Σοσιαλισμός: Η απάντηση στη νέα κρίση της Ευρωζώνης

-- Η εκδήλωση της νέας κρίσης στην Ευρωζώνη και διεθνώς αποδίδεται στην αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Διαφωνείτε με αυτή την εξήγηση;

-- Ασφαλώς ο περιορισμός της παραγωγής και η συρρίκνωση της κατανάλωσης λόγω των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας λειτούργησαν ως καταλύτης που επιτάχυνε το χρόνο εκδήλωσης της νέας κρίσης.

Ομως η αιτία εκδήλωσης της διεθνούς κρίσης, όπως και των προηγούμενων, βρίσκεται στη φυσιολογική λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας. Η ίδια η καπιταλιστική ανάπτυξη γεννά περιοδικά το μεγάλο μέγεθος υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου που δεν μπορεί πλέον να επενδυθεί ξανά στην παραγωγή με ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους. Γεννά τον φαύλο κύκλο συγκέντρωσης και απαξίωσης χρηματικού κεφαλαίου.

Η επιβράδυνση της οικονομίας στην Ευρωζώνη, στις ΗΠΑ και διεθνώς υπήρχε πριν να τραβηχτεί το χειρόφρενο με την εμφάνιση της πανδημίας. Οι αστικές εκθέσεις έκαναν αναφορές στη μεγάλη έκθεση ευρωπαϊκών τραπεζών σε ομόλογα υπερχρεωμένων κρατών και «κόκκινα» δάνεια και στο «επενδυτικό κενό» στην παραγωγή.

Υπήρχαν αναλύσεις για τον κορεσμό εταιρειών στις αερομεταφορές και για τη φούσκα της ανόδου των τιμών των σπιτιών και της παροχής στεγαστικών δανείων στη Γερμανία.

Τέλος, τα συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας, όπως ομολογεί και η ΕΕ, σχετίζονται άμεσα με τις συγκεκριμένες δυνατότητες και τη χωρητικότητα του συστήματος Υγείας. Η συγκεκριμένη κατάσταση του συστήματος Υγείας συνδέεται άμεσα με τον εμπορευματικό χαρακτήρα του, τη σημερινή λειτουργία του με γνώμονα τις ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας.

-- Η ελληνική οικονομία δεν ήταν σε φάση ανάκαμψης πριν την εκδήλωση της διεθνούς κρίσης; Θα υπάρχει γρήγορη επιστροφή στο προ κρίσης επίπεδο;

-- Πράγματι, η ελληνική οικονομία βρισκόταν σε φάση ανάκαμψης την τελευταία διετία. Είχε βγει απ' τη βαθύτερη μεταπολεμική κρίση της, με συνολικές απώλειες που έφτασαν το 25% του ΑΕΠ. Είχαμε όμως επισημάνει απ' το φθινόπωρο τις αρνητικές συνέπειες που θα είχε η εκδήλωση μιας νέας κρίσης στην Ευρωζώνη και διεθνώς. Επίσης, ότι το προβλεπόμενο απ' τον ΣΕΒ, την Τράπεζα της Ελλάδας και τα αστικά κόμματα θαυματουργό «μοντέλο της εξωστρέφειας» δεν εγγυάται, όπως αποδεικνύεται, μια ανέφελη πορεία διατηρήσιμης ανάπτυξης.

Το βάθος της νέας κρίσης στην Ελλάδα αναμένεται μεγαλύτερο απ' τον κοινοτικό μέσο όρο, λόγω της μεγάλης βαρύτητας του τουρισμού και των μεταφορών στην ελληνική οικονομία. Αυτοί οι κλάδοι θα δεχτούν ισχυρό πλήγμα. Πρέπει επίσης να συνυπολογίσουμε την επίδραση του μεγάλου αριθμού μικρών επιχειρήσεων που θα επιβαρυνθούν με σημαντικές ζημιές, την αύξηση των «κόκκινων» δανείων των ελληνικών τραπεζών, τη δραστική μείωση των φορολογικών εσόδων και την αύξηση των κρατικών δαπανών του ήδη υπερχρεωμένου κράτους.

Ασφαλώς θα υπάρξουν κερδισμένοι όμιλοι καθώς και νέες επενδύσεις σε τομείς όπως η πράσινη Ενέργεια, οι Τηλεπικοινωνίες, το ηλεκτρονικό εμπόριο, το Φάρμακο, η κατασκευή μεγάλων έργων. Ομως η κυβερνητική υπόσχεση για γρήγορη επιστροφή στο προ κρίσης επίπεδο μέσα στο 2021 δεν τεκμηριώνεται με τα σημερινά δεδομένα.

Οι προσωρινοί συμβιβασμοί δεν μπορούν να καταργήσουν την όξυνση των αντιθέσεων

-- Στις συζητήσεις για την αντιμετώπιση της νέας κρίσης στο πλαίσιο των «θεσμών» της ΕΕ, φαίνεται ότι οξύνθηκαν οι αντιθέσεις μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών - μελών. Ποια είναι η ουσία των αντιθέσεων;

-- Οι αντιθέσεις των κρατών - μελών υπάρχουν πριν την εκδήλωση της κρίσης. Το ΚΚΕ είχε επισημάνει απ' την ίδρυση της Ευρωζώνης ότι η συγκόλληση με κοινό νόμισμα οικονομιών με διαφορετικό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, παραγωγικότητας και ισχύος δεν μπορεί να αμβλύνει τις αντιθέσεις τους.

Η υπεροχή της Γερμανίας σε βάρος της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας είχε ενισχυθεί πριν την εκδήλωση της νέας κρίσης. Είχαν εκδηλωθεί ήδη οι αντιθέσεις για τον κοινοτικό προϋπολογισμό, για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, την ανάγκη χαλάρωσης της περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.

Οι κυβερνήσεις των πιο αδύναμων κρατών - μελών απαιτούσαν να χαλαρώσει ο ασφυκτικός κορσές λειτουργίας της Ευρωζώνης, για να μπορούν να στηρίξουν πιο αποτελεσματικά τους δικούς τους εγχώριους ομίλους. Η εκδήλωση της νέας βαθιάς κρίσης όξυνε τις αντιθέσεις και αύξησε αντικειμενικά την απόκλιση συμφερόντων των αστικών τάξεων στο εσωτερικό της Ευρωζώνης.

Τα υπερχρεωμένα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης έχουν ανάγκη να διασφαλίσουν φτηνό δανεισμό, να «κοπεί χρήμα» για να στηρίξουν κρατικές επενδύσεις, κρατικές ενισχύσεις του κεφαλαίου και κίνητρα επανεκκίνησης της οικονομίας. Ομως σήμερα κράτη όπως η Ιταλία δεν μπορούν να κόψουν λιρέτες, ούτε να δανειστούν φτηνά από τις αγορές.

-- Ωστόσο, με τη γαλλική πρόταση που υιοθέτησε η Κομισιόν για τη συγκρότηση ενός Ταμείου Ανάκαμψης και με τα υπόλοιπα νέα μέτρα που αποφασίστηκαν, διαφαίνεται η δυνατότητα ενός νέου συμβιβασμού; Ποια είναι η εκτίμησή σας;

-- Στο αστικό πολιτικό σύστημα της Γερμανίας υπάρχει έντονος προβληματισμός. Η Γερμανία δεν επιθυμεί να κλονιστεί άμεσα η συνοχή της Ευρωζώνης, γιατί στηρίζει την ανταγωνιστικότητά της στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά και στο ευρώ. Θέλει να μειώσει τη μεγάλη έκθεση των γερμανικών τραπεζών στο ιταλικό και στο ισπανικό χρέος. Απ' την άλλη, ούτε θέλει ούτε μπορεί να σηκώσει το βάρος της «αμοιβαιοποίησης του χρέους» των κρατών - μελών της Ευρωζώνης και της προσφοράς επιχορηγήσεων στα υπερχρεωμένα κράτη.

Επιμένει στη χρηματοδότηση των κρατών - μελών με νέα δάνεια. Πιέζεται απ' τον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα και δεν θέλει να απολέσει το πλεονέκτημα φθηνού δανεισμού του γερμανικού κράτους.

Ομως η Ιταλία δεν μπορεί εύκολα να αποδεχτεί μια νέα διόγκωση του ήδη μεγάλου κρατικού χρέους και του σημερινού δανεισμού της ιταλικής βιομηχανίας με πολύ υψηλότερα επιτόκια απ' τη γερμανική. Γι' αυτό επιμένει η νέα δανειοδότηση των κρατών να στηρίζεται στην ενιαία πολύ πιο υψηλή πιστοληπτική ικανότητα της ΕΕ, ουσιαστικά της Γερμανίας.

Σε κάθε περίπτωση, οι προσωρινοί συμβιβασμοί δεν μπορούν να καταργήσουν την όξυνση των αντιθέσεων που γεννά η ανισόμετρη εκδήλωση της κρίσης και των συνεπειών της στα κράτη - μέλη. Η πορεία της Ευρωζώνης παραμένει αβέβαιη και δεν αποκλείεται η Ιταλία να αναδειχτεί στον αδύναμο κρίκο της.

Καμιά αλλαγή στην αστική διαχείριση δεν μπορεί να εξανθρωπίσει το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα

-- Οι εναλλακτικές προτάσεις όπως τα κορονο-ομόλογα και το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αποτελούν μια προοδευτική λύση προς όφελος των λαών των υπερχρεωμένων κρατών της ΕΕ;

-- Πρόκειται για προτάσεις που στοχεύουν να διασφαλίσουν τελικά φθηνότερο δανεισμό και μεγαλύτερη κρατική στήριξη των μονοπωλιακών ομίλων αυτών των κρατών.

Η διασφάλιση της δυνατότητας για μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση, επεκτατική δημοσιονομική πολιτική σε αυτές τις χώρες, θα φορτώσει ξανά νέα βάρη στις πλάτες του λαού, με άλλο τρόπο.

Οι λαοί θα κληθούν να αποπληρώσουν τα όποια νέα δάνεια και τα ελλείμματα και συνολικά το κρατικό χρέος. Στις πλάτες τους θα μεταφερθούν οι ζημιές των ομίλων μέσω των προσωρινών κρατικοποιήσεων και των νέων κρατικών ενισχύσεων. Θα συνεχιστεί η πολιτική φτηνής εργατικής δύναμης, επέκτασης των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, μερικής απασχόλησης για να θωρακιστεί η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου.

Οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Ιταλίας, που πρωτοστατούν για τα κορονο-ομόλογα, στηρίζουν ήδη τις αναστολές συμβάσεων, τις περικοπές μισθών, την απελευθέρωση των απολύσεων, την εντατικοποίηση, τις άθλιες συνθήκες εργασίας.

Τα κορονο-ομόλογα, όπως και η γαλλική πρόταση για Ταμείο Ανάκαμψης στηριγμένο στον κοινοτικό προϋπολογισμό, ανοίγουν το δρόμο για παραπέρα εμβάθυνση της ενοποίησης και ομοσπονδοποίησης της ΕΕ, για ενίσχυση των ενιαίων μηχανισμών της. Η εμβάθυνση θα διευκολύνει την ενιαία πιο αποφασιστική εφαρμογή των αντιδραστικών κατευθύνσεων της ΕΕ σε βάρος των λαών.

-- Παρ' όλα αυτά, οι αποστάσεις που παίρνουν σήμερα πολλές κυβερνήσεις και αστικές πολιτικές δυνάμεις απ' τον νεοφιλελευθερισμό δεν γεννούν ελπίδες φιλολαϊκής στροφής; Ποια εναλλακτική λύση προτείνει το ΚΚΕ;

-- Οι αλλαγές στην κυβερνητική διαχείριση υπηρετούν σταθερά τις εκάστοτε προτεραιότητες της καπιταλιστικής εξουσίας. Σήμερα το ζητούμενο είναι η επανεκκίνηση της καπιταλιστικής οικονομίας. Ιδιαίτερα η ΕΕ προκρίνει τη γενναία κρατική στήριξη νέων επενδύσεων των ομίλων στην «ψηφιακή και πράσινη οικονομία», στον τομέα της Υγείας, στη διασφάλιση «στρατηγικής αυτονομίας» στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η αστική διαχείριση επιδιώκει επίσης πάντοτε να ενσωματώνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια και να αποφύγει μια απότομη άνοδο των εργατικών αγώνων. Δεν υπάρχουν περιθώρια για άλλες αυταπάτες. Καμιά αλλαγή στην αστική διαχείριση δεν μπορεί να εξανθρωπίσει το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα. Η ζωή επιβεβαιώνει ότι μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της ιμπεριαλιστικής συμμαχίας της ΕΕ δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική στήριξη των λαών.

Δεν πρέπει να ανεχτούμε άλλο να επιλέγεται ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει γιατί δεν υπάρχουν αρκετές ΜΕΘ στο σύστημα Υγείας. Δεν πρέπει να ανεχτούμε τον 21ο αιώνα να υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα φάρμακά τους, αξιοπρεπή εργασία, ασφαλές σπίτι. Πρέπει και μπορούμε να σημαδέψουμε τον ορατό εχθρό μας. Να δυναμώσουμε τον αγώνα για να καταργηθούν οι φοροαπαλλαγές του κεφαλαίου, οι μνημονιακοί νόμοι, οι δαπάνες για τα σχέδια του ΝΑΤΟ, για διαγραφή του κρατικού χρέους, για κατάργηση των νόμων περιορισμού της συνδικαλιστικής δράσης. Να συνδέσουμε την πάλη για την αποδέσμευση απ' την ΕΕ με την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου σε κάθε χώρα.

Οι αφανείς ήρωες, οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία, στις μεταφορές, στα εργοστάσια, συνολικά στην οικονομία, μπορούν και πρέπει να απελευθερωθούν απ' τα δεσμά της μισθωτής σκλαβιάς. Να παίξουν επιτέλους πρωταγωνιστικό ρόλο στη λήψη, στην εφαρμογή και στον έλεγχο των αποφάσεων.

Υπάρχει άλλος δρόμος, ο σοσιαλισμός στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Απέναντι στον φαύλο κύκλο της καπιταλιστικής ανάπτυξης και κρίσης προβάλλει η ανάγκη μιας ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας, όπου στο έδαφος της εργατικής εξουσίας θα αξιοποιούνται με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό τα κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής, το εργατικό δυναμικό, τα επιτεύγματα της νέας τεχνολογίας, με γνώμονα την κοινωνική ευημερία. Αυτόν το δρόμο φωτίζει μαχητικά το ΚΚΕ, μπαίνοντας μπροστά για την οργάνωση της λαϊκής, εργατικής αντεπίθεσης, για να μην πληρώσει ξανά ο λαός τη νέα κρίση.

Συνέντευξη στο «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου» του Μάκη Παπαδόπουλο, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ