Δόγμα Τρούμαν

Το Κογκρέσο των ΗΠΑ εγκρίνει, 10/5/1947, το σχέδιο του Αμερικανού Προέδρου Χάρι Τρούμαν για παροχή βοήθειας σε Ελλάδα, Τουρκία και Ιράν προκειμένου να «αντιμετωπίσουν τον κομμουνιστικό κίνδυνο».

Η ουσία του Δόγματος Τρούμαν: Ο κίνδυνος της επανάστασης

Ηταν σαφές πως για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής κυρίως στην Ελλάδα και δευτερευόντως στην Τουρκία δινόταν μια μάχη αποφασιστικής σημασίας, που αφορούσε στην υπόσταση της καπιταλιστικής Ευρώπης, της Ασίας καθώς και στην υπόσταση ολόκληρου του καπιταλιστικού κόσμου. Ο Χ. Τρούμαν δεν άφηνε κανένα περιθώριο παρερμηνειών παρά τις μεγάλες διακηρύξεις περί ελευθερίας, τις δήθεν δημοκρατικές, εθνικοανεξαρτησιακές και ηθικολογικού χαρακτήρα έννοιες που συχνά χρησιμοποιούσε στο λόγο του. «Δεν θα έχομεν - είπε - αντιληφθεί τους αντικειμενικούς μας σκοπούς εάν δεν θελήσομεν να βοηθήσωμεν τους ελεύθερους λαούς όπως διατηρήσουν τους ελεύθερους θεσμούς των και την εθνικήν των ακεραιότητα εναντίον των επιθετικών κινημάτων, τα οποία ζητούν να επιβάλουν επ' αυτών ολοκληρωτικά καθεστώτα... Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα επιβαλλόμενα επί ελευθέρων λαών δι' αμέσου ή εμμέσου επιθέσεως υπονομεύουν τας βάσεις της διεθνούς ειρήνης, άρα και την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών». 

Με τον όρο «ολοκληρωτικά καθεστώτα» ο Αμερικανός Πρόεδρος εννοούσε τη Σοβιετική Ενωση και τα λαϊκοδημοκρατικά καθεστώτα, που αμέσως μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαθιδρύθηκαν σε μια σειρά από χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ενώ ήταν προ των πυλών να κυριαρχήσουν και αλλού, δεδομένου ότι το επαναστατικό κίνημα γνώριζε μια πρωτοφανή στην ιστορία του άνοδο. Αλλωστε, μίλησε ανοιχτά εκφράζοντας την αντίθεσή του για τα καθεστώτα που μεταπολεμικά είχαν εγκαθιδρυθεί στη Ρουμανία, στην Πολωνία, στη Βουλγαρία και «εις άλλας τινάς χώρας».

Μισόν, περίπου, αιώνα αργότερα, σχολιάζοντας το μήνυμα του Αμερικανού Προέδρου, που έμελλε να περάσει στην Ιστορία ως «Δόγμα Τρούμαν», ο Henry Kissinger έγραφε³: «Αν οι Σοβιετικοί ηγέτες είχαν μελετήσει περισσότερο την αμερικανική Ιστορία, θα καταλάβαιναν πόσο κίνδυνο έκρυβαν τα λόγια του Προέδρου. Το Δόγμα Τρούμαν αποτέλεσε ένα ορόσημο, επειδή, από τη στιγμή που πέταξε η Αμερική το γάντι της ηθικής, το είδος της Realpolitik, που γνώριζε τόσο καλά ο Στάλιν, θα τελείωνε για πάντα και οι διαπραγματεύσεις για αμοιβαίες παραχωρήσεις δε θα είχαν πλέον καμιά θέση στις μεταξύ τους σχέσεις. Από εδώ και πέρα, οι διαφορές μπορούσαν να λυθούν μόνο με μια αλλαγή των σοβιετικών σκοπών, την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος ή και με τα δυο μαζί».

Αυτή ήταν σε παγκόσμιο επίπεδο η ουσία του Δόγματος Τρούμαν. Ας σταθούμε, όμως, ειδικότερα στη σχέση που αυτό είχε με την Ελλάδα, στο έδαφος της οποίας ο εμφύλιος πόλεμος μόλις τότε άρχισε να φουντώνει.