Οδυσσέας Ελύτης

Πεθαίνει, 18/3/1996, ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης (Οδυσσέας Αλεπουδέλης). Βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1979).

Ο Οδυσσέας Ελύτης 13χρονος δημοσιεύει τα πρώτα γραφτά του στη "Διάπλαση των Παίδων", που διηύθυνε ο Παλαμάς. Μαθητής του Γυμνασίου ακόμα ανακαλύπτει τον υπερρεαλισμό, διαβάζοντας Πολ Ελυάρ και Λόρκα,ενώ βγάζει και το μικρό χειρόγραφο περιοδικό "Ιξός".

Σπουδάζει Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Παρισίων.

Το 1934 γράφει "Τα πρώτα ποιήματα" και το Νοέμβρη του 1935 τα δημοσιεύει στο περιοδικό "Νέα Γράμματα", με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης.Το 1936 δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική μετάφραση: Το "Δημόσιο ρόδο" του Πολ Ελυάρ. 

Δύο χρόνια μετά δημοσιεύεται στα "Νεοελληνικά Γράμματα" το πρώτο άρθρο, που τον καθιερώνει. 

Το 1940, πριν την κήρυξη του πολέμου, μεταφράζονται και εκδίδονται για πρώτη φορά ποιήματά του σε ξένη γλώσσα, στα γαλλικά. Το 1940 αρχίζει η συνεργασία του με τα "Νεοελληνικά Γράμματα" του Δημήτρη Φωτιάδη.Στις 28/10/1940 κατατάσσεται ως ανθυπολαχαγός στη ζώνη του πυρός. Από το μέτωπο μεταφέρεται στις 26/2/41 ετοιμοθάνατος από τύφο σε νοσοκομείο στα Γιάννενα. Στη διάρκεια της ανάρρωσής του γράφει τον θαυμαστό "Ηλιο τον πρώτο" και δοκίμιο για τον Κάλβο. 

Ακολουθεί το υπέροχο "Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας" - μια σύνθεση δημοτικού μοιρολογιού και αρχαίου θρήνου - και "Οι παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα". Ο ποιητής δε συνδέεται μόνο με όλο τον πνευματικό ανθό της εποχής, ο οποίος έδωσε το δικό του "οβολό" στην ΕΑΜική αντίσταση, από την οποία εμπνέεται και ο ίδιος. Το 1944 η γερμανική λογοκρισία τον καλεί σε ανάκριση. Σχεδιάζει την "Αλβανιάδα" του.

Το 1945 αναλαμβάνει τη διεύθυνση προγράμματος του νεοσύστατου ΕΙΡ, από όπου παραιτείται το 1946. Την ίδια χρονιά συναντά στην Αθήνα τον Πολ Ελυάρ, που είχε έρθει, καλεσμένος από το ΕΑΜ, σαν υπερασπιστής των διωκόμενων και πάλι αγωνιστών. 

Το 1947 μεταφράζει Λόρκα. Τη χρονιά αυτή του απαγορεύεται η έξοδος από την Ελλάδα, αλλά το 1948 καταφέρνει να φύγει με διπλωματικό διαβατήριο στο Παρίσι, όπου παραμένει μέχρι το 1950, αναγκαστικά, έχοντας πρόβλημα διαβατηρίου. 

Στο Παρίσι συνδέεται με Ελληνες καλλιτέχνες και διανοούμενους, πολλοί από τους οποίους κατέφυγαν εκεί διωκόμενοι, αλλά και με ξένους, διακεκριμένους καλλιτέχνες. Το 1952, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, γίνεται μέλος της λογοτεχνικής "Ομάδας των δώδεκα".

  

Στο Παρίσι, το 1950 πρωτοσχεδιάζει το "Αξιον Εστί", το οποίο ολοκληρώνεται το 1959, εκδίδεται το 1960 και μελοποιείται το 1964 από τον Μίκη Θεοδωράκη, για να "σφραγίσει" όχι μόνο την ελληνική ποίηση, αλλά και την ελληνική μουσική. Η αγάπη του λαού, αλλά και του ποιητή σ' αυτό του το έργο ήταν μεγάλη και την είχε ομολογήσει και ο ίδιος σε επιστολή του προς τον Μίκη Θεοδωράκη.Είναι έργο που ολοκλήρωσε το ιδεολογικό και ποιητικό όραμα του ποιητή. Εργο που αγγίζει βαθιά τα σπλάχνα της Ρωμιοσύνης. Λαμπερό, συγκλονιστικό, συγκινητικό, αγέραστο, για να καθαγιάζει "ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ αίματα" και του αγωνιστή λαού μας "τα θαύματα".

Κι αν "Σε χώρα μακρινή και αρυτίδωτη τώρα" πορεύεται "Τώρα το χέρι του θανάτου/ αυτό χαρίζει τη Ζωή/ και ο ύπνος δεν υπάρχει. / Χτυπά η καμπάνα του μεσημεριού/ κι αργά στις πέτρες τις πυρρές χαράζονται τα γράμματα: /ΝΥΝ και ΑΕΙΝ και ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ. / Αιέν και αιέν και νυν τα πουλιά κελαηδούν/ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το τίμημα".

Το 1955 γράφει τις "Εξη και μία τύψεις για τον ουρανό",που κυκλοφορούν μαζί με το "Αξιον Εστί". Εργα του μεταφράζονται στα γερμανικά και τα αγγλικά. Το 1957 το "Θέατρο Τέχνης" ανεβάζει τον "Κύκλο με την κιμωλία" του Μπρεχτ σε μετάφραση δική του. Το 1958 η Υπηρεσία Ασφαλείας απαγορεύει στους Ελύτη, Ρίτσο, Μυριβήλη να πάνε στην Πράγα, μετά από πρόσκληση της Εταιρείας των Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέων. Το 1962 ταξιδεύει στην ΕΣΣΔ και γνωρίζεται με τον Σοβιετικό ποιητή Γεφτουσένκο. Το 1964 πρωτοπαρουσιάζεται το ορατόριο "Αξιον Εστί" στο Θέατρο "Κοτοπούλη", αφού το υπουργείο Προεδρίας αρνήθηκε να εκτελεστεί στο Ηρώδειο, με "επιχείρημα" ότι η παρουσία του Μπιθικώτση ήταν "ανάρμοστη για την ιερότητα του χώρου". Η αλήθεια ήταν ότι ο Θεοδωράκης ήταν απαγορευμένος.

Διακεκριμένος από το 1960 με το Α Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ο ποιητής αρνείται το 1972 το "Μεγάλο Βραβείο Ποίησης" που καθιέρωσε η χούντα. Στα χρόνια της δικτατορίας απέχει από τη δημοσιότητα, γράφει σπουδαία έργα, μεταφράζει και ζωγραφίζει: Μάη του 1969 φεύγει για το Παρίσι και επιστρέφει τον Ιούλη του 1971. Τότε μελοποιείται από τον Γ. Μαρκόπουλο ο "Ηλιος ο πρώτος", εκδίδεται στις Βρυξέλλες το "Μονόγραμμα", το οποίο εκδίδεται και στην Ελλάδα το 1972 μαζί με "Τα ρω του έρωτα".

Μετά την πτώση της δικτατορίας διορίζεται πρόεδρος του ΔΣ του ΕΙΡΤ και μέλος του ΔΣ του Εθνικού Θεάτρου. Εκδίδονται "Τα Ετεροθαλή" και "Τα Ανοιχτά Χαρτιά". Το 1977 αρνείται να γίνει ακαδημαϊκός. Το 1978 αναγορεύεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κυκλοφορεί η "Μαρία Νεφέλη". Τον επόμενο χρόνο τού απονέμεται το Νόμπελ.

Το 1980 ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτορας της Σορβόνης. Το 1981 ιδρύεται "Εδρα Ελύτη" στο Πανεπιστήμιο του Νιου Τζέρσεϊ και αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Το 1982 τού απονέμεται το "Χρυσό Μετάλλιο Τιμής" του Δήμου Αθηναίων. Το 1985 κυκλοφορούν η "Αποκάλυψη του Ιωάννη" σε δική του απόδοση και "Ο Μικρός Ναυτίλος". Το 1987 ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ρώμης και της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1988 τού απονέμεται το βραβείο "Μεσόγειος" και το 1989 το γαλλικό παράσημο του "Ανώτατου Ταξιάρχου της Λεγεώνας της Τιμής". Το 1990 εκδίδονται "Τα δημόσια και τα ιδιωτικά" και "Ιδιωτική οδός".

Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι από τους πιο πολυμεταφρασμένους μας ποιητές και σε πολλές γλώσσες. Βιβλία του κυκλοφορούν σε είκοσι οχτώ χώρες του κόσμου. Πολλές όμως είναι και οι μεταφράσεις έργων μεγάλων ξένων ποιητών που έκανε ο ίδιος.
 

Αξια, πανάξια, εστί η δημιουργία του - παντοτινή "περιουσία" του λαού και του τόπου μας.