ σχολιάζοντας τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιήθηκε στο Λουξεμβούργο.

«Κατά τη λήψη αυτών των αποφάσεων, η Ε.Ε. δεν έδρασε ως σύνολο αρχών και αξιών, αλλά ως ομάδα συμφερόντων στις διαπραγματεύσεις. Αυτό αντιβαίνει στην ιδρυτική φιλοσοφία της Ε.Ε. Απορρίπτουμε τα θέματα που καταγράφονται στο τμήμα των αποφάσεών μας σχετικά με τη χώρα μας.

Τα ψηφίσματα δείχνουν πόσο μακριά είναι η Ε.Ε. από την κατανόηση των βημάτων που έχει πάρει η Τουρκία, παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Το 2004, η Ε.Ε. έκανε ένα μεγάλο λάθος δεχόμενη ως μέλος της την Κύπρο. Τώρα για χάρη της διατήρησης αυτού του λάθους υποβιβάζει τις σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε. στο Κυπριακό και τις μετατρέπει σε όμηρο αυτού του προβλήματος. Είναι γνωστό ότι η Ε.Ε. δεν υπήρξε ποτέ συμβαλλόμενο μέρος σε διμερή ζητήματα στο παρελθόν σχετικά με την εικαζόμενη αντιτιθέμενη θαλάσσια δικαιοδοσία των μελών της.

Οι αποφάσεις σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο στερούνται νομικής βάσης. Καλούμε την Ε.Ε. να αλλάξει αυτή την προκατειλημμένη και αποσυνδεδεμένη από την πραγματικότητα στάση. Μέχρι να συμβεί αυτό, η Τουρκία θα πρέπει να τηρήσει τη δέσμευσή της να λάβει τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να υπερασπιστεί τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων στην περιοχή δικαιοδοσίας τους. Κανείς δεν πρέπει να αμφιβάλει.

Παρά τη μεροληπτική στάση η Τουρκία θα συνεχίσει να λαμβάνει αποφασιστικά βήματα στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενόψει παγκόσμιων προκλήσεων όπως η τρομοκρατία, η παράνομη μετανάστευση και η ενεργειακή ασφάλεια, θα είναι προς το συμφέρον της Ε.Ε. να εγκαταλείψει τη μεροληψία και να ενεργήσει με ένα στρατηγικό όραμα».

Η Αμμόχωστος 

Μετά τις λεκτικές απειλές περί λήψης μέτρων κατά της Τουρκίας, η Άγκυρα κινητοποίησε την τουρκοκυπριακή διοίκηση προκειμένου να ανακοινώσει πως ξεκινά μια διαδικασία καταγραφής των οικημάτων στην Αμμόχωστο απειλώντας έμμεσα μ’ αυτόν τον τρόπο ότι η κλειστή αυτή πόλη θα ενσωματωθεί στα Κατεχόμενα.

Όπως δήλωσε η τουρκοκυπριακή ηγεσία, ήρθε πλέον η ώρα να γίνει ένα απτό βήμα για τα Βαρώσια, καθώς, σύμφωνα με την απόφαση του λεγόμενου «Υπουργικού Συμβουλίου» του ψευδοκράτους, θα συσταθεί ομάδας εμπειρογνωμόνων, η οποία θα μπει στην κλειστή περιοχή της Αμμοχώστου για να κάνει «επιστημονική καταγραφή» των περιουσιακών στοιχείων, ακινήτων και μη.

Με τον τρόπο αυτό, όπως παρατηρούν έμπειροι διπλωμάτες, η Άγκυρα απειλεί να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα, μια και μέχρι τώρα στις διαπραγματεύσεις για την αναζήτηση μιας λύσης για το Κυπριακό η επιστροφή των περιουσιών στους Ελληνοκύπριους που εκδιώχτηκαν από την Αμμόχωστο ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία του παζαριού. Η απειλή της Τουρκίας για την ενσωμάτωση της Αμμοχώστου στο ψευδοκράτος υποκρύπτει την απειλή (ή υποδεικνύει) για την υιοθέτηση μιας διχοτομικής λύσης με δύο κράτη στο νησί. 

Το Καστελόριζο

Παρά την άμεση αντίδραση της Άγκυρας στη λεκτική καταδίκη των γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ και την απειλή κυρώσεων από τους Ευρωπαίους ΥΠΕΞ, με την έκδοση Navtex για αεροναυτικές ασκήσεις με πραγματικά πυρά ανάμεσα στο Καστελόριζο και τη Ρόδο, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται καθησυχαστικός. Προφανώς γιατί πιστεύει στην αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη και στη δύσκολη και απομονωμένη θέση που βρίσκεται, όπως πιστεύει, η Τουρκία.

Μιλώντας την Τετάρτη στο Star Channel ο Αλέξης Τσίπρας σχετικά με ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου με την Τουρκία, υποστήριξε ότι «αντιμετωπίζουμε αυτό το ενδεχόμενο πρώτα με ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις. Το προσωπικό όπως και η υποδομή των Ενόπλων Δυνάμεων είναι άριστα. Από αυτή την άποψη μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι. Δεν αρκεί όμως αυτό, χρειάζονται ισχυρές συμμαχίες τις οποίες η Ελλάδα έχει αναπτύξει. Το αποδεικνύει αυτό η αντίδραση των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και είναι ανοικτό το ενδεχόμενο να λάβει συγκεκριμένα μέτρα κατά της Τουρκίας». Στην ίδια συνέντευξη ο πρωθυπουργός εκτίμησε ότι η Τουρκία δεν θα βάλει το δεύτερο γεωτρύπανο στην περιοχή μεταξύ Καστελόριζου και Κύπρου. 

Παρά τους καθησυχαστικούς τόνους του πρωθυπουργού, η πραγματικότητα στην περιοχή που ορίζεται από τη Ρόδο, το Καστελόριζο μέχρι την κυπριακή ΑΟΖ διαμορφώνεται ως εξής:

1. Η Ελλάδα όχι μόνο δεν έχει ανακηρύξει την ΑΟΖ της, αλλά δεν έχει τολμήσει ούτε να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια, όπως έχει δικαίωμα με βάση το Διεθνές Δίκαιο.

2. Η Τουρκία από την άνοιξη του 2012 έχει «οικοπεδοποιήσει» αυτή τη θαλάσσια περιοχή και την έχει παραχωρήσει προς έρευνα και εκμετάλλευση στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίου. Οι σχετικές αποφάσεις του τουρκικού Υπουργικού Συμβουλίου, όπως και οι χάρτες της περιοχής με τα θαλάσσια οικόπεδα, δημοσιεύτηκαν ως νόμος του κράτους στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Με τον τρόπο αυτό, καθώς και με τις ανακοινώσεις τις οποίες έχει καταθέσει στον ΟΗΕ η τουρκική πλευρά, έχει ήδη καταφέρει πέρα από το να διακηρύξει αυτά που θεωρεί δικαιώματά της και να παγιώσει ολόκληρη την περιοχή ως γκρίζα διαφιλονικούμενη ζώνη.  Επιπρόσθετα, οι τουρκικές διεκδικήσεις αποκτούν μεγαλύτερη σημασία λόγω της καταφανούς στρατιωτικής υπεροχής της έναντι της Ελλάδας, η οποία, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν οι ειδικοί περί των στρατιωτικών, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπίσει μια επιθετική τουρκική κίνηση, όπως μπορεί να είναι η εγκατάσταση ενός γεωτρύπανου υπό την προστασία της τουρκικής αεροπορίας και του στόλου. 

Πού πάει η ιστορία…

Σύμφωνα με όσα λένε στο «Π» υπηρεσιακοί παράγοντες του ΥΠΕΞ, τα δεδομένα τα οποία διαμορφώνουν την τρέχουσα κατάσταση και θα αποτυπωθούν δημιουργώντας νέα δεδομένα το επόμενο διάστημα είναι τα εξής:

1. Η Τουρκία με τα γεωτρύπανά της και τις στρατιωτικές της δυνάμεις διακήρυξε σαφέστατα αυτό που θεωρεί συμφέρον της στην περιοχή με τρόπο που δεν είναι δυνατό να ληφθεί υπόψη από τον διεθνή παράγοντα.

2. Υπάρχει, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν περιέλθει στην ελληνική πλευρά, μια διαδικασία προσέγγισης μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν. Σ’ αυτό το μεγάλο παζάρι που αποσκοπεί από την πλευρά της Ουάσιγκτον στην παραμονή της Τουρκίας κοντά στις ΗΠΑ και μακριά από τη Ρωσία ένα από τα κομμάτια του deal είναι το Κυπριακό. 

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ίδιων πηγών, το πιθανότερο σενάριο εξελίξεων είναι ότι κάτω από την πίεση των δισεκατομμυρίων που ήδη έχουν επενδυθεί στο ενεργειακό πρότζεκτ της περιοχής να προωθηθεί/επιβληθεί μια λύση του Κυπριακού.

Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία θα πάρει το μερίδιό της στην περιοχή και το σημαντικότερο θα ανοίξει ο (φτηνός) δρόμος μεταφοράς των υδρογονανθράκων μέσα από αγωγούς που θα περνούν από το τουρκικό έδαφος. 

Με άλλα λόγια, το πρώτο σοβαρό ζήτημα που θα επωμισθεί η επόμενη ελληνική κυβέρνηση είναι το βάρος παραχωρήσεων στο Κυπριακό. Όσο για τα θέματα του Αιγαίου και των θαλάσσιων περιοχών νότια του Καστελόριζου, αυτά θα μπορούν να περιμένουν…

Πηγή: topontiki.gr – Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2078 στις 20-6-2019

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΛΑΚΑΣ