Η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης

Δυο άρθρα του Νίκου ΚΑΡΑΝΤΗΝΟΥ και του Δημήτρη ΣΕΡΒΟΣ για την πολιτικής επιστράτευσης

Ο λαός με το ΕΑΜ νικητής στη μάχη της πολιτικής επιστράτευσης

• Αψηφώντας τα χιτλερικά θεριά
• Λαμπρή αλλά αδικαίωτη σελίδα του πολύδακρυ αγώνα

ΕΙΝΑΙ πλούσια σε διδαχές και εμπειρίες η μελέτη της εφημερίδας μας στη μακρόχρονη διαδρομή της. Είναι η βασανιστική πορεία του λαού μας, είναι η πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ, με σελίδες επικές για τη ζωή, για τη λευτεριά, την ειρήνη και την πρόοδο. Συχνά στις σελίδες του έχουν καταγραφεί οι αγώνες των ναυτεργατών και σε πρωτοσέλιδά του δημοσιεύτηκαν ρεπορτάζ φωτογραφικά από τις πορείες τους και τις άγριες επιθέσεις που δέχονταν. Στις ίδιες αυτές σελίδες κι οι πρόσφατοι, οι νωποί μεγάλοι αγώνες της εργατικής τάξης, όπως είναι και η παλλαϊκή κινητοποίηση στις 5 του Μάρτη 1943 για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης.

ΤΑ επετειακά της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης είναι πολλά. Κι είναι σωστό να τα θυμόμαστε. Κι όχι από χρέος μονάχα της μνήμης, από δική μας συγκινησιακή αναδρομή. Αλλά μέσα σ' αυτά τα μακρινά που έγιναν σ' αυτόν τον τόπο, συχνά αυτός, που τ' αντικρίζει ψύχραιμα, βλέπει πολλές φορές πολλά και χρήσιμα που τα έχει ανάγκη το σήμερα.

Μ' ΑΥΤΗΝ ακριβώς τη σκέψη ξαναφέρνουμε στη μνήμη τη μεγάλη μέρα 5 του Μάρτη 1943, που μία σκλάβα, υπόδουλη χώρα - η Ελλάδα της Αντίστασης - υψωνόταν και μέσα σε μία απίστευτη μάχη ματαίωνε οριστικά τα σχέδια των κατακτητών, αυτά που εκείνοι τα θεωρούσαν τετελεσμένα: Τη γνωστή πια πολιτική επιστράτευση. Οσοι συχνά με μοιρολατρική διάθεση αποδέχονται με σκυμμένο το κεφάλι τα αμέτρητα όσα καθημερινά εξοντωτικά γίνονται σε βάρος του λαού - πάνω στο ψωμί, πάνω στη ζωή του, στο αύριο αυτής της χώρας, στα δικαιώματά του - θα πρέπει να διαβάσουν πώς, εδώ και εξήντα τρία χρόνια, με τυπωμένα όλα αυτά τα διατάγματα, μ' έτοιμους τους καταλόγους, τελικά αναγκάστηκαν να τα πάρουν όλα πίσω. Και δημόσια να ανακοινώσουν οι εθνοπροδότες τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης.

ΑΣ τα ξαναθυμηθούμε όμως. Τέτοιες μέρες, εδώ και 63 χρόνια, ο φίρερ του Γ΄ Ράιχ μάς προσκαλούσε να μπούμε δίπλα του, να πάρουμε μέρος, να 'μαστε «συμπαραστάτες εις την ιστορικήν πορείαν, την οποίαν εχάραξε διά την δημιουργίαν ενός νέου κόσμου...». Και καθώς μας το ξεκαθάριζε, τότε, το διαβόητο γερμανικό Πρακτορείο «Τρανσόσεαν» ζητούσε βοήθεια, που θα εκδηλωνόταν «κατά τρόπον ενεργητικόν και θετικόν»...

Η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ είχε αποσαφηνιστεί πρωτύτερα από τον Γκαίμπελς. Είχε τότε κι αυτός διακηρύξει πως ο «γερμανικός λαός δίνει το αίμα του. Η άλλη Ευρώπη ας δώσει εργασία...». Ηταν η ώρα που το τρομερό φασιστικό θεριό είχε δεχθεί από τον Κόκκινο Στρατό το φοβερό και ελπιδοφόρο χτύπημα με τη γιγαντομαχία στο Στάλινγκραντ. Τρομακτικές οι απώλειες. Οι χιτλερικοί αναζητούσαν χέρια. Είχαν ανάγκη μεγάλη για εργάτες στα εργοστάσια, στρατιώτες για το μέτωπο.

ΜΑΣ έβαλαν λοιπόν κι εμάς στον πίνακα, για να μας κουβαλήσουν στα εργοστάσιά τους. Να πάμε εργάτες στα ορυχεία τους. Να βρεθούμε κι εμείς «σταυροφόροι» στο ανατολικό μέτωπο. Καμία μεραρχία σαν κι εκείνες που είχαν στείλει ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ρουμανία, Ιταλία, Ουγγαρία) με τις προδοτικές κουισλιγκικές κυβερνήσεις. Κι είχαν κιόλας μπει σε κίνηση όλοι οι μηχανισμοί της επιστράτευσης. Οι κατάλογοι έτοιμοι στο υπουργείο Εργασίας, ο προδοτικός μηχανισμός των ντόπιων κουίσλιγκ - η κυβέρνηση Λογοθετόπουλου - έδωσε τη βοήθειά της.

ΟΙ ΧΙΤΛΕΡΙΚΟΙ, χωρίς να χάσουν χρόνο, το βράδυ της 22 του Φλεβάρη 1943, στέλνουν στο Εθνικό Τυπογραφείο για δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης το διάταγμα που επέβαλε την πολιτική επιστράτευση. Σύμφωνα με όσα προέβλεπε, «...έκαστος κάτοικος της Ελλάδος ηλικίας 16 μέχρι 45 ετών είναι υποχρεωμένος, αν το απαιτήσουν οι περιστάσεις, να αναλάβει υποδεικνυομένην εις αυτόν εργασίαν, να παρέχει εις γερμανικάς ή ιταλικάς υπηρεσίας...». Και στη συνέχεια απαριθμεί όλες τις υποχρεώσεις που έχει ως εργαζόμενος για το ωράριο, ώρα προσέλευσης, κλπ. Το διάταγμα υπέγραφε ο στρατηγός Σπάιντελ.

Η ΚΟ Τυπογράφων

ΔΕΝ είναι λεπτομέρεια να αναφερθεί εδώ το γεγονός πως η ΚΟ Τυπογράφων, μόλις έφθασε το διάταγμα για δημοσίευση, χωρίς να χαθεί ούτε μία στιγμή, ενημέρωσε το Κόμμα και την ΕΑΜική ηγεσία κι άρχισαν συντονισμένες οι ετοιμασίες για την εκδήλωση. Από το τελευταίο δεκαήμερο του Φλεβάρη είχαν γίνει ολοφάνερα τα γερμανικά σχέδια. Ετσι, στις 24 του Φλεβάρη 1943, ύστερα από σοβαρή προετοιμασία και επιτελική μελέτη, κηρύχτηκε στην Αθήνα η μεγάλη απεργία. Οι διαδηλωτές έκαψαν τα αρχεία του υπουργείου Εργασίας, ενώ ο κουίσλιγκ υπουργός Καλύβας προσπαθούσε να διασκεδάσει τις ειδήσεις για την επιστράτευση. Οι απεργίες εκείνες του Φλεβάρη υπήρξαν μία πρόβα για τη μεγάλη κινητοποίηση του λαού, που θα ακολουθούσε στις 5 του Μάρτη και που ουσιαστικά θα επέφερε την απόσυρση του διατάγματος της επιστράτευσης.

ΕΙΝΑΙ αποκαλυπτική η μαρτυρία του ήρωα του κόμματος Νίκου Πλουμπίδη για το πώς οργανώθηκε η παλλαϊκή εκείνη κινητοποίηση της 5ης του Μάρτη 1943, ο οποίος ήταν τότε άμεσος καθοδηγητής. Ο μελετητής του ντοκουμέντου συνάζει αβίαστα ποιοι στάθηκαν άγρυπνοι, ποιοι κίνησαν το λαό και ποιοι πήραν πάνω τους τη μεγάλη ευθύνη της κινητοποίησης στην αναμέτρηση εκείνη με τα φουσάτα των χιτλεροφασιστών.

«Στις 4 του Μάρτη - γράφει ο Ν. Πλουμπίδης - πριν ακόμη φωτίσει, ήρθε ξαφνικά ο Κ. Χατζήμαλης και μου αναφέρει ότι απεφασίσθη η πολιτική επιστράτευση και ότι αύριο, στις 5 του μήνα, θα το αναγγείλει από το ραδιοφωνικό σταθμό ο πρωθυπουργός Λογοθετόπουλος. Η είδηση ήταν σοβαρότατη με εξαιρετική πολιτική σημασία. Επρεπε να προλάβουμε τον εχθρό προτού αναγγείλει την απόφασή του. Είπα να συγκληθεί αμέσως η Επιτροπή Πόλης και με συνδέσμους να ειδοποιηθούν τα στελέχη της ΚΟΑ να είναι σε επιφυλακή. Εβλεπα ότι το ΚΚΕ έπρεπε να φανεί. Τι έπρεπε να κάνω; Σύνδεση με τη Γραμματεία του Π.Γ. είχα μόνο στις 6 του μήνα, άλλος τρόπος να συνδεθώ και να ληφθεί υπεύθυνα κομματική απόφαση δεν υπήρχε. Είχα, βέβαια, τους Δ.Υ. έτοιμους για απεργία, τους εργατοϋπαλληλικούς κλάδους μπορούσα να τους κατεβάσω, το λαό των συνοικιών επίσης μπορούσα να κινητοποιήσω, αλλά το ζήτημα ήταν σοβαρότατο, ήταν γενικά πολιτικό ζήτημα. Αν περίμενα σύγκληση του Π.Γ. θα χανόταν η ευκαιρία και θα ήταν δύσκολο να ανατραπεί ειλημμένη απόφαση. Να παραμείνω αδρανής με τη δικαιολογία ότι δεν ήταν δική μου δουλιά να αποφασίσω, το θεώρησα προδοσία και απέναντι στο Κόμμα και απέναντι του λαού. Κατέληξα να αναλάβω την ευθύνη. Εβλεπα καθαρά την επιτυχία και τη νίκη, συναισθηματικά, αλλά και με τη μελέτη της κατάστασης και αποφάσισα να κατεβάσω στις 3 του Μάρτη τους εργατοϋπαλληλικούς κλάδους της Αθήνας σε Γενική Πολιτική Απεργία και το λαό της Αθήνας σε Παλλαϊκή Διαδήλωση με σύνθημα "Κάτω η πολιτική επιστράτευση. Ψωμί, δουλιά, ελευθερία".

Ολα τα γρανάζια του μηχανισμού μπήκαν σε κίνηση. Η 5ητου Μάρτη βρήκε όλες τις υπηρεσίες σταματημένες. Ολα είχαν νεκρωθεί. Η απεργία ήταν καθολική. Μία λαοθάλασσα είχε ξεχυθεί στους δρόμους. Για πρώτη φορά τόσο πυκνές μάζες κατέβηκαν στο πεζοδρόμιο για να διεκδικήσουν και να επιβάλουν το δίκιο τους. Και το κέρδισαν με τη λεβεντιά που έδειξαν ο λαός και τα φλογερά νιάτα, που ανάγκασαν την ανακοίνωση της ματαίωσης της πολιτικής επιστράτευσης».

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ επίσης ντοκουμέντο για τη μεγάλη αυτή μέρα είναι και η διαμαρτυρία που υπέγραψαν οι κορυφαίοι του πνευματικού τότε κόσμου της χώρας. Η διαμαρτυρία για τη σφαγή αθώων και άοπλων διαδηλωτών απευθύνεται στον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό κι είναι μια συγκλονιστική απεικόνιση της μεγάλης, της άνισης αναμέτρησης.

Το υπόμνημα - διαμαρτυρία ολοκληρώνει την εικόνα με τα παρακάτω: «...Μάχην εάν συνήπτε ο ελληνικός λαός προς εχθρούς του πραγματικούς δεν θα αριθμούσε τόσα θύματα. Η σκληροτέρα μάχη του αλβανικού μετώπου δεν έστειλε στον Αδη τόσα παλικάρια όσα η τραγική ημέρα της 5ης Μαρτίου. Το έγκλημα όμως αυτό, οι ομαδικές αυτές δολοφονίες αόπλων πολιτών, νομίζομε πως δεν είναι σωστό να μείνουν έτσι. Θα πρέπει να ζητηθούν ευθύναι και να επιβληθούν κυρώσεις εις τα όργανα εκείνα της τάξεως, τα οποία με το να έχουν όπλα νομίζουν ότι μπορούν και να τα χρησιμοποιούν εις βάρος της ζωής αθώων αόπλων πολιτών...».

Λίγες μέρες αργότερα η «Ελεύθερη Ελλάδα», δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΕΑΜ, στο επετειακό φύλλο της, το αφιερωμένο στην 25η του Μάρτη του 1821, δημοσίευε πρωτοσέλιδα τη συγκλονιστική εκείνη διαδήλωση, που ματαίωσε την πολιτική επιστράτευση. Να σημειώσουμε πως το πανηγυρικό φύλλο τυπώθηκε στο μεγάλο παράνομο τυπογραφείο της οδού Σκρα στην Καλλιθέα, που οργάνωσε και λειτούργησε από το ΚΚΕ, με συνεχή παραγωγή αντιστασιακού υλικού, του «Ριζοσπάστη» καθώς και σειράς μεγάλης με αφίσες.

Και το υστερόγραφο: Συμπληρώνονται 22 χρόνια που το ΚΚΕ παρουσίασε το τυπογραφείο, ατόφιο, άθικτο, όπως το διαφύλαξαν αξέχαστοι σύντροφοι για να το διαμορφώσουν σε μουσείο του ΕΑΜικού Τύπου. Εκεί βρίσκεται και η θρυλική VICTORIA, το μεγάλο, το μεγαλύτερο παράνομο πιεστήριο, που δούλεψε, τότε, σε χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης. Πέρασαν τόσα χρόνια, με υποσχέσεις, με συνεχή «θα» από ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και το Μουσείο του Τύπου του ΕΑΜικού, το μεγάλο αυτό χρέος μένει πάντα ανεκπλήρωτο. Περίσσεψε ο χρόνος, καιρός είναι να τους ξυπνήσουμε.

Του
Νίκου ΚΑΡΑΝΤΗΝΟΥ

25 Φλεβάρη 1943.

Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη»

σε έκτακτη έκδοσή του

 

Η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης

Τα ιστορικά ντοκουμέντα, απάντηση στους διαστρεβλωτές της ιστορικής αλήθειας

Οσο κι αν προσπαθούν οι ποικιλώνυμοι αντίπαλοι της Εθνικής Αντίστασης και του Ελληνικού Λαϊκού Επαναστατικού Κινήματος να υποβιβάσουν, να μειώσουν και, τελικά, να σβήσουν τους αγώνες του λαού μας, έρχονται τα ίδια τα γεγονότα, με τη δική τους αδιάψευστη γλώσσα, να αποδώσουν την αντικειμενική αλήθεια, που, φυσικά, δεν αμφισβητείται από τους καλόπιστους ανθρώπους.

Η αναφορά γίνεται με την ευκαιρία συμπλήρωσης 59 χρόνων απ' την ημέρα (5.3.1943) που ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά έδωσε τη μάχη για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης, σύμφωνα με την οποία οι Ελληνες ηλικίας από 16-45 χρόνων επρόκειτο να μεταφερθούν στη Γερμανία για να επανδρώσουν τις πολεμικές βιομηχανίες, αντικαθιστώντας τους Γερμανούς εργάτες, που είχαν επιστρατευθεί και σταλεί στο Ανατολικό Μέτωπο.

θα πρέπει να σημειωθεί ότι είχε προηγηθεί στις 13 Φλεβάρη του 1943 η δημοσίευση στις εφημερίδες ανακοίνωσης των κατακτητών, που αναφέρει τα εξής: «Διάταξις περί γενικής υποχρεωτικής εργασίας του ελληνικού πληθυσμού.

Αρθρον 1ον. - Εκαστος κάτοικος της Ελλάδος ηλικίας από 16-46 ετών είναι υποχρεωμένος, εάν το απαιτήσουν αι περιστάσεις, να αναλάβη υποδεικνυομένην εις αυτόν εργασίαν διά γερμανικάς ή ιταλικάς υπηρεσίας... Οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να εργασθούν και έξω του τόπου κατοικίας των, συγκεκροτημένοι εις συμβιωτικάς ομάδας στρατοπέδου, εάν απαιτηθή το τοιούτον.

Αρθρον 2ον. - Η πρόσκλησις προς ανάληψιν εργασίας γίνεται υπό των γερμανικών στρατιωτικών υπηρεσιών απ' ευθείας ή υπό των εντεταλμένων προς τούτο ελληνικών υπηρεσιών.

Αρθρον 3ον. - Αι γερμανικαί υπηρεσίαι παρέχουν ανάλογον προς τας συνθήκας αποζημίωσιν και εφ' όσον τούτο είναι δυνατό και τροφήν(!)

Αρθρον 4ον. - Ο μη συμμορφούμενος τιμωρείται: α) με χρηματικήν ποινήν απεριόριστον, β) φυλάκισιν ή ειρκτήν, γ) στρατόπεδον καταναγκαστικών έργων.

Ο ανώτατος διοικητής Νοτιοανατολής, εντεταλμένος ταυτοχρόνως με την αρχηγίαν του στρατού».

Οι διαδηλωτές - που υπολογίζονται σε 150.000 - κατόρθωσαν να φτάσουν στο υφυπουργείο Εργασίας (υπουργός ήταν ο Καλύβας) και να καταστρέψουν τους καταλόγους Ελλήνων πολιτών, που είχαν καταρτιστεί για να παραδοθούν στους Γερμανούς.

Στις διαδηλώσεις για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης, σκοτώθηκαν 18 νέοι και τραυματίστηκαν 130 στην Αθήνα. Ανάμεσα στα θύματα της άνανδρης αυτής επίθεσης, ήταν ο Μήτσος Γούναρης απ' τη Θεσσαλονίκη, γραμματέας της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων στη Φολέγανδρο την περίοδο του Μεταξά και ο Διον. Γονατάς, που θάφτηκαν πρόχειρα στο προαύλιο του 3ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου στους Αμπελοκήπους. Επίσης, σκοτώθηκε μια κοπέλα και τραυματίσθηκαν 30 άτομα στον Πειραιά. Τα γεγονότα δείχνουν ότι μόνον η οργανωμένη πάλη, που καθοδηγούσε το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, μπόρεσε να ματαιώσει την πολιτική επιστράτευση.

Κι αυτό υπογραμμίζεται και στη γραπτή ομολογία του Αγγλου στρατηγού Ουίλσον, αρχηγού του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ο οποίος θα υποχρεωθεί να γράψει στο βιβλίο του «Οκτώ χρόνια πέραν των θαλασσών»:

«...ΤΟ ΕΑΜ και ο υπ' αυτού δημιουργηθείς ΕΛΑΣ υποχρέωσαν τους Γερμανούς να εγκαταλείψουν τα σχέδιά των περί πολιτικής επιστρατεύσεως με την πρόκληση απεργιών και διαδηλώσεων καθ' όλην τη χώραν...».

Υστερα, μάλιστα, απ' τα γεγονότα αυτά, οι Γερμανοί έδιωξαν την ψευτοκυβέρνηση του Λογοθετόπουλου λόγω ανικανότητας και στις 7 Απρίλη 1943 εγκατέστησαν την κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη. Είναι αυτός που οργάνωσε τους ταγματασφαλίτες, που άρχισαν μαζί με την Γκεστάπο τις σφαγές, τις δολοφονίες και τις λεηλασίες. Και για την ιστορία: Το 1947, με την υπ' αριθ. 399 απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, χορηγήθηκε σύνταξη πρωθυπουργού (!!) στη χήρα του Ιωάννη Ράλλη.

Απ' τη μεγάλη διαδήλωση της 5ης Μάρτη 1943 διασώθηκε ένα ιστορικό ντοκουμέντο. Πρόκειται για τη διαμαρτυρία προς τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, 50 κορυφαίων Ελλήνων διανοουμένων της εποχής εκείνης για τη σφαγή του αθηναϊκού λαού στη μεγάλη συγκλονιστική διαδήλωση. Το πρωτότυπο του ιστορικού ντοκουμέντου με ημερομηνία 8.3.1943, φυλάσσεται στο Μουσείο Τύπου της ΕΣΗΕΑ και είναι δωρεά του δημοσιογράφου Βάσου Τσιμπιδάρου, ο οποίος τότε είχε διατελέσει γραμματέας του αρχιεπισκόπου. Κάτω απ' το κείμενο της διαμαρτυρίας, ανάμεσα σε άλλους, υπογράφουν και οι Ι. Κακριδής, Σ. Παπαδάκη, Στρ. Μυριβήλης, Φ. Κόντογλου, Μ. Καραγάτσης, Ι. Λαμπρινός, Σ. Δούκας, Κ. Παΐζη, Ν. Βρεττάκος, Ε. Αλεξίου, Α. Τερζάκης, Μ. Αυγέρης, Β. Ρώτας, Γ. Θεοτοκάς, Χ. Καρούζος, Χ. Λεβάντας, Κ. Σούκας, Ο. Περάνθης κ.ά.

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ