Επίλεκτη Διλοχία Μηχανικού της Ι Μεραρχίας του ΕΛΑΣ

 Στην περιοχή του Ολύμπου δρούσε η επίλεκτη Διλοχία Μηχανικού της Ι Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Αντώνη Αγγελούλη («Βρατσάνο»).

Από τον Μάρτη του 1943 έως τον Οκτώβριο του 1944 οι «μπουρλοτιέρηδες του Ολύμπου» εκτέλεσαν 96 δολιοφθορές στην κοιλάδα των Τεμπών, ανατινάζοντας δεκάδες αμαξοστοιχίες, χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής και τεχνικά έργα, ενώ παράλληλα εμπλέκονταν σε σκληρές μάχες με τους Γερμανούς στα χωριά Ραψάνη, Πυργετός, Καλλιπεύκη, Αμπελώνας (Καζακλάρ), Αργυροπούλι (Καρατζόλ) και αλλού. Οι γερμανικές απώλειες μετρήθηκαν σε εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες τόνους υλικού.

Στις 6 Μάη 1944, η Διλοχία συνέδεσε τη δράση της με την υπεράσπιση των Εβραίων, όταν η διμοιρία του Βιτάλ εξόντωσε στη θέση «Καράλακκας» ή «Γκουνταμάνι» Ολύμπου ένα γερμανικό εκκαθαριστικό απόσπασμα που είχε εξορμήσει από τη Λάρισα, αιφνιδιάζοντας τις οικογένειες Μάρκου Γκανή, Ιωσήφ Οβαδία, Μωυσή Μαγρίζου και Γεουδά Κοέν που κρύβονταν στην περιοχή.

Με τους αντάρτες συμπολέμησαν και αρκετοί από τους διωκόμενους. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 8 νεκροί αντάρτες και τουλάχιστον 3 νεκροί Εβραίοι. Εκτός από πολεμικός θρίαμβος, η «Μάχη του Καράλακκα» απαθανατίστηκε ως ένα από τα συμβολικότερα συμβάντα στην κατοχική ιστορία των Ελλήνων Εβραίων.

Στις 23 Φλεβάρη 1944, μια επίλεκτη ομάδα των Ες Ες και αξιωματικοί της Βέρμαχτ, που υπηρετούν στην Ελλάδα, ταξιδεύουν με το τρένο "SF-ZUG ταχεία 53" με προορισμό το ανατολικό μέτωπο, που είναι έτοιμο να καταρρεύσει ύστερα από την τρομερή αντεπίθεση των Σοβιετικών.

Το τρένο κατευθύνεται προς την Ουκρανία, αλλά δεν θα καταφέρει ποτέ να φτάσει στον προορισμό του. Τμήμα του μηχανικού του ΕΛΑΣ Νοτίου Ολύμπου με υπεύθυνο τον κορυφαίο σαμποτέρ Αντώνη Βρατσάνο (πραγματικό όνομα Αντώνης Αγγελούλης) τοποθέτησαν εκρηκτικά 25 μέτρα από τη σιδηροδρομική γραμμή των Τεμπών. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στα γύρω βουνά, ώστε να επιτεθούν μετά την έκρηξη.

Την πυροδότηση θα έκανε ο Βρατσάνος μαζί με τον βοηθό του Φαρμάκα. Όταν πήρε σήμα ότι το τρένο πλησίαζε, άναψε το φιτίλι και μια μεγάλη έκρηξη το έβγαλε εκτός πορείας, ρίχνοντας το στον Πηνειό. Στη συνέχεια οι αντάρτες έδωσαν μάχη με τα πολυβόλα όπλα τους. Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή του τραίνου και ο θάνατος 450 Γερμανών, εκ των οποίων το 1/3 ήταν αξιωματικοί.

Η στρατηγικής σημασίας επιχείρηση αυτή θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην Ευρώπη κατά των ναζί. Ήταν το κορυφαίο επίτευγμα της αντιστασιακής σαμποταριστικής δράσης του Αντώνη Βρατσάνου και της ομάδας του.

Ο συνολικός απολογισμός του τάγματος μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ, σε όλη τη διάρκεια του πολέμου ήταν η ανατίναξη 48.000 μέτρων σιδηροδρομικών γραμμών, 36 γεφυρών, 47 σιδηροδρομικών εγκαταστάσεων, η καταστροφή 20 αμαξοστοιχιών γεμάτες έμψυχο δυναμικό και πολεμικό υλικό και 12 ατμομηχανών, ενώ διέκοψε τη σιδηροδρομική συγκοινωνία για 1.324 ώρες και προκάλεσε στον εχθρό απώλειες 3.065 αξιωματικών και στρατιωτών.